Bài tập kinh tế vĩ mô về thất nghiệp năm 2024

980 lượt xem 128 download

Nội dung Text: Bài Tập Lớn Kinh Tế Vĩ Mô:Vấn Đề Thất nghiệp Ở Việt Nam

1. Tài Liệu BÀI TẬP MÔN KINH TẾ VĨ MÔ VẤN ĐỀ THẤT NGHIỆP Ở VIỆT NAM
2. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 2 1. Lời mở dầu Sau hai thập kỷ chuyển đổi cơ chế kinh tế, Việt Nam đã tiến một bước dài trên con đường phát triển và hội nhập kinh tế quốc tế. Nền kinh tế nước ta đang chuyển sang cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước. Sự nghiệp đổi mới kinh tế đòi hỏi phải nhanh chóng tiếp cận những lý luận và thực ti ễn quản lý kinh tế của nhiều nước trên thế giới. Kinh tế học vĩ mô là một môn kinh tế cơ sở, đề cập đến cơ sở lý thuy ết và các phương pháp phân tích sự vận động của nền kinh tế tổng th ể, làm n ền tảng cho các phân tích chuyên ngành kinh tế khác. Như đã biết, nền kinh tế quốc dân bao gồm nhiều th ị trường có liên quan mật thiết với nhau. Mỗi biến động trong một thị trường đều tác động đến cân bằng trong các thị trường khác và cân bằng của cả nền kinh tế, kinh tế h ọc vĩ mô sẽ quan tâm đến những mối quan hệ này nhằm phát hiện, phân tích và mô tả bản chất của các biến đổi kinh tế, tìm ra những nguyên nhân gây nên sự mất ổn định, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động chung của toàn bộ nền kinh tế. Cũng từ đó, kinh tế học vĩ mô nghiên cứu các chính sách và công cụ chính sách kinh tế hướng tới mục tiêu ổn định nền kinh t ế và tăng tr ưởng kinh tế. Trong phần này, chúng ta sẽ đi xem xét, tìm hiểu về vấn đề thất nghi ệp ở Việt Nam thời kì 2004 -2008 và các chính sách vĩ mô thích ứng. Các nhân tố và xu hướng tác động đến thị trường hàng hóa đặc bi ệt này – hi ện t ại và tương lai 2 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2
3. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 3 2. Nội dung chính: Chương 1: Thất nghiệp và các chính sách kinh tế vĩ mô chống thất nghiệp. Câu 1: Giới thiệu môn học, vị trí môn học trong chương trình học đ ại học : 1. Giới thiệu môn học: Kinh tế học vĩ mô Kinh tế học vĩ mô - một phân nghành của kinh tế học - nghiên cứu sự vận động và những mối quan hệ kinh tế chủ yếu của một đất nước trên bình diện toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Trong kinh tế học vĩ mô chúng ta tìm cách giải quy ết hai vấn đề. Thứ nhất, chúng ta tìm cách nắm bắt phương thức hoạt động của toàn bộ nền kinh tế. Thứ hai, chúng ta tìm cách giải đáp câu hỏi là liệu chính phủ có thể làm điều gì để cải thiện thành tựu chung của toàn bộ nền kinh t ế. T ức là chúng ta quan tâm đến cả giải thích và khuyến nghị về chính sách. Giải thích liên quan đến nỗ lực để hiểu hành vi của nền kinh tế trên b ốn phương diện cơ bản: sản lượng và tăng trưởng kinh tế; việc làm và thất nghiệp; sự biến động của mức giá chung; và thu nhập ròng nhận được từ thương mại và tài chính quốc tế. Kinh tế học vĩ mô tìm cách giải thích điều gì quyết định đến các biến số đó, tại sao chúng lại biến động theo thời gian và mối quan hệ giữa chúng. 3 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2
4. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 4 Trong kinh tế học vĩ mô chúng ta tìm hiểu phương th ức hoạt động của toàn bộ nền kinh tế. Tuy nhiên chúng ta không thể xem xét mọi giao dịch cá nhân trên tất cả các thị trường trong nền kinh tế. Trái lại cúng ta c ần ph ải đơn giản hóa, trừu tượng hóa thế giới hiện thực. Chúng ta sử dụng phương pháp trừu tượng hóa để giảm bớt các chi tiết phức tạp của nền kinh tế, nhằm tập trung phân tích những mối quan hệ kinh tế then ch ốt, qua đó d ễ dàng phân tích, đánh giá và dự báo hành vi của các bi ến s ố quan tr ọng. Quy ết định nghiên cứu các biến số tổng hợp, chứ không phải nghiên cứu các biến số đơn lẻ cũng là một sự trừu tượng hóa. Đặc biệt trong những năm g ần đây và dự đoán trong nhiều năm tới, các mô hình kinh tế lượng vĩ mô sẽ chi ếm v ị trí đặc biệt quan trọng trong các lý thuyết kinh tế học vĩ mô hiện tại. Một quốc