Cho tới thời điểm hiện tại, không chỉ ở Việt Nam mà trên thế giới, nhiều loại sản phẩm, phương pháp vẫn đang được sử dụng trong điều trị bệnh ung thư, ngoài những phương pháp điều trị kinh điển của y học hiện đại. Y học không chính thống (Complementary and alternative medicine) là thuật ngữ nhằm nói đến các sản phẩm, phương pháp đó, để phân biệt rõ ràng với y học hiện đại chính thống.
Bệnh nhân ung thư thường tìm đến mọi phương pháp điều trị mà họ nghĩ rằng có thể giúp họ chống lại bệnh tật, cải thiện triệu chứng, giảm đi những tác dụng phụ trong quá trình điều trị bệnh. Trái với các phương pháp điều trị chuẩn, chính thống được chứng minh hiệu quả và tính an toàn qua bằng chứng khoa học từ các thử nghiệm lâm sàng trên một số lượng lớn bệnh nhân, hầu hết các phương pháp, sản phẩm sử dụng trong y học không chính thống chưa có đủ dữ liệu thuyết phục. Thật không may, người bệnh sử dụng những sản phẩm này mà xem nhẹ nguy cơ sẽ ảnh hưởng đến quá trình điều trị ung thư bằng các phương pháp chính thống (tương tác thuốc, gây độc tính suy gan, suy thận làm gián đoạn điều trị).
Trong một nghiên cứu được đăng trên NATURE (tháng 3/2017), Catia Giovannini và cộng sự (Ý) đã chỉ ra và chứng minh những tác dụng bất lợi của nọc bọ cạp xanh Cuba, một sản phẩm được không ít bệnh nhân Việt Nam sử dụng.
Nọc bọ cạp xanh CuBa (tên khoa học Rhopalurus junceus, một loài bọ cạp hiếm chỉ có ở CuBa) được cho là một sản phẩm tự nhiên có tác dụng chống lại tế bào ung thư. Từ tháng 3 năm 2011, Vidatox 30-CH, chế phẩm 5 phân tử peptide trọng lượng phân tử thấp chiết xuất từ nọc bọ cạp xanh CuBa bảo quản trong dung dịch cồn 33%, được công ty CuBa Labiofam đưa vào thị trường. Theo nhà sản xuất, Vidatox đã được kiểm định trên hơn 10.000 bệnh nhân ung thư với các “kết quả tích cực”, “cải thiện chất lượng cuộc sống”, “làm chậm sự phát triển của khối u” (//vidatoxromania.ro/en/what-is-vidatox/),(//www.bt.com.bn/science-technology/2010/10/29/cuba-release-new-cancer-drug) . Tuy nhiên, cho đến nay, chưa có cở sở bằng chứng nào từ các thử nghiệm lâm sàng đối chứng được báo cáo trên các tạp chí uy tín. Trong nghiên cứu này, tác giả Catia Giovannini và cộng sự đã đánh giá các tác dụng của Vidatox trong ung thư biểu mô tế bào gan (HCC), bệnh đứng hàng thứ 2 trên toàn thế giới về tỷ lệ tử vong do ung thư.
Đây là một thử nghiệm tiền lâm sàng trên chuột, các tác giả ghi nhận những ảnh hưởng của Vidatox đến quá trình phát triển của tế bào ung thư biểu mô gan trên in vitro và in vivo dựa trên những dấu ấn của chu kỳ tế bào; ảnh hưởng của Vidatox đến tế bào gan lành; ảnh hưởng của Vidatox đến sự tăng sinh mạch của khối u và tác dụng kháng tăng sinh mạch của Sorafenib.
Một số kết quả nghiên cứu rất đáng chú ý:
- Vidatox dẫn đến kích thích ung thư biểu mô tế bào gan tăng trưởng và xâm lấn.
- Vidatox không có tác dụng sinh ung thư đối với tế bào gan lành
- Vidatox không làm tăng tác dụng kháng sinh mạch cũng như tác dụng làm chết tế bào theo chương trình của Sorafenib
- Vidatox làm tăng biểu hiện VEGFR2 dẫn đến kích thích quá trình tăng sinh mạch máu của khối u.
Dựa trên những bằng chứng có được, các nhà khoa học kết luận Vidatox với nồng độ hiện tại không có tác dụng chống ung thư và đặc biệt không sử dụng trên các bệnh nhân ung thư biểu mô tế bào gan!
Tại Cuba - nơi xuất xứ của Vidatox chiết xuất từ nọc bọ cạp xanh, nhiều bác sĩ điều trị ung thư khẳng định chỉ có dân gian mới dùng thực phẩm chức năng này.
