1. Thế nào là văn biểu cảm? Show Văn biểu cảm là văn bản viết ra nhằm biểu đạt tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá của con người đối với thế giới xung quanh và khêu gợi lòng đồng cảm nơi người đọc. Văn biểu cảm còn gọi là văn trữ tình: bao gồm các thể loại văn học như thơ trữ tình, ca dao trữ tình, tuỳ bút… Ví dụ: Bước xuống Đèo Ngang bóng xế tà Cỏ cây chen đá, lá chen hoa Lom khom dưới núi tiều vài chú Lác đác bên sông chợ mấy nhà Nhớ nước, đau lòng con quốc quốc Thương nhà, mỏi miệng cái gia gia Dừng hcân đứng lại trời non nước Một mảnh tình riên ta với ta ( Qua Đèo Ngang – Bà Huyện Thanh Quan) Cày đồng đang buổi ban trưa Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày Ai ơi bưng bát cơm đầy Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần ( Ca dao) “…Sông Đà như một áng tóc dài ngàn ngàn vạn vạn sải, áng tóc trên mảng đầu Tây Bắc trong suốt thời chiếm đóng đã nhiều lần vương vấn thứ máu cán bộ và trung niên pha loãng như các miệng nhánh sông và cửa suối đổ ra…” ( Trích ” Người lái đò Sông Đà” – Nguyễn Tuân) Tình cảm trong văn biểu cảm thường là những tình cảm đẹp, thấm nhuần tư tưởng nhân văn ( như yêu con người, yêu thiên nhiên, yêu Tổ quốc, ghét những thói tầm thường, độc ác…) Ngoài cách biểu cảm trực tiếp như tiếng kêu, lời than, văn biểu cảm còn sử dụng các biện pháp tự sự, miêu tả để khêu gợi tình cảm. 2. Đặc điểm của văn biểu cảm – Trong phạm vi trường THCS mỗi bài văn biểu cảm tập trung biểu đạt một tình cảm chủ yếu như: yêu thiên nhiên, yêu loài vật, yêu trường lớp, bạn bè, yêu gia đình, yêu quê hương đất nước… – Để biểu đạt tình cảm ấy, người viết có thể chọn một hình ảnh có ý nghĩa ẩn dụ, tượng trưng (là một đồ vật, loài cây hay một hiện tượng nào đó) để gửi gắm tình cảm, tư tưởng, hoặc biểu cảm bằng cách thổ lộ trực tiếp những nỗi niềm, cảm xúc trong lòng. – Bài văn biểu cảm thường có bố cục ba phần như mọi bài văn khác là mở bài, thân bài, kết bài. + Mở bài: Có thể giới thiệu sự vật, cảnh vật trong thời gian và không gian, cảm xúc ban đầu của mình. + Thân bài: qua miêu tả tự sự mà biểu lộ cmả xúc ý nghĩ một cách cụ thể và sâu sắc. + Kết bài: Kết động cảm xúc, ý nghĩ hoặc nâng lên bài học tư tưởng. – Tình cảm trong bài phải rõ ràng, trong sáng, chân thực thì bài văn biểu cảm mới giá trị. 3. Phương pháp làm bài văn biểu cảm a) Đề văn biểu cảm và cách làm bài văn biểu cảm * Đề văn biểu cảm Đề văn biểu cảm bao giờ cũng nêu ra đối tượng biểu cảm và định hướng tình cảm cho bài văn. Chẳng hạn một số đề sau: – Cảm nghĩ về dòng sông – Cảm nghĩ về đên trăng trung thu – Cảm nghĩ về nụ cười của mẹ – Cảm nghĩ về những vui buồn tuổi thơ – Cảm nghĩ về loài cây em yêu * Cách làm bài văn biểu cảm – Các bước làm bài văn biểu cảm là tìm hiểu đề và tìm ý, lập dàn bài, viết bài và sửa bài. – Muốn tìm ý cho bài văn biểu cảm thì phải hình dung cụ thể đối tượng biểu cảm trong mội trường hợp và cảm xúc, tình cảm của mình trong các trường hợp đó. – Tìm lời văn thích hợp và gợi cảm. b) Cách lập ý cho bài văn biểu cảm Để tạo ý cho bài biểu cảm, khơi nguồn cho mạch cảm xúc nảy sinh, người viết có thể hồi tưởng kỷ niệm quá khứ, suy nghĩ về hiện tại, mơ ước tới tương lai, tưởng tượng những tình huống gợi cảm, hoặc vừa quan sát vừa suy ngẫm, vừa thể hiện cảm xúc. Nhưng dù dùng cách gì thì tình cảm trong bài cũng phải chân thật và sự việc được nêu ra phải có trong kinh nghiệm. Được như thế bài văn mới làm cho người đọc tin và đồng cảm. c) Các yếu tố tự sự, miêu tả trong văn biểu cảm. – Muốn phát biểu suy nghĩ, cảm xúc đối với đời sống xung quanh,hãy dùng phương thức tự sự và miêu tả để gợi ra đối tượng biểu cảm và gửi gắm cảm xúc. Ví dụ: Những ngón chân của bố khum khum, lúc nào cũng như bám vào đất để khỏi trơn ngã. Người ta nói ” đấy là bàn chân vất vả”. Gan bàn chân bao giờ cũng xám xịt và lỗ rỗ, bao giờ cũng khuyết