gia, có thể có những lực chọn khác nhau tuỳ thuộc vào các ràng buộc của họ về các nguồn lực kinh tế và hệ thống chính trị xã hội. Song sự lựa chọn đúng đắn nào cũng cần đến những hiểu biết sâu sắc về hoạt động mang tính khách quan của hệ thống kinh tế. Kinh tế học vĩ mô sẽ cung cấp những kiến thức và công cụ phân tích kinh tế đó. Ngày nay, những kiến thức và công cụ phân tích này càng được hoàn thiện thêm để có th ể mô tả chính xác hơn đời sống kinh tế vô cùng phức tạp của chúng ta. 2. Vị trí của môn học trong chương trình học đại học: Kinh tế học vĩ mô là một trong những chủ đề quan trọng nh ất đối với sinh viên vì tình hình kinh tế có ảnh hưởng đến toàn bộ cuộc sống của sinh viên. Mức việc làm và mức thất nghiệp chung sẽ quy ết định kh ả năng tìm kiếm việc làm sau của chúng ta sau khi tốt nghiệp, kh ả năng thay đ ổi công việc và khả năng thăng tiến trong tương lai. Mức lạm phát sẽ ảnh hưởng đến lãi suất mà chúng ta có thể nhận được từ khoản ti ết ki ệm c ủa chúng ta trong tương lai. Kinh tế vĩ mô sẽ giúp cung cấp cho chúng ta những nguyên lý cần thiết để hiểu rõ tình hình kinh tế của đất nước, đánh giá các chính sách kinh t ế mà 4 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2
5. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 5 Chính phủ đang thực hiện và dự đoán các tác động của những chính sách đó tới đời sống của chúng ta như thế nào? Trong bối cảnh nền kinh tế Viêt Nam đang hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới, đã là thành viên chính thức của Tổ chức thương mại thế giới WTO, trong đó tất cả hàng hóa và dịch vụ được lưu chuyển qua biên giới các quốc gia.Lần đàu tiên mọi người đều chơi theo một luật chơi chung “ Luật chơi của kinh tế thị trường toàn cầu “ Đây là một thách thức rất lớn. Người thắng sẽ có lợi nhuận ,thu nhập cao, thành đạt trong cuộc sống và kẻ thua cuộc s ẽ t ụt lại đ ằng sau nhiều khi còn dẫn đến phá sản. Vì vậy , vị trí bộ môn kinh tế trong các trường đại học có một ý nghĩa vô cùng quan trọng. Nó trang b ị cho sinh viên những kiến thức cơ bản về kinh tế học. về kinh tế vi mô hay kinh t ế vĩ mô. Nó giúp cho sinh viên làm quen với các khái niệm kinh tế Câu 2: Phân tích các vấn đề thất nghiệp: khái niệm, cách tính t ỷ l ệ th ất nghiệp, phân loại thất nghiệp, tác hại của thất nghiệp. Trong thị trường lao động luôn có một dòng người lao động có/ m ất vi ệc làm, gia nhập/ thoát ra khỏi lượng lực lao động. Hình1 d ưới đây cho chúng ta thấy những luồng cơ bản chảy ra và chảy vào thị trường lao động. Hình1: Các dòng trong thị trương lao động: Người nghỉ hưu, người làm việc tại nhà, người bị khuyết tật, người quay lại trường học. Người mất việc, rời Gia nhập, gia nhập bỏ công việc lại Thất Khôn Thay đổi nghiệ g công việc Có thuộc p việc LL Thất nghiệp trá Được thuê, được LĐ hình làm gọi làm việc trở lại 5 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2 Gia nhập, gia nhập lại
6. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 6 Những dòng lao động này luôn tồn tại, th ậm chí là trong th ị tr ường kinh tế bung nổ. Phần chính của dòng lao động trên là nh ững ng ười thay đ ổi công việc, những người không bị thất nghiệp trong bất kỳ khoảng thời gian nào. Tuy nhiên cũng có người đi ra và tham gia lực lượng lao động, nh ững người đôi khi mất việc làm. Những người này tạo ra mức thất nghiệp tự nhiên. 1) Thế nào là thất nghiệp? a) Vài khái niệm: Để có cơ sở xác định thất nghiệp và tỷ lệ thất nghiệp cần phân bi ệt một vài khái niệm sau: - Những người trong độ tuổi lao động là những người ở độ tuổi và quyền lợi lao động theo quy định đã ghi trong Hiến pháp. - Lực lượng lao động là số người trong độ tuổi lao động đang có việc hoặc chưa có việc làm nhưng đang tim kiếm việc làm. - Người có việc là những người đang làm cho các cơ sở kinh tế, văn hóa, xã hội ... - Người thất nghiệp là người hiện chưa có việc nhưng mong muốn và đang tìm kiếm việc làm. - Ngoài những người có việc và thất nghiệp, những người còn lại trong độ tuổi lao động được coi là người không nằm trong lực lượng lao động, bao gồm người đi học, nội trợ gia đình, những người không có khả năng lao động do ốm đau, bệnh tật... và một bộ phận không muốn tìm việc làm với những lý do khác nhau. 6 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2
7. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 7 Hình 2 dưới đây có thể giúp ta hình dung rõ ràng hơn những khái niệm trên: Lực lượng lao Có việc động Trong độ tuổi Thất nghiệp lao động lực Ngoài lượng lao động Dân số (ốm đau, nội trợ, không muốn tìm việc làm) Ngoài độ tuổi lao động b) Tỷ lệ thất nghiệp: Theo quan niệm nêu trên, tình trạng của nền kinh t ế đ ược đánh giá b ằng chỉ tiêu “Tỷ lệ thất nghiệp”. Nó được xác định bằng tỷ lệ phần trăm gi ữa s ố người thất nghiệp so với tổng số người trong lực lượng lao động. Tỷ lệ thất nghiệp là một chỉ tiêu phản ánh khái quát tình trạng th ất nghiệp của một quốc gia. Cũng vì thế còn có nh ững quan ni ệm khác nhau v ề nội dung và phương pháp tính toán, để có khả năng biểu hiện đúng và đ ầy đủ đặc điểm nhiều vẻ tình trạng thất nghiệp thực tế, đặc biệt ở các nước đang phát triển. Trên cơ sở đó các nhà thống kê đã tính toán: Lực lượng lao động = Số người có việc làm + Số người thất nghiệp Số người không có việc = 100% x làm Tỷ lệ thất nghiệp Tổng số lao động xã hội 2) Các lọai thất nghiệp: 7 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2
8. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 8 Thất nghiệp là một hiện tượng phức tạp cần phải được phân lo ại đ ẻ hiểu rõ về nó. Có thể chia thành các loại như sau: a) Phân theo loại hình thất nghiệp Thất nghiệp là một gánh nặng, nhưng gánh nặng đó rơi vào đâu, bộ phận dân cư nào, ngành nghề nào... Cần biết những điều đó để hiểu rõ ràng về đặc điểm, tính chất, mức độ tác hại... của thất nghiêp trong thực tế. Với mục đích đó, có thể dùng những tiêu thức phân loại dưới đây; - Thất nghiệp chia theo giới tính (nam, nữ) - Thất nghiệp chia theo lứa tuổi (tuổi - nghề) - Thất nghiệp chia theo vùng lãnh thổ (thành thị, nông thôn...) - Thất nghiệp chia theo ngành nghề (ngành kinh tế, ngành hàng, nghề nghiệp). - Thất nghiệp chia theo dân tộc, chủng tộc... b) Phân loại theo lý do thất nghiệp Có thể chia thành mấy loại: - Bỏ việc: Tự ý xin thôi việc vì những lý do khác nhau nh ư cho rằng lương thấp, không hợp nghề, hợp vùng... - Mất việc: Các hãng cho thôi việc do những khó khăn trong kinh doanh... - Mới vào: Lần đầu bổ sung vào lực lượng lao động, nhưng chưa tìm được việc làm (thanh niên đến tuổi lao động đang tìm việc, sinh viên tốt nghiệp đang chờ công tác...) - Quay lại: Những người đã rời khỏi lực lượng lao động nay muốn quay lại làm việc, nhưng chưa tìm được việc làm. Kết cục của người thất nghiệp không phải là vĩnh viễn. Có những người (bỏ việc, mất việc...) sau một thời gian nào đó được trở lại làm việc, nhưng 8 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2
9. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 9 có một số người không có khả năng đó và phải ra khỏi lực lượng lao đ ộng do bản thân không có điều kiện phù hợp với yêu cầu của th ị trường lao đ ộng, hoặc do mất hẳn sự hứng thú làm việc, hay có thể còn nguyên nhân khác.Như vậy số người thất nghiệp là con số mang tính thời điểm. Nó luôn biến động không ngừng theo thời gian. Thất nghiệp là quá trình vận đ ộng từ có vi ệc, mới trưởng thành trở nên thất nghiệp rồi ra khỏi trạng thái đó. Vì thế vi ệc nghiên cứu dong luân chuyển thất nghiệp rất có ý nghĩa. Nếu ta coi thất nghiệp như một bể chứa những người không có việc làm, thì đầu vào của dòng thất nghiệp là nh ững người gia nh ập đội quân này và đầu ra là những người rời khỏi thất nghiệp. trong cùng thời kỳ, khi dòng vào lớn hơn dòng ra thì quy mô th ất nghiệp s ẽ tăng lên và ng ược l ại, quy mô thất nghiêp giảm xuống. Khi dòng thất nghiệp cân bằng thì quy mô th ất nghiệp sẽ không đổi, tỷ lệ thất nghiệp tương đối ổn định. Dòng thất nghiệp nói trên cũng