Mặt Trăng là vệ tinh duy nhất của Trái Đất. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu một số thông tin cơ bản nhất về thiên thể luôn nhận được sự chú ý của loài người này. Mặt Trăng trong nhận thức ban đầu của con ngườiCùng với Mặt Trời, hình ảnh Mặt Trăng xuất hiện trong nhận thức của con người từ rất sớm. Một trong những mô tả đầu tiên về Mặt Trăng là một tác phẩm điêu khắc đá 5.000 năm tuổi tại Knowth, Ireland. Trong nền văn hóa Hy Lạp cổ đại, Mặt Trăng được đại diện bởi nữ thần Selene, em gái của thần Mặt Trời Helios. Sau khi anh trai hoàn thành chuyến đi qua bầu trời tạo ra ban ngày, Selene sẽ bắt đầu chuyến đi của mình tạo ra màn đêm. Trong thần thoại La Mã, nữ thần được biết đến với cái tên Luna. Đối với người Ai Cập cổ đại thì đại diện cho Mặt Trăng không phải nữ thần mà một vị nam thần. Đó là Thần Thoth – vị thần cai quản Mặt Trăng với hình dáng một người đàn ông có đầu cò. Ông được biết đến như một vị thần sáng tạo và được cho là đã tạo ra chữ viết tay của người Ai Cập. Ở các nước phương Đông, truyền thuyết được chấp nhận rộng rãi nhất đó là Hằng Nga là nữ thần đại diện cho Mặt Trăng. Ngoài ra một số hình tượng khác cũng gắn liền với Mặt Trăng như Thỏ Ngọc, Chú Cuội… Selene trong một tác phẩm hội họa cổ. Con người đã có những hiểu biết khá chính xác về Mặt Trăng từ rất sớm. Và những hiểu biết này chính là những bước nền móng đầu tiên đối với sự hình thành của ngành thiên văn học. Vào thế kỷ thứ 5 trước công nguyên, các nhà thiên văn học Babylon cổ đại đã ghi lại được 18 lần nguyệt thực. Vào khoảng thế kỷ thứ 4 trước công nguyên, nhà thiên văn học Trung Quốc Shi Shen đã có thể đưa ra những hướng dẫn dự đoán về sự xuất hiện nguyệt thực. Tiếp đó, nhà triết học Hy Lạp cổ đại Anazagoras đã mô tả chính xác Mặt Trăng là một quả cầu đá khổng lồ và ánh sáng của nó chỉ là được phản chiếu từ ánh sáng của Mặt Trời. Thế kỷ thứ 2 trước công nguyên, Seleucus cho rằng thủy triều được tạo ra do lực hấp dẫn của Mặt Trăng. Claudius Ptolemy (100AD - 170AD) đã tính toán được khoảng cách từ Trái Đất đến Mặt Trăng bằng 59 lần bán kính Trái Đất và đường kính Mặt Trăng bằng 0.292 đường kính Trái Đất, gần với tỷ lệ chính xác lần lượt là khoảng 60 lần (384.403 km) và 0.273 lần đường kính Trái Đất (3.474km). Năm 1609, khi Galileo Galilei hướng một trong những chiếc kính thiên văn đầu tiên quan sát bề mặt Mặt Trăng, ông đã phát hiện bề mặt của nó không hề bằng phẳng như được công nhận trước đó mà lồi lõm do hậu quả từ các vụ va chạm giữa Mặt Trăng với các thiên thạch và tiểu hành tinh trong Hệ Mặt Trời. Năm 1959, tàu vũ trụ không người lái Luna 2 của Liên Xô là thiết bị nhân tạo đầu tiên tiếp cận Mặt Trăng. Neil Armstrong, phi hành gia người Mỹ trên tàu vũ trụ Apollo 11 trở thành người đầu tiên đặt chân lên Mặt Trăng vào ngày 21 tháng 7 năm 1969. Tính đến thời điểm hiện tại (2019), Mặt Trăng cũng là thiên thể duy nhất mà con người đặt chân đến ngoài Trái Đất. Buzz Aldrin - phi hành gia đi cùng Neil Armstrong trong chuyến đổ bộ đầu tiên của con người lên Mặt Trăng năm 1969. Sự hình thành và cấu tạo của Mặt TrăngMặt Trăng hình thành cách đây 4,51 tỷ năm, khoảng 60 triệu năm sau khi Hệ Mặt Trời hình thành. Rất nhiều giả thuyết về sự hình thành của Mặt Trăng đã được đưa ra, tuy nhiên giả thuyết được chấp nhận rộng rãi nhất đó là hệ Trái Đất – Mặt Trăng được hình thành sau vụ va chạm của Trái Đất với một thiên thể có kích thước tương tự sao Hỏa mà các nhà khoa học đặt tên là Theia. Vụ va chạm đã ném vật chất của cả Trái Đất và Theia bị tách ra sau khi va chạm vào quỹ đạo của Trái Đất và theo thời gian dưới tác động của lực hấp dẫn lớp vật chất này đã bồi tụ lại tạo thành Mặt Trăng. Mặt Trăng có cấu tạo gồm 3 phần: phần lõi, lớp phủ và lớp vỏ