GS.TS Trần Bình Giang, Giám đốc BV Việt Đức (thứ 3 từ trái sang) làm việc với các bác sĩ nghiên cứu và điều trị ung thư đầu ngành của Cuba
Hiện nay, nhiều người đã mua Vidatox chiết xuất từ nọc bọ cạp xanh để trị ung thư. Thậm chí, thuốc ung thư Vidatox giả còn được bày bán trước cổng bệnh viện.
Trước tình trạng này, nhiều giáo sư, tiến sĩ, bác sĩ đầu ngành đã lên tiếng cảnh báo về loại thuốc này. Trên trang facebook cá nhân, GS.TS Trần Bình Giang, Giám đốc BV Việt Đức, chia sẻ hồi tháng 6/2017, ông có chuyến công tác tại Cuba. Biết tin, nhiều bạn bè đã nhờ ông mua Vidatox vì nghe đồn thuốc chiết xuất từ nọc bọ cạp xanh, là "thần dược" chữa bách bệnh, bệnh ung thư cũng khỏi hết.
Khi đến làm việc với BV Hospital Clinico Quirugico Hermanos Ameijeiras La Habana - bệnh viện nghiên cứu và điều trị ung thư đầu ngành, nơi tập trung những chuyên gia hàng đầu với trang thiết bị và thuốc men tốt nhất ở Cuba, GS.TS Trần Bình Giang đã hỏi về loại thuốc này.
Giám đốc bệnh viện này giải thích: "Loại đấy là thực phẩm chức năng không phải là thuốc. Chỉ có dân gian dùng thôi chứ ở bệnh viện này chúng tôi có dùng đâu! Mà chả cần thử nghiệm cũng đã biết nó đâu có tác dụng gì".
Mặc dù chưa được Bộ Y tế cấp phép nhưng thuốc Vidatox đã có mặt tại Việt Nam
Trong khi đó, PGS.TS Trần Văn Thuấn, Giám đốc BV K Trung ương, khẳng định các bác sĩ BV K không kê đơn thuốc Vidatox vì thuốc này chưa được Bộ Y tế cấp phép.
Hiện Vidatox có hai loại: thực phẩm chức năng đã được Bộ Y tế cấp phép và thuốc đã được nghiên cứu đánh giá hiệu quả tại Bệnh viện K, chưa được Bộ Y tế cấp phép lưu hành.
Đối với các thực phẩm chức năng nói chung, bác sĩ được quyền tư vấn sử dụng. Tại nhiều nước, thực phẩm chức năng được bán ở cửa hàng, siêu thị mà không cần đơn. Trước nguy cơ có thể mua phải thuốc Vidatox giả, PGS Thuấn cảnh báo người bệnh, nhất là người bệnh ung thư, tuyệt đối không nên tự mua thuốc theo chỉ dẫn trên mạng. Điều trị ung thư hết sức phức tạp, phải phối hợp đa mô thức căn cứ trên nhiều yếu tố và đặc điểm người bệnh, ngay cả bác sĩ không phải chuyên ngành cũng không có đủ kiến thức, kĩ năng cần thiết để chỉ định.
Hơn nữa các thuốc chống ung thư đều có độc tính, tác dụng phụ nhất định, do vậy sẽ rất nguy hiểm nếu sử dụng không có chỉ định, hướng dẫn của các bác sĩ chuyên khoa. Còn nếu các hướng dẫn truyền tai là các thuốc, các phương pháp không chính thống, chưa có bằng chứng khoa học thì cũng không phù hợp, thậm chí nguy hiểm vì dùng thuốc không có tác dụng, có thể có độc tính nặng nề và bỏ lỡ cơ hội điều trị kịp thời các thuốc có hiệu quả.
Không trị được ung thư gan mà còn gây họa
BS Lương Quốc Chính - Khoa Cấp cứu BV Bạch Mai, người phụ trách trang web bacsinoitru.vn - cũng vừa thông tin về nghiên cứu mới nhất công bố ngày 21/3/2017 trên Tạp chí khoa học Nature, khẳng định: "Loại thực phẩm bổ trợ Vidatox chiết xuất từ nọc bọ cạp xanh không những không có hiệu quả trong điều trị ung thư, cụ thể là ung thư gan... mà nó còn làm gia tăng sự lan tràn và xâm lấn của tế bào ung thư gan".
Các nhà khoa học đã phân tích các tác dụng thuốc Vidatox 30 CH của Cuba trên bệnh ung thư gan. Theo đó, Vidatox làm gia tăng sự lây lan và xâm lấn của ung thư gan trong khi nó dường như không tương tác với sorafenib, một chất ức chế nhiều loại tyrosine kinase hoạt hóa dùng đường miệng đã được phê chuẩn cho điều trị ung thư gan tiến triển. Kết quả không có biện pháp điều trị nào cần tới thực phẩm chức năng Vidatox ở bệnh nhân ung thư gan.