Cụ thể, học sinh làm bài thi môn Ngữ văn trong thời gian 120 phút. Cấu trúc đề thi không thay đổi so với năm học trước, gồm 3 phần là Đọc hiểu (3 điểm), Nghị luận xã hội (3 điểm) và Nghị luận văn học (4 điểm).
Ở phần Đọc hiểu, văn bản được lựa chọn thuộc một trong các thể loại gồm: văn bản nghị luận, văn bản thông tin, văn bản văn học, văn bản khoa học...
Các câu hỏi ở phần Đọc hiểu được tổ chức theo các mức độ tư duy từ dễ đến khó, từ nhận biết, thông hiểu đến phân tích, suy luận và đánh giá, vận dụng. Trong đó, có một câu hỏi về tiếng Việt.
Đại diện Sở GDĐT TPHCM cho biết, văn bản được lựa chọn đáp ứng các tiêu chí nội dung phù hợp với lứa tuổi học sinh, gắn với tình hình thời sự… nhằm giúp học sinh luyện tập các kỹ năng đọc hiểu gồm phát hiện, nhận diện, giải mã từ ngữ, chi tiết, hình ảnh; tìm các vấn đề tiếng Việt có trong văn bản; tập tóm tắt văn bản; nối kết văn bản đang đọc với văn bản khác liên quan, nối kết với thực tế cuộc sống, đưa ra quan điểm cá nhân về vấn đề đặt ra trong văn bản; sáng tạo cách thể hiện khác, đề xuất giải pháp, đặt nhan đề mới…
Khi trả lời các câu hỏi đọc hiểu, thí sinh cần đọc toàn bộ văn bản để nắm nội dung, trả lời ngắn gọn, rõ ràng theo đúng yêu cầu của đề, tránh lan man, dài dòng không cần thiết.Đảm bảo cấu trúc bài nghị luận xã hội
Với câu hỏi nghị luận xã hội, bài làm của thí sinh có dung lượng khoảng 500 chữ, đảm bảo cấu trúc bài nghị luận gồm mở bài, thân bài, kết bài.
Trong đó, phần mở bài nêu được vấn đề, thân bài triển khai vấn đề, kết bài kết luận vấn đề.
Thí sinh cần phân tích, xác định đúng vấn đề cần nghị luận; triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm; vận dụng tốt các thao tác lập luận; kết hợp chặt chẽ giữa lý lẽ và dẫn chứng; rút ra bài học nhận thức và hành động.
Song song đó, thí sinh phải rèn luyện các thao tác lập luận, đặc biệt là thao tác lập luận giải thích, chứng minh, bình luận; tránh các lỗi như thiếu thao tác lập luận, vận dụng các thao tác lập luận chưa hiệu quả (dẫn chứng chưa sát với vấn đề, thiếu phân tích dẫn chứng để làm rõ vấn đề…) hoặc chưa rút ra được bài học cho bản thân thông qua việc bàn luận vấn đề, các ý bàn luận chưa phong phú, sâu sắc, còn sơ sài.
Được lựa chọn 1 trong 2 đề thi nghị luận văn học
Riêng câu hỏi nghị luận văn học, thí sinh được lựa chọn 1 trong 2 đề thi để làm bài.
Trong đó, đề 1 yêu cầu học sinh phân tích, cảm nhận một tác phẩm hoặc đoạn trích tác phẩm cụ thể có trong sách giao khoa, từ đó chỉ ra ảnh hưởng, tác động của tác phẩm đối với bản thân hoặc liên hệ tác phẩm khác, liên hệ thực tế cuộc sống để rút ra một vấn đề văn học hoặc cuộc sống.
Ở đề 2, đề thi đặt ra một tình huống cụ thể và yêu cầu học sinh sử dụng kiến thức, sự trải nghiệm trong quá trình đọc (tự chọn tác phẩm/đoạn trích) để giải quyết tình huống đó.
Như vậy, điểm thay đổi so với đề thi tuyển sinh lớp 10 năm học trước là năm nay đề 1 cho tác phẩm cụ thể có trong sách giáo khoa, đề 2 cho thí sinh tự do lựa chọn tác phẩm, đoạn trích.
Lưu ý thí sinh khi làm bài thi nghị luận văn học
Để thực hiện tốt câu hỏi nghị luận văn học, thí sinh cần nắm vững kỹ năng viết bài văn nghị luận văn học; rèn luyện kỹ năng phân tích, cảm nhận tác phẩm văn học theo thể loại thơ, truyện.
Đọc thêm các tác phẩm ngoài sách giáo khoa cùng thể loại và chủ đề với tác phẩm trong sách giáo khoa, sau đó dùng kiến thức và trải nghiệm đọc tác phẩm để giải quyết một tình huống cụ thể.
Sở GDĐT TPHCM lưu ý, các lỗi thí sinh thường mắc ở câu hỏi nghị luận văn học như diễn xuôi lại tác phẩm; bài làm thiếu cảm xúc do ít đọc, ít suy tư, có thể do học vẹt; không hiểu rõ yêu cầu của đề, viết lại các nội dung đã học một cách máy móc.