một miếng, không đầy đặn như gan bàn chân người khác. Mu bàn chân mốc trắng, bong da từng bãi, lại có nốt lấm tấm. Đêm nào bố cũng ngâm nước nóng hoà muối, gãi lấy gãi để rồi bỏ vào đôi guốc mộc. Khi ngủ bố rên, rên vì đau mình, nhưng cũng rên vì nhức chân. Rượu tê thấp không tài nào xoa bóp khỏi. Bố đi chân đất. Bố đi ngang dọc đông tây đâu đâu con không hiểu. Con chỉ thấy ngày nào bố cũng ngâm chân xuống nước, xuống bùn để câu quăng. Bố tất bật đi từ khi sương còn đẫm ngọn cây ngọn cỏ. Khi bố về cũng là lúc cây cỏ đẫm sương đêm. Cái thúng câu bao lần chà đi xát lại bằng sắn thuyền. Cái ống câu nhẵn mòn, cái cần câu bóng dấu tay cầm…Con chỉ biết cái hòm đồ nghề cắt tóc sực mùi dầu máy tra tông-đơ, cái ghế xếp bao lần thay vải, nó theo bố đi xa lắm. Bố ơi! Bố chữa làm sao được lành lặn đôi bàn chân ấy: đôi bàn chân dầm sương dãi nắng đã thành bệnh. ( Duy Khán, Tuổi thơ im lặng) – Tự sự và miêu tả ở đây nhằm khêu gợi cảm xúc, do cảm xúc chi phối chứ không nhằm mục đích kể chuyện, miêu tả đầy đủ sự việc, phong cảnh. d) Cách làm bài văn biểu cảm về một tác phẩm văn học. Phát biểu cảm nghĩ về một tác phẩm văn học ( bài văn, bài thơ) là trình bày những cảm xúc tưởng tượng, liên tưởng suy ngẫm của mình về nội dung và hình thức của tác phẩm đó. Bài cảm nghĩ về một tác phẩm văn học cũng phải có 3 phần: – Mở bài: Giới thiệu tác phẩm và hoàn cảnh tiếp xúc với tác phẩm – Thân bài: Những cảm xúc suy nghĩ do tác phẩm gợi lên – Kết bài: Ấn tượng chung về tác phẩm
Sau khi học thể loại văn tự sự và miêu tả, văn biểu cảm là phương thức tập làm văn mới mà học sinh được tiếp cận. Vậy thế nào là văn biểu cảm? Văn biểu cảm có đặc điểm gì? Các phương pháp nào để làm một bài văn biểu cảm?… Để trả lời được cho những câu hỏi trên, trước hết cần phải hiểu rõ về khái niệm văn biểu cảm cũng như những nội dung liên quan đến thể loại này. Những thông tin dưới đây sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn về thể loại văn này. I. Thế nào là văn biểu cảm?
 Trước khi tìm hiểu khái niệm văn biểu cảm, ta cần phải hiểu rõ biểu cảm là gì? Biểu cảm là biểu đạt cảm xúc, thể hiện tình cảm, tư tưởng của con người qua ngôn ngữ hay một phương tiện nào đó. Trong cuộc sống, mỗi người đều trải qua những cảm xúc buồn, vui, lòng căm giận,… Tất cả những xúc cảm của mỗi người đó đều mong muốn được bộc lộ, chia sẻ. Vì thế, biểu cảm là nhu cầu tất yếu của con người trong cuộc sống hằng ngày. 1.1 Khái niệm văn biểu cảmVăn biểu cảm là một thể loại văn học mà ở đó người viết sử dụng các yếu tố tình cảm, cảm xúc để biểu đạt tâm sự, cách nhìn nhận, đánh giá về một sự vật, sự việc, hay con người trong cuộc sống xung quanh. Người viết qua đó còn khơi gợi những cảm xúc, suy nghĩ, sự đồng cảm với người đọc. Những tình cảm được thể hiện trong văn biểu cảm thường là những tình cảm nhân văn như tình yêu thương giữa người với người, hay tình yêu quê hương đất nước. Văn biểu cảm còn gọi là văn trữ tình: bao gồm các thể loại văn học như thơ trữ tình, cao dao trữ tình, tuỳ bút,… 1.2 Các dạng bài văn biểu cảm thường gặp
II. Đặc điểm của văn biểu cảmThế nào là văn biểu cảm? Tình cảm trong văn biểu cảm thường là thứ tình cảm đẹp, tình cảm nhân văn (như tình yêu con người, yêu thiên nhiên, yêu đất nước…). Tình cảm biểu đạt phải rõ ràng trong sáng, chân thực thì bài văn mới có giá trị. Người viết thường biểu cảm cảm xúc trực tiếp như tiếng kêu, lời than mang sắc thái yêu ghét, nhớ nhung, thương cảm… Ngoài ra, văn biểu cảm còn có thể lồng ghép phương pháp tự sự, miêu tả để khêu gợi tình cảm. Mỗi bài văn biểu cảm chỉ tập trung biểu đạt một tình cảm chủ yếu. Để biểu đạt tình cảm ấy, người viết nên chọn một hình ảnh mang ý nghĩa ẩn dụ, tượng trưng ( một cảnh thiên nhiên, một loài cây, hay hiện tượng gì đó) để gửi gắm tâm tư, tình cảm, hoặc biểu đạt bằng cách thổ lộ trực tiếp dòng cảm xúc trong lòng.
