- Phạm trù “vật chất" giữ vai trò là phạm trù cơ bản và nền tảng của chủ nghĩa duy vật (nói chung) và chủ nghĩa duy vật biện chứng (nói riêng). Bởi vì: chủ nghĩa duy vật (dù là chủ nghĩa duy vật nào) cũng đều được xây dựng trên cơ sở quan điểm: vật chất là tính thứ nhất; bản chất và cơ sở của mọi tồn tại, suy đến cùng chính là vật chất chứ không phải là ý thức hay tinh thần. Bởi vậy, quan niệm về vật chất có đúng đắn và khoa học hay không đóng vai trò là cơ sở đầu tiên quyết định việc giải quyết có đúng đắn và khoa học hay không đối với các vấn đê khác có liên quan.
- Quan niệm về vật chất của các nhà triết học duy vật trước Mác.
“Vật chất” thường được hiểu là một hoặc một số chất hay yếu tố khách quan, tự có trong giới tự nhiên, đóng vai trò là cơ sở ban đầu (bản nguyên, bản căn) sản sinh ra và cấu tạo nên mọi tồn tại trong thế giới. Bởi vậy, phương pháp luận chung của các nhà duy vật này là: muốn hiểu được đúng đắn thế giới thì cần phải nghiên cứu để hiểu được đúng cấu tạo vật chất đầu tiên đó. Những quan niệm như vậy có thể nhận thấy rõ khi nghiên cứu nội dung các học thuyết duy vật thời cổ ở Trung Quốc, Ân Độ và Hy Lạp (Đạo gia, thuyết Âm Dương - Ngũ Hành ở Trung Quốc; trường phái Lokayata ở Ấn Độ; trường phái nguyên tử luận ở Hy Lạp) hoặc các học thuyết triết học duy vật thời cận đại ở các nước Anh, Pháp, Đức (triết học của Ph. Bêcơn, triết học tự nhiên của R. Đềcáctơ, triết học tự nhiên của I. Kantơ,...).
- Ưu điểm và hạn chế của những quan niệm đó:
+ Ưu điểm: với quan niệm về vật chất như đã nói ở trên, các nhà duy vật trước Mác đã xác lập phương pháp luận tích cực cho sự phát triển nhận thức một cách khoa học về thế giới, đặc biệt là trong việc giải thích về cấu tạo vật chất khách quan của các hiện tượng tự nhiên, làm tiền đề cho việc giải quyết đúng đắn nhiều vấn đề trong việc ứng xử tích cực giữa con người và giới tự nhiên, vì sự sinh tồn và phát triển của con người.
+ Hạn chế lịch sử: một mặt, quan niệm về vật chất của các nhà duy vật trước Mác chưa bao quát được mọi tồn tại vật chất trong thế giới, mặt khác quan niệm này chủ yếu mới chỉ được tiếp cận từ giác độ cấu tạo bản thể vật chất của các sự vật, hiện tượng trong thế giới, giác độ nhận thức luận chưa được nghiên cứu đầy đủ; tức là chưa giải quyết được triệt để phạm trù vật chất từ góc độ giải quyết hai mặt vấn đề cơ bản của triết học. Những hạn chế này được khắc phục trong quan niệm về vật chất của chủ nghĩa duy vật biện chứng.
Loigiaihay.com
Vật chất với các hình thức tồn tại cụ thể của nó mang đến đặc điểm trong phạm trù triết học. Vật chất không chỉ được nhìn nhận với tính chất liệt kê. Nó còn mang đến ý nghĩa trong phân biệt với ý thức là cái ra đời sau đó. Khi đó, với các chứng minh sự ra đời của vật chất là trước tiên và không phụ thuộc vào cảm giác. Với thời điểm hiện tại, các quan điểm này vẫn còn nguyên giá trị. Trong đó, các vật chất trong dạng tồn tại của nó là cơ sở và tiền đề để xây dựng các quan điểm duy vật về xã hội.
Tổng đài Luật sư tư vấn pháp luật trực tuyến 24/7: 1900.6568
1. Vật chất là gì?
Định nghĩa vật chất của Lê nin có nội dung cụ thể như sau:
“Vật chất là phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh, và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác”.
Đưa ra khái niệm:
Vật chất được phản ánh với hình thức tồn tại cụ thể của nó. Dùng để chỉ thực tại khách quan phản ánh qua cảm giác. Khi đó, vật chất mang đến hình thức chứa đựng cụ thể và có dạng tồn tại hữu hình. Từ khái niệm này, có thể thấy được với tính chất tồn tại được chứng minh. Từ đó, đánh giá được đưa ra dễ dàng với các dạng tồn tại đó có được xác định là vật chất hay không.