Mặt Trăng có kích thước nhỏ và do đó nó không thể giữ được đủ lượng nhiệt cần thiết để duy trì các hoạt động địa chất. Ở thời điểm hiện tại Mặt Trăng gần như không có các hoạt động địa chất. Một số đặc điểm bề mặt Mặt TrăngBiển Mặt Trăng Một trong những đặc điểm dễ nhận biết nhất trên bề mặt Mặt Trăng và có thể dễ dàng quan sát bằng mắt thường đó là những khu vực vùng đồng bằng tối. Những khu vực này còn được gọi là biển Mặt Trăng do trước đây chúng được cho là có chứa đầy nước. Tuy nhiên, hiện tại các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng chúng chỉ là những hồ chứa dung nham cổ đại đã bị rắn hóa. Lượng dung nham này phun trào ở thời kì các hoạt động địa chất của Mặt Trăng còn đang diễn ra (khoảng 3 – 3.5 tỷ năm trước) và chảy tập trung tới những vùng trũng của các hố va chạm. Dung nham trên Mặt Trăng chứa nhiều sắt hơn và không có các khoáng chất từ nước như dung nham tìm thấy được trên Trái Đất. Biển Mặt Trăng xuất hiện phần lớn ở nửa gần Trái Đất do sự tập trung của các nguyên tố sinh nhiệt trong lớp vỏ ở nửa này lớn hơn so với nửa xa Trái Đất. Phần sáng màu hơn trên bề mặt Mặt Trăng được gọi là cao nguyên bởi phần lớn chúng đều cao hơn khu vực biển. Trên Mặt Trăng cũng có nhiều ngọn núi cao. Tuy nhiên, khác với núi hình thành trên Trái Đất, núi trên Mặt Trăng không được hình thành do hoạt động kiến tạo mà chúng thường là gờ của những hố va chạm trên Mặt Trăng. Hố va chạm Từ phát hiện của Galileo Galilei năm 1609, chúng ta biết rằng bề mặt của Mặt Trăng được bao phủ bởi vô số những hố va chạm. Do Mặt Trăng có lớp khí quyển không đáng kể và hầu như không có hoạt động địa chất, những hố va chạm này giữ được hiện trạng của nó một cách khá nguyên vẹn. Hố va chạm lớn nhất trên bề mặt Mặt Trăng có đường kính khoảng 2.240km nằm ở gần phía cực nam. Đáy của nó sâu 13km và là điểm thấp nhất trên bề mặt Mặt Trăng. Vào những đêm trăng tròn, với một chiếc kính thiên văn đơn giản, chúng ta có thể quan sát miệng hố va chạm cũng như những vệt vật chất bắn ra xung quanh nó một cách khá rõ. Hình ảnh Mặt Trăng chụp qua kính thiên văn có độ phóng đại 60 lần, có thể thấy rõ những vùng tối được gọi là "biển" và những lỗ thiên thạch trên bề mặt của nó. Hình ảnh được chụp bởi VACA. Nước Nước dạng lỏng không thể tồn tại trên bề mặt Mặt Trăng bởi nền nhiệt cao và bức xạ Mặt Trời sẽ nhanh chóng làm chúng bốc hơi vào không gian. Nhiệt độ trung bình ban ngày của Mặt Trăng lên tới 107 độ C. Tuy nhiên sự chênh lệch nhiệt độ trên Mặt Trăng là rất lớn bởi ở những khu vực không được chiếu sáng nhiệt độ trung bình của Mặt Trăng là -153 độ C. Tại những miệng hố va chạm khuất ánh sáng hoặc ở giữa các kẽ nứt, các nhà khoa học đã tìm thấy dấu vết của băng tuyết. Nguồn gốc của những mỏ băng này có thể đến từ các sao chổi trong Hệ Mặt Trời qua các vụ va chạm hoặc có thể nó là kết quả của quá trình phản ứng giữa đá Mặt Trăng chứa nhiều Oxi và Hidro đến từ gió Mặt Trời. Độ phản xạ bề mặt Độ phản xạ ánh sáng của Mặt Trăng rất thấp chỉ ngang với mức độ phản xạ ánh sáng của nhựa đường, tuy nhiên Mặt Trăng lại là vật thể sáng thứ hai trên bầu trời sau Mặt Trời. Nguyên nhân là do nền trời xung quanh Mặt Trăng khá tối do đó dù ánh sáng yếu ớt chúng ta vẫn nhìn thấy được sự khác biệt một cách rõ ràng. Ngoài ra hiện tượng Mặt Trăng dường như có kích thước lớn hơn khi nằm ở phía chân trời cũng chỉ là một hiện tượng tâm lý bởi lúc này Mặt Trăng được so sánh với những vật thể nhỏ nằm ở phía chân trời, do đó tạo cảm giác Mặt Trăng dường như lớn hơn. |