đồng thời phản ánh sự vận động hoặc nh ững bi ến động c ủa th ị trường lao động. Quy mô thất nghiệp còn gắn với khoảng th ời gian thất nghiệp trung bình. Khoảng thời gian thất nghiệp trung bình là độ dài bình quân thời gian thất nghiệp của toàn bộ người số thất nghiệp trong cùng một thời kỳ. Độ dài thời gian này có sự khác nhau giữa các cá nhân. Ví dụ: Giả sử một người bị thất nghiệp 6 tháng, 4 người bị thất nghiệp một tháng thì khoảng thời gian thất nghiệp trung bình sẽ là : ∑ N .t = 1× 6 + 4 × 1 = 2th t= ∑N 1+ 4 t = Khoảng thời gian thất nghiệp trung bình Trong đó: N = Số người thất nghiệp trong mỗi loại t = Thời gian thất nghiệp của mỗi loại Khi dòng vào cân bằng với dòng ra, tỷ lệ thất nghiệp không đổi. Nhưng nếu khoảng thời gian thất nghiệp trung bình lại rút ngắn thì cường đ ộ (quy mô) của dòng vận chuyển thất nghiệp tăng lên, thị trường lao động biến động 9 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2
10. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 10 mạnh, việc tìm kiếm sắp xếp việc làm trở nên khó khănvà ph ức t ạp h ơn. Nếu hoạt động của thị trường lao động yếu kém thì th ời gian th ất nghi ệp s ẽ tăng và tỷ lệ thất nghiệp cũng gia tăng. Khi dòng vào lớn hơn dòng ra, số người thất nghiệp và th ời gian th ất nghiệp đều kéo dài, xã hội sẽ có đông đảo người thất nghiệp dài hạn. Thất nghiệp cao và dài hạn thường xảy ra trong trời kỳ kinh tế kh ủng hoảng. Tuy nhiên thất nghiệp dài hạn cũng có thể xảy ra khi xã hội có nhi ều công ăn vi ệc làm. Trong trường hợp đó, lý do chủ yếu thường nằm trong sự thi ếu hoàn hảo của việc tổ chức thị trường lao động (đào tạo, môi giới, chính sách tuy ển dụng, tiền lương...) c) Phân loại theo nguồn gốc thất nghiệp: Tìm hiểu nguồn gốc thất nghiệp có ý nghĩa phân tích sâu s ắc v ề th ực trạng thất nghiệp, từ đó tìm ra hướng giải quyết. Có thể chia thành 4 loại; • Thất nghiệp tạm thời: Thất nghiệp tạm thời xảy ra khi có một số người lao động đang trong thời gian tìm kiếm công việc hoặc nơi ở tốt hơn, phù hợp với ý muốn riêng (lương cao hơn, gần nhà hơn...) hoặc những người mới bước vào thị trường lao động đang tìm kiếm việc làm hoặc chờ đợi đi làm... Mọi xã h ội trong b ất kỳ thời điểm nào đều tồn tại loại thất nghiệp này. Chỉ có sự khác nhau v ề quy mô người và thời gian thất nghiệp. Xem xét một nền kinh tế bắt đầu với cân bằng việc làm đầy đủ trong hình 3a dưới đây, với mức thất nghiệp tự nhiên và mức lương thực tế Bây giờ, giả sử rằng xảy ra suy thoái, và AD giảm, như trong hình 3b. 10 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2
11. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 11 Trong ngắn hạn, mức lương thực tế được cố định tại W 0. Do đó, khi tổng cầu giảm xuống làm giảm mức giá, chúng ta có mức lương thực tế tăng lên. Trong ngắn hạn, thị trường lao động không ở trong cân bằng tại LD = LS Hình 3: W P P LAS T/nghiệp chu kỳ LF W0 P1 SAS U W0 P0 P0 P1 LS LD AD0 AD1 L1 L0 LF1 L Y1 Y* Y Tổng việc làm (a) (b) → Với mức lương thực tế tăng lên, doanh nghiệp thuê ít lao động đi - chúng ta di chuyển đường LD trong hình 4a, với L 1 lao động được thuê. Số việc làm giảm đi có nghĩa là sản xuất giảm xuống thể hiện qua hàm tổng sản xu ất - điều này có nghĩa là GDP thực tế cung ứng ra thấp hơn - đây là sự dịch chuyển xuống đường SAS như trong hình 4b. Doanh nghiệp thuê ít lao động hơn có nghĩa là thất nghiệp tăng lên - tổng thất nghiệp tăng lên, qua sự tăng lên trong thất nghiệp chu kỳ chúng ta có th ể th ấy được trên đồ thị. Chú ý rằng thất nghiệp chu kỳ xảy ra là do trên thực tế cung lao động lớn hơn cầu lao động. • Thất nghiệp cơ cấu: Thất nghiệp cơ cấu xảy ra khi có sự mất cân đối cung c ầu gi ữa các lo ại lao động (giữa các ngành nghề, khu vực...). Loại này gắn li ền v ới s ự bi ến 11 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2
12. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 12 động cơ cấu kinh tế và khả năng điều chỉnh cung của các th ị trường lao đ ộng (tổ chức đào tạo lại, môi giới...). Khi sự biến động này mạnh và kéo dài, n ạn thất nghiệp trở nên trầm trọng và chuyển sang thất nghiệp dài hạn. • Thất nghiệp do thiếu cầu: Loại thất nghiệp này xảy ra khi mức cầu chung v ề lao động gi ảm xuống. Nguồn gốc chính là ở sự suy giảm tổng cầu. Loại này còn được gọi là thất nghiệp chu kỳ, bởi ở các nền kinh tế thị trường nó g ắn li ền v ới th ời kỳ suy thoái của chu kỳ kinh doanh. Dấu hiệu chứng tỏ sự xuất hiện của loại này là tình trạng thất nghiệp xảy ra tràn lan ở khắp mọi nơi, mọi ngành nghề. • Thất nghiệp do yếu tố ngoài thị trường: Loại thất nghiệp này còn được gọi là thất nghiệp theo lý thuy ết cổ đi ển. Nó xảy ra khi tiền lương được ấn định không bởi các lực lượng thị trường và cao hơn mức lương cân bằng thực tế của thị trường lao động. Vì tiền lương không chỉ quan hệ tới sự phân phối thu nhập gắn với kết quả lao đ ộng mà còn quan hệ tới mức sống tối thiểu; nên sự không linh hoạt của tiền l ương dẫn đến một bộ phận lao động mất viịec làm hoặc khó tìm việc làm. Tóm lại, thất nghiệp tạm thời và thất nghiệp cơ cấu xảy ra trong một bộ phận riêng biệt của thị trường lao động. Thất nghiệp thiếu cầu x ảy ra khi nền kinh tế đi xuống, toàn bộ thị trường lao động xã h ội b ị mất cân bằng (đường cầu lao động dịch trái). Còn thất nghiệp theo cổ điển do các yếu tố xã hội, chính trị tác động * Ngoài ra theo cách phân tích hiện đại có một phân loại mới là thất nghiệp tự nguyện và thất nghiệp không tự nguyện : Thất nghiệp tự nguyện chỉ những người “tự nguyện” không muốn làm việc, do việc làm và mức lương tương ứng chưa hòa hợp với mong muón của mình. Giả thiết này là cơ sở để xây dựng hai đường cung: một đường cung lao động nói chungchỉ ra quy mô của lực lượng lao động xã h ội tương ứng với ccs mức lương của thị trường lao động; một đường cung chỉ ra bộ phận 12 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2
13. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 13 lao động chấp nhận việc làm với các mức lương tương ứng của thị trường lao động. Khoảng cách giữa hai đường cung biểu thị con số th ất nghiệp tự nguyện (Hình 4) Hình 4: Mức lương LS’ LS A B D W1 C E G W* F E’ LD LD’ Số lượng lao N* N1 N4 N3 N2 động • Đường LD là đường cầu lao động, do nhu cầu của các doanh nghiệp quyết định. • Đường LS là đường cung lực lượng lao động xã hội. • Đường LS’ là đường cung bộ phận lao động sẵn sàng chấp nhận việc làm tương ứng với mức lương của thị trường lao động. EF hoặc BC là con số thất nghiệp tự nhiên. Nếu xã hội ở mức lương tối thiểu W 1 > W* là mức lương cân bằng của thị trường lao động thì: - Cung lao động LS’ lớn hơn cầu lao động LD một đoạn AB (AB chính là số người thất nghiệp tự nguyện) - Tổng số thất nghiệp tự nguyện là đoạn AC bao gồm thất nghi ệp t ạm thời, thất nghiệp cơ cấu và thất nghiệp theo lý thuyết cổ điển 13 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2
14. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 14 Thất nghiệp không tự nguyện là loại thất nghiệp do thiếu cầu xảy ra khi tổng cầu suy giảm, sản xuất đình trệ, công nhân mất việc... 3) Tác hại của thất nghiệp: Nạn thất nghiệp là một thực tế nan giải của mọi quốc gia có nền kinh tế thị trường, cho dù quốc gia đó ở trình độ kém phát triển hoặc phát triển cao. Khi thất nghiệp ở mức cao, sản xuất sút kém, tài nguyên không đ ược s ử dụng hết, thu nhập của dân cư giảm sút. Khó khăn kinh t ế tràn sang lĩnh v ực xã hội. Nhiều hiện tượng tiêu cực phát triển. Tác hại của thất nghiệp là rất rõ ràng. Người ta có thể tính toán được sự thiệt hại kinh tế. Đó là s ự gi ảm sút to lớn về sản lượng và đôi khi còn kéo theo nạn lạm phát to lớn. sự thiệt hại lớn về kinh tế do thất nghiệp mang lại ở nhiều nước đến mức không th ể nào so sánh với thiệt hại do tính không hiệu quả của bất cứ hoạt động kinh t ế vĩ mô nào khác. những kết quả điều tra xã hội học cũng cho th ấy r ằng, th ất nghi ệp phát triển luôn gắn với sự tăng các tệ nạn xã hội như cờ bạc, trộm cắp..., làm xói mòn