Một trong những bệnh có khả năng cao bùng phát thành dịch trong thời điểm hè thu chắc chắn không thể bỏ qua sốt xuất huyết, đặc biệt, bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em rất. Trẻ có thể gặp phải nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời.
1. Thế nào là bệnh Sốt xuất huyết?
Sốt xuất huyết do virus Dengue gây ra là một dạng bệnh truyền nhiễm cấp tính. Virus này thường lây truyền qua vật chủ trung gian là muỗi vằn.
Sốt xuất huyết ở mức độ nhẹ thường có các biểu hiện như đau cơ khớp, nổi phát ban trên da, sốt cao. Các triệu chứng gặp phải có thể nghiêm trọng hơn khi bệnh diễn biến nặng như chảy máu, đột ngột tụt huyết áp, thậm chí có thể gây tử vong.
Sốt xuất huyết lây lan qua vật chủ trung gian là muỗi vằn
Virus gây sốt xuất huyết bao gồm 4 chủng loại, lần lượt là DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4. Một người có thể bị nhiễm bệnh khi bị muỗi vằn cái (có chứa virus dengue) đốt lên da. Sốt xuất huyết có thời gian ủ bệnh kéo dài từ 8 - 11 ngày tùy từng trường hợp.
Khi muỗi đốt lên da, nếu là người lành thì virus sẽ thâm nhập vào máu. Ngược lại, nếu người bị đốt đã nhiễm virus trước đó thì virus sẽ được truyền sang muỗi. Thông thường, một người sau khi được điều trị khỏi sốt xuất huyết thì hệ miễn dịch sẽ có khả năng chống lại loại virus đã gây bệnh. Tuy nhiên, người đó vẫn có thể mắc phải bệnh sốt xuất huyết do 3 chủng loại còn lại.
Bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em thường gặp hơn so với người lớn là bởi trẻ nhỏ có sức đề kháng yếu.
2. Bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em có thể nhận biết qua những dấu hiệu nào?
Với từng giai đoạn cụ thể, các dấu hiệu đặc trưng của bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em sẽ có sự khác nhau nhất định:
2.1. Giai đoạn sốt
Đây chính là giai đoạn đầu tiên khi bệnh bắt đầu khởi phát. Ở giai đoạn này, trẻ nhiễm bệnh sẽ gặp hiện tượng trán nóng ran, sốt cao (từ 39 - 40 độ C) trong 2 - 5 ngày đầu.
Hầu hết trẻ đều sốt trong giai đoạn đầu bị sốt xuất huyết
Một số dấu hiệu khác cũng cần được lưu ý như:
- Sốt cao không có dấu hiệu thuyên giảm mặc dù đã dùng thuốc hạ sốt.
- Đau đầu, đau nhức cơ, chán ăn, mệt mỏi, ho, hắt hơi, sổ mũi.
- Xuất huyết dưới da: chảy máu mũi, chảy máu chân răng hoặc nổi phát ban, nổi mẩn trên da.
2.2. Giai đoạn nguy hiểm
Vào ngày thứ 3 - 7 của quá trình nhiễm bệnh được xem là giai đoạn nguy hiểm hơn cả. Người bệnh lúc này có thể đã hạ sốt, tuy nhiên lại bắt đầu có dấu hiệu tăng tính thấm thành mạch gây ra các biểu hiện thoát huyết tương.
Các triệu chứng nghiêm trọng khác có thể gặp phải khi mắc bệnh sốt xuất huyết như: nề mi mắt, sưng đau gan, tràn dịch màng bụng, màng phổi hay mô kẽ.
Các biểu hiện sốc có thể xuất hiện khi người bệnh bị thoát huyết tương, bao gồm:
- Bứt rứt, vật vã, lờ đờ, mệt mỏi.
- Da lạnh ẩm, đầu chi lạnh.
- Mạch nhanh nhỏ.
- Huyết áp kẹt hoặc huyết áp tâm trương tăng/ tâm thu giảm.
- Tụt huyết áp hoặc không đo được huyết áp người bệnh.
- Ít đi tiểu.
- Xuất huyết nhiều dưới da hoặc xuất huyết nội tạng.
- Đau bụng.
- Hay khát nước.
- Chướng bụng do thoát huyết tương.
Cần đặc biệt lưu ý đến các biểu hiện của trẻ bị sốt xuất huyết
2.3. Giai đoạn phục hồi
Sau giai đoạn nguy hiểm từ 48 - 72 giờ, bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em sẽ bắt đầu có những dấu hiệu phục hồi. Cơ thể trẻ sẽ được cải thiện và phục hồi dần với những biểu hiện như đi tiểu nhiều hơn, có cảm giác thèm ăn và huyết áp ổn định hơn.