Vật chất (dưới hình thức tồn tại cụ thể của nó) là cái có thể gây nên cảm giác ở con người. Con người thông qua cảm giác để đánh giá về sự tồn tại của vật chất. Cũng như khẳng định được, phân biệt được giữa vật chất và ý thức. Hai khái niệm này tách rời nhau, và mang đến các dạng tồn tại khác hoàn toàn. Khi nó trực tiếp hay gián tiếp tác động đến giác quan của con người. Vật chất là cái được ý thức phản ánh bằng cảm giác thỏa mãn với khái niệm trên.
Vật chất với tư cách là phạm trù triết học theo nghiên cứu. Là kết quả của sự khái quát hóa, trừu tượng hóa những thuộc tính, những mối liên hệ vốn có của các sự vật, hiện tượng. Khi đó, hướng đến các giải thích cho sự tồn tại bên cạnh ý nghĩa trong xác định. Nên nó phản ánh cái chung, vô hạn, vô tận, không sinh ra, không mất đi. Vật chất có dạng tồn tại cố định hoặc không, nhưng được đảm bảo cho cảm giác phản ánh.
Sự vận động của vật chất:
Còn tất cả những sự vật, những hiện tượng là những dạng biểu hiện cụ thể của vật chất nên nó có quá trình phát sinh, phát triển, chuyển hóa. Từ đó mà theo thời gian, một vật chất có thể không giữ nguyên dạng tồn tại hay hình thức ban đầu. Tuy nhiên, vẫn đảm bảo được thể hiện với cảm giác. Vì vậy, không thể đồng nhất vật chất với một hay một số dạng biểu hiện cụ thể của vật chất. Cũng như không thể xác định vật chất với đặc điểm thể hiện của nó ở thời điểm nhất định để mang đến các quy chụp.
Vật chất tiếng Anh là Matter.
Xem thêm: Thế giới quan là gì? Vai trò và phân loại các thế giới quan?
2. Tìm hiểu định nghĩa về vật chất của Lênin:
Định nghĩa vật chất được nêu trên của Lênin là kết quả của việc tổng kết từ những thành tựu tự nhiên của khoa học, phê phán những quan niệm duy tâm, siêu hình về phạm trù vật chất. Hướng đến phản ánh hiệu quả, chính xác nhất khi nhìn nhận từ vật chất. Các định nghĩa trước đó không đúng toàn bộ với ý nghĩa phản ánh theo tính chất và thay đổi của thời gian.
Từ định nghĩa trên ta có thể nhận thấy có những nội dung được đề cập như sau:
– Vật chất là phạm trù triết học:
Thông thường chúng ta nhắc đến và hình dung về vật chất như một vật dụng, một tài sản của con người… Nhưng cách nhìn đó chỉ mang đến sự thể hiện cụ thể dưới dạng nhận định liệt kê. Và ở đó chỉ xác định cho các dạng tồn tại cụ thể của vật chất. Tất cả phải dựa trên nhận định chung để xác định cho vật dụng và tài sản đó. Và chỉ đến từ định nghĩa của Lênin, những hiệu quả của xác định vật chất mới trở nên toàn diện.
Vật chất trong định nghĩa vật chất của Lênin là kết quả của sự khái quát hóa, trừu tượng hóa những thuộc tính, những mối liên hệ vốn có của các sự vật, hiện tượng. Mang đến quy chụp chính xác nhất cho những tồn tại của vật chất. Nên nó phản ánh cái chung, vô hạn, vô tận, không sinh ra, không mất đi. Nó tồn tại với các vận động theo thời gian và không gian. Do đó không thể đồng nhất vật chất với một hay một số dạng biểu hiện cụ thể của vật chất.
Khái niệm này mang đến khái niệm cho vật chất nói chung. Còn khi liệt kê về đồ vật, về tài sản là đang nói đến các dạng tồn tại của vật chất. Cần hiểu đúng trong hướng tiếp cận mà chúng ta đang xem xét.
– Vật chất dùng để chỉ thực tại khách quan:
Vật chất tồn tại khách quan trong hiện thực. Nằm bên ngoài ý thức và không phụ thuộc vào ý thức của con người. “Tồn tại khách quan” là thuộc tính cơ bản của vật chất. Đưa ra tiêu chuẩn để phân biệt cái gì là vật chất, cái gì không phải là vật chất. Trong đó, vật chất và ý thức song song tồn tại cho đến ngày nay. Tuy nhiên, vật chất phải là cái sinh ra và có trước. Nó xuất hiện từ khi chưa xuất hiện loài người và chưa có cái gọi là ý thức.
Con người có nhận thức được hay không nhận thức được vật chất thì vật chất vẫn tồn tại. Như vậy để thấy rằng ý thức có mặt và vận động, phát triển sau đó. Qua đó vật chất mang đến các chức năng, tác dụng cần thiết đối với con người. Đặc biệt là vẫn được phản ánh thông qua mắt nhìn, tay sờ,… Tức là thông qua các tiếp cận từ cảm giác và nhu cầu từ ý thức.