nếp sống lành mạnh, có thể phá vỡ nhiều mối quan h ệ truy ền th ống, gây tổn thương về mặt tâm lý và niềm tin của nhiều người. *Thiệt thòi cá nhân: Không có việc làm đồng nghĩa với hạn chế giao tiếp v ới nh ững người lao động khác, tiêu tốn thời gian vụ nghĩa, áp lực tâm lý và tất nhiên là không có khả năng chi trả, mua sắm vật dụng thiết y ếu cũng nh ư các hàng hóa tiêu dùng. Yếu tố sau là vô cùng trầm trọng cho người gánh vác nghĩa vụ gia đình, nợ nần, chi trả chữa bệnh. Những nghiên cứu cụ thể chỉ ra rằng, gia tăng thất nghiệp đi liền với gia tăng tỷ lệ tội phạm, tỷ lệ tự tử, và suy giảm ch ất lượng sức khỏe. Theo một số quan điểm, người lao động nhiều khi phải chọn công việc thu nhập thấp (trong khi tìm công việc phù h ợp) bởi các l ợi ích c ủa b ảo hi ểm xã hội chỉ cung cấp cho những ai có quá trình làm việc trước đó. V ề phía ng ười sử dụng lao động thì sử dụng tình trạng thất nghiệp để gây sức ép v ới nh ững 14 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2
15. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 15 người làm công cho mình (như không cải thiện môi trường làm việc, áp đặt năng suất cao, trả lương thấp, hạn chế cơ hội thăng tiến ...). Cái giá khác của thất nghiệp còn là, khi thiếu các ngu ồn tài chính và phúc l ợi xã hội, cá nhân buộc phải làm những công việc không phù hợp với trình độ, năng lực. Như vậy thất nghiệp gây ra tình trạng làm việc dưới khả năng. V ới ý nghĩa này, thì trợ cấp thất nghiệp là cần thiết. Những thiệt thòi khi mất việc dẫn đến trầm uất, suy y ếu ảnh h ưởng c ủa công đoàn, công nhân lao động vất vả hơn, chấp nh ận thù lao ít ỏi h ơn và sau cùng là chủ nghĩa bảo hộ việc làm. Chủ nghĩa này đặt ra những rào cản với người muốn gia nhập công việc, hạn chế di dân, và h ạn ch ế c ạnh tranh qu ốc tế. Cuối cùng, tình trạng thất nghiệp sẽ khiến cán cân đàm phán điều kiện lao động nghiêng về giới chủ, tăng chi phí khi rời công việc và giảm các lợi ích của việc tìm cơ hội thu nhập khác. * Chi phí cho doanh nghiệp và giảm tăng trưởng kinh tế: Tỷ lệ thất nghiệp cao đồng nghĩa với Tổng sản ph ẩm quốc nội (GDP) th ấp – các nguồn lực con người không được sử dụng, bỏ phí cơ hội sản xuất thêm sản phẩm và dịch vụ. Thất nghiệp còn có nghĩa là sản xuất ít h ơn. Gi ảm tính hi ệu qu ả c ủa s ản xuất theo quy mô. Thất nghiệp dẫn đến nhu cầu xã hội giảm. Hàng hóa và d ịch v ụ không có người tiêu dùng, cơ hội kinh doanh ít ỏi, chất lượng sản phẩm và giá cả tụt giảm. Hơn nữa, tình trạng thất nghiệp cao đưa đến nhu c ầu tiêu dùng ít đi so với khi nhiều việc làm, do đó mà cơ hội đầu tư cũng ít hơn. Câu 3: Phân tích các chính sách kinh tế vĩ mô nhằm làm giảm tỷ lệ thất nghiệp: a) Đối với thất nghiệp tự nhiên : 15 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2
16. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 16 1. Muốn giảm bớt thất nghiệp xã hội cần phải có thêm nhiều vi ệc làm, đa dạng hơn và có mức tiền công tốt hơn, đồng th ời ph ải đổi m ới, hoàn thi ện thị trường lao động để đáp ứng kịp thời nhanh chóng cả yêu cầu của doanh nghiệp và người lao động. 2. Do yêu cầu cạnh tranh mạnh mẽ của cơ chế thị trường, việc mở rộng sản xuất tạo ra nhiều việc làm tốt, thu nhập khá và ổn đ ịnh luôn gắn li ền v ới năng suất ngày càng cao. Ở mỗi mức tiền công sẽ thu hút nhi ều lao đ ộng hơn. Trong những điều kiện đó, cầu về lao động sẽ tăng lên và khoảng thời gian thất nghiệp cũng sẽ giảm xuống. Để thúc đẩy quá trình này cần có các chính sách khuyến khích đ ầu tư, thay đổi công nghệ sản xuất. Điều này lại liên quan đến các chính sách tiền tệ (lãi xuất), xuất nhập khẩu, giá cả (tư liệu lao động...), thuế thu nhập... Ở những nước đang phát triển có lao động dư thừa nhiều, nhưng thiếu vốn, có thể tạo ra nhiều việc làm với các doanh nghiệp nh ỏ (cá th ể hoặc nh ỏ về vốn nhưng dùng nhiều lao động) bằng sự hỗ trợ vốn của Nhà nước hoặc của tổ chức kinh tế, xã hội thông qua các “dự án việc làm” 3. Tăng cường và hoàn thiện các chương trình dạy