3. Hướng dẫn chăm sóc và điều trị bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em
3.1. Những việc nên làm
Để có thể giúp trẻ nhanh chóng khỏi bệnh, phục hồi sức khỏe, đồng thời hạn chế tối đa nguy cơ xảy ra biến chứng, cha mẹ cần lưu ý thực hiện những điều sau:
Hạ sốt cho trẻ đúng cách
Khi thấy trẻ sốt cao (trên >38.5 độ C) mẹ nên cho trẻ uống thuốc hạ sốt Paracetamol (liều chỉ định 10 - 15mg/kg). Nếu sau 4 - 6 giờ vẫn sốt thì tiếp tục cho trẻ uống.
Bên cạnh việc dùng thuốc thì cha mẹ cũng cần thường xuyên giúp trẻ hạ nhiệt cơ thể bằng cách chườm khăn ấm ở trán, nách bẹn. Điều này giúp tránh tình trạng sốt cao gây co giật rất nguy hiểm.
Có chế độ dinh dưỡng hợp lý
Trẻ khi bị sốt xuất huyết cơ thể mệt mỏi nên thường sẽ chán ăn. Vì vậy, tốt nhất mẹ nên cho con ăn những món yêu thích nhưng vẫn đảm bảo cung cấp đủ hàm lượng dinh dưỡng cần thiết. Có thể chia thành các bữa ăn nhỏ để trẻ dễ ăn hơn.
Tăng cường bổ sung nước
Mất nước là điều khó tránh khỏi khi trẻ bị sốt xuất huyết thường xuyên trong tình trạng thân nhiệt cao. Do đó, trẻ cần được bổ sung thêm nước, có thể cho trẻ uống nước trái cây, nước lọc hoặc dung dịch oresol bù điện giải đều được.
Tăng cường bổ sung nước cho trẻ tránh mất nước
Như đã nói ở trên, sốt xuất huyết có nhiều trường hợp gặp phải biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, trẻ cần được đưa đến các cơ sở y tế ngay khi thấy có các dấu hiệu như:
- Trẻ sốt li bì không thuyên giảm, ngày càng vật vã.
- Dùng thuốc hạ sốt nhưng vẫn sốt cao liên tục trong 2 ngày.
- Thường xuyên đau bụng.
- Lạnh chân tay.
- Da bầm, môi tím tái.
- Nôn trớ nhiều.
3.2. Những việc không nên làm
Ngoài những lời khuyên kể trên, cũng có một số điều cha mẹ cần tuyệt đối tránh thực hiện khi trẻ bị sốt xuất huyết:
- Không tùy tiện sử dụng thuốc Aspirin hay Ibuprofen cho trẻ khi chưa có chỉ định của bác sĩ vì có thể gây ra xuất huyết dạ dày.
- Không cạo gió, cắt lể gây nhiễm trùng.
- Không để trẻ ăn các loại thực phẩm có màu đen/ đỏ để tránh gây nghi ngờ xuất huyết tiêu hóa.
- Không tùy tiện truyền dịch cho trẻ tại nhà.
Chỉ nên cho trẻ uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ
Có thể thấy, tâm lý hoang mang lo lắng của cha mẹ khi gặp phải bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em là xuất phát từ việc không hiểu rõ về loại bệnh này cùng với đó là hay nhầm lẫn với các bệnh cảm, ốm thông thường khác.
Chủ động liên hệ với MEDLATEC qua hotline 1900 56 56 56 để được giải đáp mọi thắc mắc liên quan đến việc chăm sóc và điều trị bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em, tránh để bệnh diễn biến nặng và gây ra những biến chứng nguy hiểm.
Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính, có thể gây thành dịch do virus Dengue gây ra. Bệnh lây lan do muỗi vằn đốt người bệnh nhiễm virus sau đó truyền bệnh cho người lành qua vết đốt. Bệnh xảy ra ở tất cả các nước nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới.
Ở Việt Nam, bệnh lưu hành rất phổ biến, ở cả 4 miền Bắc, Trung, Nam và Tây Nguyên, kể cả ở thành thị và vùng nông thôn, bệnh xảy ra quanh năm nhưng thường bùng phát thành dịch lớn vào mùa mưa, nhất là vào các tháng 7, 8, 9, 10.
Bệnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và chưa có vaccine phòng bệnh. Thường gây ra dịch lớn với nhiều người mắc cùng lúc, làm cho công tác điều trị hết sức khó khăn, có thể gây tử vong nhất là với trẻ em, gây thiệt hại lớn về kinh tế, xã hội.
Khi bị sốt xuất huyết bệnh nhân sẽ sốt cao đột ngột, đau họng, da xung huyết, đau nhức cơ...
2. Dấu hiệu trẻ bị sốt xuất huyết
Bệnh nhi thường khởi phát bệnh với sốt cao đột ngột, trước đó trẻ hoàn toàn khỏe mạnh, thời gian sốt từ 2 - 7 ngày, kèm theo biểu hiện sau:
- Đỏ phừng mặt, da xung huyết
- Đau nhức cơ, đau khớp
- Đau đầu
- Trong 1 số trường hợp kèm đau họng, viêm kết mạc mắt, mệt mỏi, buồn nôn và nôn.
- Ở trẻ nhũ nhi có thế kèm triệu chứng ho sổ mũi hay tiêu chảy.
Tiếp theo đó, bệnh nhi có thể biểu hiện xuất huyết như chấm xuất huyết (những chấm đỏ không biến mất khi ấn vào), thường ở cẳng tay, cẳng chân, nách, ngực, thắt lưng, xuất huyết niêm mạc như chảy máu mũi, chảy máu răng, đi cầu ra máu. Gan có thể to sau vài ngày.
Từ ngày thứ 3 - 7 của bệnh, trẻ bắt đầu hạ sốt 37.5 - 38 độ C hoặc thấp hơn, một số bệnh nhi có thể xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo như:
- Lừ đừ
- Mệt mỏi
- Ói nhiều
- Đau bụng
- Xuất huyết niêm mạc
- Gan to
- Một số trường hợp diễn biến đến sốc sốt xuất huyết với biểu hiện chân tay lạnh, mạch nhanh nhẹ, huyết áp kẹt không đo được.
Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính, có thể gây thành dịch do virus Dengue gây ra.
3. Biến chứng sốt xuất huyết
Phụ huynh không nên chủ quan, bởi sốt xuất huyết rất dễ khiến cơ thể trẻ mệt mỏi đến mức suy kiệt, sau đó gây ra các biến chứng nguy hiểm. Trong đó có biến chứng sốc dẫn đến tử vong.
- Cấp độ 1: Người bệnh chỉ sốt, chưa có triệu chứng xuất huyết.
- Cấp độ 2: Người bệnh sốt có triệu chứng xuất huyết (xuất huyết dưới da, chảy máu cam, chảy máu chân răng, khạc ra máu, thậm chí nôn ra máu, tiểu ra máu hoặc kinh nguyệt kéo dài (trẻ gái).
- Cấp độ 3: Người bệnh bắt đầu có dấu hiệu sốc và cấp 4 thì đã bị sốc nặng.
Đặc biệt, cần lưu ý là xuất huyết không phải là một triệu chứng bắt buộc, có hay không xuất huyết thì bệnh vẫn có thể xảy ra sốc. Sốc là biến chứng nguy kịch nhất của bệnh sốt xuất huyết. Đa số trẻ sốt xuất huyết bị tử vong là do sốc nặng.
Sốc là một hội chứng (gồm nhiều triệu chứng) với sự thể hiện tụt nhiệt độ cơ thể (thân nhiệt giảm xuống dưới mức bình thường), nếu thân nhiệt giảm cùng với thời điểm của thuốc hạ nhiệt tác động mạnh thì rất nguy hiểm. Người bệnh có thể bị giảm tri giác, tinh thần biểu hiện kém lanh lợi, lờ đờ, thậm chí lơ mơ, mê sảng. Kèm theo các biểu hiện đó là tụt huyết áp.
4. Điều trị bệnh sốt xuất huyết ở trẻ em
Bệnh sốt xuất huyết chưa có thuốc đặc trị cũng như vaccine phòng bệnh, chủ yếu là điều trị triệu chứng như:
- Giảm đau, hạ sốt bằng Paracetamol,
- Mặc quần áo thoáng mát và lau mát bằng nước ấm,
- Uống nhiều nước Oresol hoặc nước sôi để nguội, nước trái cây (nước dừa, cam, chanh tránh đừng làm quá chua) hoặc nước cháo loãng với muối.
Sốt xuất huyết ở trẻ em là bệnh vô cùng nguy hiểm, có thể gây nhiều biến chứng nguy kịch.