– Vật chất với tương quan về cảm giác:
Vật chất được đem lại cho con người trong cảm giác. Khi có ý thức, con người mới gọi tên được các hình thành từ cảm giác đó. Được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại. Phản ánh, và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác. Từ đó mà sự tồn tại của vật chất là tất yếu dù con người có nhu cầu đối với nó hay không. Nhưng với cảm giác, con người có thể nhận biết được sự tồn tại và vận động của vật chất. Cũng từ đó mà thấy được giá trị đóng góp của vật chất trong đời sống hay nhu cầu thực tế.
3. Ý nghĩa định nghĩa về vật chất của Lênin:
– Phát hiện vật chất có trước và ý thức có sau.
Có thể thấy với các vận động và phát triển của ý thức mới thấy được vật chất dang tồn tại. Bởi vậy mà các nhà duy tâm cho rằng ý thức có trước. Nhưng thực tế là từ khi nhận thức được thì họ mới thấy được các tồn tại của vật chất. Bản chất phải là vật chất có trước khi hình thành ý thức.
Vật chất là nguồn gốc khách quan của cảm giác, ý thức con người. Tuy nhiên vẫn mang đến các tính chất tồn tại song song và tác động lẫn nhau. Khi con người có nhu cầu ăn, ở, mặc,… con người đã dùng ý thức để sử dụng vật chất. Từ đó mà vật chất chính là nguồn gốc sâu xa dẫn đến các phát triển nền tảng của ý thức. Phải có các cơ sở đó mới có ý thức của con người vận động.
Ý thức con người là sự phản ánh của thực tại khách quan đó. Với cơ sở và nền tảng từ những cảm giác đối với vật chất. Con người có khả năng nhận thức thế giới. Từ đó mà phát triển nhận thức cũng như mang đến các ứng dụng đối với vật chất sẵn có. Dần dần họ sử dụng vật chất cho các nhu cầu cao hơn của mình.
– Bác bỏ quan điểm duy tâm.
Định nghĩa vật chất của Lênin đã bác bỏ quan điểm duy tâm về phạm trù vật chất với sự phát hiện vật chất có trước, ý thức có sau. Vật chất là nguồn gốc của ý thức là nguồn gốc khách quan của cảm giác. Khi mà quan điểm duy tâm mang đến các khẳng định cho sự xuất hiện và tác động của ý thức đến vật chất. Tất cả là sai về mặt bản chất khi giải thích đối với nguồn gốc theo các nghiên cứu khoa học. Với các cơ sở như thế nào, ý thức phải dựa trên nền tảng của vật chất làm cơ sở. Từ đó mà hình thành các nhu cầu cao hơn đối với tồn tại của vật chất.
Với định nghĩa vật chất, Lê-nin đã giải quyết triệt để vấn đề cơ bản của triết học đó là vật chất là cái có trước, ý thức là cái có sau, vật chất quyết định ý thức. Đó là con người có thể nhận thức được thế giới khách quan thông qua sự chép lại, chụp lại, phản ánh của con người đối với thực tại khách quan. Định nghĩa vật chất của Lê-nin đã tạo cơ sở nền tảng, tiền đề để xây dựng quan niệm duy vật về xã hội.
– Khắc phục hạn chế trong quan điểm đưa ra của các nhà khoa học trước đó:
Định nghĩa này khắc phục tính chất siêu hình, máy móc trong quan niệm về vật chất của chủ nghĩa duy vật trước Mác. Khi mà các nội dung trong chủ nghĩa duy vật cũng chưa đưa ra nguồn gốc, tính chất và dạng tồn tại của vật chất. Cùng với sự tồn tại độc lập và có trước của vật chất so với ý thức.
Bằng việc chỉ ra thuộc tính cơ bản nhất, phổ biến nhất là thuộc tính tồn tại khách quan. Đã giúp chúng ta phân biệt được sự khác nhau căn bản giữa phạm trù vật chất với tư cách là phạm trù triết học, khoa học chuyên ngành. Từ đó khắc phục được hạn chế trong các quan niệm của các nhà triết học trước đó. Cung cấp căn cứ khoa học để xác định những gì thuộc và không thuộc về vật chất.
– Tính đúng đắn.
Bác bỏ quan điểm của chủ nghĩa duy vật (CNDV) tầm thường về vật chất, coi ý thức là một dạng vật chất. Bởi về bản chất, ý thức có các tồn tại độc lập, với tính chất riêng. Không thỏa mãn cho khái niệm vật chất được Lênin kết luận.
Định nghĩa này đã liên kết CNDV biện chứng với CNDV lịch sử thành một thể thống nhất. Khẳng định đối với dạng tồn tại và vận động của vật chất. Vật chất trong tự nhiên, vật chất trong xã hội đều là những dạng cụ thể của vật chất mà thôi, đều là thực tại khách quan.