nghề, đào tạo lại và tổ chức tôt thị trường lao động sẽ tạo ra những điều kiện thuận lợi trong việc tìm kiếm việc làm, có thể rút ngắn được thời gian tìm việc bởi cơ cấu và trình độ của người tìm việc ngày càng sát hơn với cơ cấu kinh tế và sự đòi hỏi của doanh nghiệp b) Đối với thất nghiệp chu kỳ: Thất nghiệp chu kỳ thường là một thảm hoạ vì nó xảy ra trên quy mô lớn. Tổng cầu và sản lượng suy giảm, đời sống người lao động bị thất nghiệp gặp khó khăn. Gánh nặng này thường lại dồn vào nh ững ng ười nghèo nhất (lao động giản đơn), bất công xã hội do vậy lại tăng lên. Các biện pháp của thị trường cho thất nghiệp chu kỳ bao gồm việc đàm phán lại mức lương cuối cùng ở một mức thấp hơn. Nhiều nhà kinh tế cho 16 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2
17. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 17 rằng sự khôi phục nền kinh tế quá chậm nên cần các biện pháp can thi ệp của chính phủ, bằng cách tăng chi tiêu của chính phủ nên hiệu ứng số nhân s ẽ dẫn đến tăng nhu cầu về lao động. Chính ph ủ cũng c ần th ực hi ện chính sách tài chính ngược chu kỳ và chính sách tiền tệ ngược chu kỳ đ ể dịch chuy ển đường tổng cầu AD sang phải, và làm giảm mức lương th ực tế bằng cách tăng giá lên. Các chính sách mở rộng tài chính và tiền tệ nhằm tăng t ổng m ức c ầu s ẽ dẫn đến việc phục hồi về kinh tế, giảm thất nghiệp loại này. c) Đối với thất nghiệp tạm thời: Thất nghiệp tạm thời dường như gắn với các phiên thất nghiệp ngắn. Nó phát sinh do công nhân cần có thời gian để tìm việc làm. Nếu nh ư công nhân khác nhau ở ký năng và sở thích, thì việc làm cũng có đặc tính khác nhau. Hơn nữa thông tin về việc làm được quảng bá một cách chậm chạp. Do đó người tìm việc và việc làm còn trống cần có thời gian để kh ớp nhau. Th ất nghiệp tạm thời phát sinh từ chính thời gian tìm việc này. Người ta có thể cắt giảm mức thất nghiệp tạm th ời bằng cách c ải thi ện điều kiện thông tin về việc làm còn trống, chẳng hạn thông qua các phương tiện thông tin đại chúng (báo, đài, TV, internet) hoặc cacs trung tâm gi ới thi ệu việc làm. Chính phủ có thể giảm mức thất nghiệp tạm thời thông qua việc tham gia vào các hoạt động làm rút ngắn th ời gian tìm vi ệc. Hai ch ương trình như vậy là tổ chức ra các cơ quan hỗ trợ cho công nhân và vi ệc làm ti ếp xúc nhau và tổ chức đào tạo lại những công nhân mất việc ở nh ững khu vực suy giảm. Các tổ chức bảo hiểm thất nghiệp trả cho công nhân mất việc m ột ph ần tiền lương gốc của họ trong một thời gian nhất định. Bảo hiểm th ất nghiệp làm tăng thất nghiệp tạm thời vì công nhân thất nghi ệp d ường nh ư: ít n ỗ l ực làm việc hơn, bỏ qua việc làm không hấp dẫn và ít quan tâm đến sự đ ảm b ảo việc làm lâu dài. Điều này không có nghĩa là bảo hiểm th ất nghi ệp không t ốt. 17 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2
18. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 18 Bảo hiểm thất nghiệp bảo vệ công nhân, làm giảm những khó khăn v ề tài chính do tình trạng mất việc gây ra. Nó góp phần nâng cao hiệu quả của thị trường lao động thông qua việc cho phép công nhân tìm việc lâu hơn để tìm được việc làm phù hợp nhất với năng lực của họ. Câu 4: Trình bày ảnh hưởng của các chính sách trên đối với nền kinh tế: Các chính sách trên đã góp phần hạ thấp tỷ lệ th ất nghiệp, tạo vi ệc làm cho một cộng đồng dân cư (có thể đó là việc làm tốt hơn so với việc làm cũ do họ có thời gian tìm việc và tiếp cận với thông tin từ th ị trường lao động nhanh hơn), tăng thu nhập cho người dân, xoá đói giảm nghèo, tăng l ực l ượng lao động, giảm lạm phát; từ đó thúc đẩy kinh tế tăng trưởng và phát triển. Lao động có vai trò là động lực quan trọng trong tăng trưởng và phát triển kinh tế, lao động có vai trò đặc biệt hơn các yếu tố khác vì nó có vai trò 2 mặt: Trước hết lao động là một nguồn lực sản xuất chính và không th ể thi ếu được trong các hoạt động kinh tế. Với vai trò này, lao động luôn được xem xét ở cả hai khía cạnh: chi phí và lợi ích. Lao động là