5. Chăm sóc trẻ khi mắc sốt xuất huyết tại nhà
Phần lớn các trường hợp sốt xuất huyết Dengue đều được điều trị ngoại trú và theo dõi tại y tế cơ sở. Điều trị chủ yếu là điều trị triệu chứng và theo dõi chặt chẽ nhằm phát hiện sớm các dấu hiệu nặng để xử trí kịp thời.
- Uống thuốc hạ sốt theo đúng hướng dẫn của bác sĩ. Không tự ý cho trẻ uống thuốc.
- Không cạo gió, vì sẽ làm đau và có thể gây chảy máu, nhiễm trùng cho trẻ. Không cho trẻ uống những loại nước giải khát có màu đen hoặc đỏ… vì có thể gây nhầm lẫn với tình trạng xuất huyết tiêu hóa ở trẻ. Không dùng hạ sốt bằng Aspirin, Ibuprofen (vì dễ gây xuất huyết nặng).
- Không cho trẻ sốt xuất huyết truyền dịch tại các phòng khám tư hoặc cơ sở y tế không đủ điều kiện.
- Chú ý đến dinh dưỡng cho trẻ mắc sốt xuất huyết:
- Cho trẻ ăn những thứ ăn lỏng, giàu dinh dưỡng, dễ tiêu hóa như cháo, súp, sữa và nên cho nhiều bữa nhỏ.
- Cho trẻ uống nhiều nước hơn bình thường: Nước điện giải Oresol, nước lọc, nước sôi nguội, nước trái cây, nước cam, nước chanh.
- Cung cấp thêm vitamin các nhóm A, B, C để tăng cường hoạt động chuyển hóa cho cơ thể và tăng cường miễn dịch, sức đề kháng cho cơ thể chống lại bệnh tật.
Bệnh sốt xuất huyết chưa có thuốc đặc trị cũng như vaccine phòng bệnh.
6. Khi nào trẻ mắc sốt xuất huyết cần tái khám?
Nếu có một trong các dấu hiệu sau cần phải đưa trẻ ngay vào bệnh viện:
- Bỏ bú, không ăn uống được
- Tay chân lạnh, ẩm
- Đau bụng, nôn nhiều, nôn khan
- Biểu hiện hành vi thay đổi như lú lẫn, quấy khóc tăng kích thích, vật vã hoặc li bì, bứt rứt, mệt lả.
- Chảy máu mũi, miệng hoặc ói ra máu, tiêu phân đen hoặc xuất huyết âm đạo.
- Không tiểu tiện trên 6 giờ.
7. Cách phòng bệnh sốt xuất huyết
Cách phòng bệnh tốt nhất là diệt muỗi, lăng quăng/bọ gậy và phòng chống muỗi đốt.
- Loại bỏ nơi sinh sản của muỗi, diệt lăng quăng/bọ gậy bằng cách:
- Đậy kín tất cả các dụng cụ chứa nước để muỗi không vào đẻ trứng.
- Thả cá vào các dụng cụ chứa nước lớn (bể, giếng, chum, vại...) để diệt lăng quăng/bọ gậy.
- Thau rửa các dụng cụ chức nước vừa và nhỏ (lu, khạp…) hàng tuần.
- Thu gom, hủy bỏ các vật dụng phế thải trong nhà và xung quanh nhà như chai, lọ, mảnh chai, mảnh lu vỡ, ống bơ, vỏ dừa, lốp/vỏ xe cũ, hốc tre, bẹ lá... dọn vệ sinh môi trường, lật úp các dụng cụ chứa nước khi không dùng đến.
- Bỏ muối hoặc dầu vào bát nước kê chân chạn/tủ đựng chén bát, thay nước bình hoa/bình bông.
- Phòng chống muỗi đốt:
- Mặc quần áo dài tay.
- Ngủ trong màn/mùng kể cả ban ngày.
- Dùng bình xịt diệt muỗi, hương muỗi, kem xua muỗi, vợt điện diệt muỗi...
- Dùng rèm che, màn tẩm hóa chất diệt muỗi.
- Cho người bị sốt xuất huyết nằm trong màn, tránh muỗi đốt để tránh lây lan bệnh cho người khác.
- Tích cực phối hợp với chính quyền và ngành y tế trong các đợt phun hóa chất phòng, chống dịch.
Mời độc giả xem thêm video:
Mối nguy hại khi trẻ em xem tivi quá nhiều và cách khắc phục.