Ngoài ra, thí sinh cần lưu ý phân bố thời gian hợp lý cho các phần, câu hỏi trong đề thi; tránh việc đọc đề không kỹ dẫn đến trả lời không đúng trọng tâm hoặc trả lời dài dòng, thừa ý/
Không trình bày, viết chữ cẩu thả, khó đọc; tổ chức bài làm hoàn chỉnh (không nên quá say sưa viết về một ý dẫn đến quên kết bài hoặc kết bài quá sơ sài).
Văn bản đọc hiểu khá đa dạng, có thể là văn bản nghị luận, thông tin, văn học, khoa học. Câu hỏi phần này được tổ chức theo các mức độ từ dễ đến khó; từ nhận biết, thông hiểu đến phân tích, suy luận và đánh giá, vận dụng. Cần chú ý là, trong đó có câu hỏi về kiến thức tiếng Việt (từ 0,5-1,0 điểm).
Để ôn tập tốt phần này, học sinh cần lựa chọn các văn bản có tính thời sự qua sách báo, văn bản có nội dung phù hợp với lứa tuổi. Luyện tập các kỹ năng thiết yếu như đọc và phát hiện, nhận biết; kỹ năng đặt nhan đề, giải thích các từ ngữ, chi tiết, hình ảnh trong văn bản; phát hiện các vấn đề về sử dụng tiếng Việt trong văn bản.
Bên cạnh đó, học sinh cần rèn luyện thao tác tóm tắt văn bản; biết liên hệ, so sánh văn bản đang đọc với văn bản liên quan. Quan trọng nữa là, học sinh biết liên hệ với thực tế cuộc sống, nêu quan điểm cá nhân, đề xuất giải pháp...
Khi làm bài, học sinh cần đọc kỹ đề thi và phân tích kỹ để nắm chắc các yêu cầu và có cách trả lời hiệu quả. Lỗi thường gặp ở phần này là hoặc học sinh trả lời sơ sài, qua quýt, không đủ ý theo yêu cầu đáp án, hoặc trả lời lan man dài dòng, mất thời gian không cần thiết. Cần nhớ nữa là phải trả lời cho hết ý của câu hỏi, không nên đơn giản hóa câu trả lời.
Nghị luận xã hội, chú ý các thao tác lập luận
Với bài văn nghị luận xã hội (khoảng 500 chữ), học sinh cần chú ý đến các thao tác lập luận, xem đó là bộ khung (xương sống) của bài làm. Trong đó có các thao tác không thể thiếu là giải thích, phân tích, bình luận, chứng minh...
Học sinh lớp 9 ôn thi tuyển sinh lớp 10 môn ngữ văn cần chú ý thao tác lập luận và những vấn đề thực tiễn
ĐÀO NGỌC THẠCH
Bài làm điểm kém là những bài hiểu sai vấn đề (lạc đề). Do đó, học sinh cần xác định đúng vấn đề nghị luận, từ đó triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm, vận dụng tốt các thao tác lập luận, kết hợp chặt chẽ giữa lý lẽ và dẫn chứng, rút ra bài học nhận thức và hành động cho bản thân. Cách yêu cầu ở câu hỏi này những năm gần đây khá đa dạng. Có thể là bàn luận về một ý kiến hoặc đưa ra một câu chuyện, một bài báo, thậm chí là một bức tranh minh họa... từ đó yêu cầu thí sinh nghị luận. Nếu thí sinh hiểu sai, bài làm sẽ lạc đề.
Để làm tốt phần này, thí sinh phải có những quan điểm, chính kiến xác đáng. Bài làm phải có lập luận chặt chẽ, lý lẽ sắc bén và dẫn chứng thuyết phục. Lỗi của học sinh phần này thường là viết không đúng theo yêu cầu, hiểu sai luận đề, bàn luận chung chung, thiếu chiều sâu tư duy xã hội và các lỗi về kỹ năng hành văn.
Ngoài ra, học sinh cần chú ý đến thang điểm và cách chấm của các năm trước đây để không bị mất điểm.
Chú ý sự tích hợp trong câu nghị luận văn học
Theo đó, học sinh được chọn 1 trong 2 đề để làm bài phần này. Đề 1, nghị luận một tác phẩm thuộc chủ đề đã cho. Từ đó, thí sinh chỉ ra ảnh hưởng, tác động của tác phẩm đối với bản thân, hoặc liên hệ đến tác phẩm khác, đến thực tế cuộc sống để rút ra ý nghĩa, bài học. Đề 2, gợi mở hơn, đặt ra một tình huống và yêu cầu học sinh sử dụng kiến thức, sự trải nghiệm trong quá trình đọc để giải quyết tình huống.
Để làm tốt phần này, học sinh cần rèn luyện kỹ năng phân tích, cảm nhận tác phẩm văn học theo 2 thể loại cơ bản của lớp 9 là thơ và truyện. Thí sinh nhất thiết phải biết thêm các tác phẩm ngoài sách giáo khoa có cùng chủ đề. Với phần mở rộng vế sau của câu hỏi, học sinh cần dùng kiến thức và sự trải nghiệm bản thân để giải quyết một tình huống cụ thể nào đó.
Lỗi thường thấy của học sinh trong phần này là diễn xuôi lại tác phẩm. Bài làm thiếu cảm xúc do lười đọc, lệ thuộc bài văn mẫu. Hoặc do phân bố thời gian không hợp lý dẫn đến bài làm thiếu cân đối; bố cục bất cân xứng, thiếu thuyết phục.