y ếu tố đầu vào, nó có ảnh hưởng tới chi phí tương tự như việc sử dụng các yếu tố sản xuất khác. Lao động cũng bao hàm những lợi ích tiềm tàng theo nghĩa: góp ph ần vào tăng thu nhập, cải thiện đời sống và giảm nghèo đói thông qua chính sách (t ạo việc làm, tổ chức lao động có hiệu quả, áp dụng công nghệ phù hợp) Vai trò của lao động cũng còn thể hiện ở khía cạnh th ứ hai, đó là lao động - một bộ phận của dân số, là người được hưởng thụ lợi ích của qua trình phát triển. Mọi quốc gia đều nhấn mạnh đến mục tiêu “phát tri ển vì con người và coi đó là động lực của sự phát triển”. Trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, hầu hết các nước đều đặt trọng tâm vào chi ến l ược phát triển con người. 18 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2
19. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 19 Việc nâng cao năng lực cơ bản của các cá nhân, của người lao động sẽ giúp họ có nhiều cơ hội việc làm hơn. Khi thu nhập từ việc làm tăng, h ọ sẽ có điều kiện cải thiện đời sống, nâng cao chất lượng cuộc sống. Kết quả là tăng nhu cầu xã hội, đồng thời tác động đến hiệu quả s ản xu ất trong đi ều kiện năng suất lao động tăng. Khi lao động tăng thì những nhu cầu về xã hội sẽ dần tăng theo vì th ế những hàng hóa và dịch vụ sẽ được sản xuất nhiều hơn, chất lượng và giá cả ngày một nâng cao khiến cho đầu tư sẽ nhiều hơn, quy mô sản xuất được mở rộng, góp phần làm tăng GDP. Mặt khác, khi những người thất nghiệp có việc làm thì những khoản trợ cấp thất nghiệp từ chính phủ cho h ọ sẽ được dùng vào việc phát triển kinh tế - xã hội khác, thu lợi cho xã h ội đ ược nhi ều hơn. Chính phủ giải quyết được nạn thất nghiệp cũng đồng nghĩa giải quy ết được phần nào chất lượng lao động cho người lao động, từ đó cải thiện được nguồn lao động, tăng tính cạnh tranh quốc tế; ngoài ra cũng h ạn ch ế đ ược vấn đề di dân, đảm bảo tính hài hoà dân cư trong lãnh th ổ (thành th ị - nông thôn) Chương 2: Đánh giá mức nhân dụng của Việt Nam thời kỳ 2004÷2008: Câu1: Nhận xét chung về tình hình kinh tế - xã hội ở Việt Nam: 1.Tình hình kinh tế xã hội Việt Nam năm 2004 19 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2
20. Bài tập lớn môn Kinh tế vĩ mô 1 20 Tốc độ tăng trưởng GDP khoảng 7,6% so với năm 2003, trong đó khu v ực nông, lâm, ngư nghiệp tăng 3,3%, khu vực công nghiệp và xây dựng tăng 10,2%, khu vực dịch vụ tăng 7,3%. Giá trị sản xuất nông, lâm, ng ư nghi ệp tăng 4,9% so với năm 2003; giá trị sản xuất công nghiệp tăng 15,6%; giá trị các ngành dịch vụ tăng khoảng 8%. Kim ngạch xuất khẩu đạt 25 tỷ USD, tăng gần 24%. Tổng thu ngân sách nhà nước đạt 166,9 nghìn t ỷ đồng, v ượt 11,8% dự toán năm, bằng 23,5% GDP và tăng 17,4% so với thực hiện năm 2003; tổng chi ngân sách nhà nước cả năm 2004 ước đạt 206,05 nghìn tỷ đồng, vượt 9,8% so với dự toán năm; bội chi ngân sách nhà nước là 5% GDP, b ằng d ự toán đề ra. Vốn đầu tư toàn xã hội đạt 35,4% GDP. Giá hàng tiêu dùng tăng khoảng 9,5%. Tạo việc làm và bổ sung việc làm mới cho 1,55 triệu người. Số học sinh học nghề tuyển mới tăng 7%. Tỷ lệ hộ đói nghèo còn 8,3%. Tỷ lệ sinh giảm 0,037%. Giảm tỷ lệ trẻ em suy dinh dưỡng xuống còn 26%... Khó khăn và thách thức: - Tăng trưởng GDP mới đạt ở mức thấp của mục tiêu đề ra, chất lượng và hiệu quả tăng trưởng chưa có chuyển biến rõ nét; cơ cấu kinh tế chưa có bước chuyển dịch mạnh theo hướng hiện đại hóa. - Triển khai thực hiện vốn đầu tư phát triển còn chậm; tỷ lệ giải ngân đạt thấp. - Chỉ số giá tiêu dùng tăng cao so với nhiều năm trước đây đã tác động xấu đến nhiều ngành sản xuất và đời sống nhân dân. - Công tác xã hội hóa các lĩnh vực xã hội còn chậm và còn nhiều lúng túng, chưa có các đề án và kế hoạch triển khai cụ th ể. Nhi ều v ấn đ ề xã hội rất bức xúc, nhất là tình trạng nghiện hút, ma túy, c ờ b ạc, m ại dâm chưa được ngăn chặn, đẩy lùi… - Cải cách hành chính chưa đạt được kết quả như mong muốn, chưa đáp ứng được yêu cầu của công cuộc đổi mới. 20 Phạm Tiến Đạt QKT48 – ĐH2