III. Lưu ý khi làm bài văn biểu cảmCác yếu tố tự sự, miêu tả, thuyết minh, nghị luận… có thể sử dụng trong bài văn biểu cảm. Tuy nhiên, nó chỉ là điểm xuyết để phục vụ cho thể loại chính. Các yếu tố trên chỉ là phụ, là phương tiện để khơi gợi cảm xúc người viết. Không nên lạm dụng quá nhiều. Khi làm bài cần xác định kỹ thể loại văn học để tìm ra được yếu tố chính được thể hiện trong bài. Tránh tình trạng lạc đề, nhầm lẫn thể loại. IV. Ví dụ về văn biểu cảmThế nào là văn biểu cảm? Người tôi yêu quý nhất chính là mẹ. Năm nay mẹ đã ngoài bốn mươi tuổi. Những dấu hiệu của tháng năm đang dần in hằn lên gương mặt mẹ. Gương mặt mẹ phúc hậu in hằn những nếp nhăn. Mái tóc không suông mượt nhưng rất thơm mùi bồ kết. Mái tóc của mẹ nay đã rơm rớm những sợi tóc bạc. Mẹ luôn lo lắng chăm sóc cho con trong từng bữa ăn, giấc ngủ. Vì con, mẹ đã phải trải qua bao đắng cay ngọt bùi. Mẹ là ánh mặt trời soi sáng đời con. Nếu ánh sáng ấy lụi tàn, con không biết mình sẽ ra sao mẹ à. (Bài viết của một học sinh) Đoạn văn trên là một đoạn biểu cảm. Đoạn văn thể hiện tình yêu của người con đối với người mẹ. Người con đã thổ lộ trực tiếp những cảm xúc, tình cảm yêu thương của mình đến với người mẹ. Trong đó có sử dụng đến yếu tố miêu tả để miêu tả ngoại hình và những khó khăn mẹ đã trải qua. Trong thơ ca trữ tình: “Nhớ nước đau lòng con quốc quốc Thương nhà, mỏi miệng cái gia gia Dừng chân đứng lại trời non nước Một mảnh tình riêng ta với ta” (Trích Qua đèo ngang – Bà Huyện Thanh Quan) Trong bài thơ là nỗi đau đáu nhớ thương của nhân vật trữ tình về một nhà nước trong quá khứ. Đó là nỗi niềm hoài cổ về một chế độ cũ đã không còn. V. Phương pháp làm một bài văn biểu cảm
Văn biểu cảm là một trong những thể loại văn được dùng phổ biến trong cuộc sống. Nhằm mục đích nói lên những tâm sự, nổi lòng của người viết. Vậy thế nào là văn biểu cảm? Phương pháo viết văn biểu cảm là gì? Bước 1: Tìm hiểu đề bài Đọc kỹ đề bài, xác định rõ đối tượng, yêu cầu cần làm. Bước 2: Tìm ý chính cho bài văn Bao gồm: các nội dung gì liên quan, đi theo trình tự nào. Chỗ nào nên sử dụng yêu tố biểu cảm trực tiếp và biểu cảm gián tiếp. Lựa chọn các yếu tố phụ khác như miêu tả, nghị luận, thuyết minh… để hỗ trợ cho thể loại chính. Bước 3: Lập dàn ý Từ những ý chính đã tìm hiểu ở trên, triển khai thành một dàn bài hoàn chỉnh gồm có mở bài, thân bài, kết bài Bước 4: Viết bài Dựa vào dàn ý sẵn có, ta tiến hàng viết bài theo đúng mạch cảm xúc đã đề ra. Bước 5: Đọc lại và chỉnh sửa bài viết Đọc lại và sửa lỗi ( lỗi chính tả, lỗi dùng từ, diễn đạt…) VI. Kết luậnTrên đây là những nội dung để giải đáp các thắc mắc như “Thế nào là văn biểu cảm?”, “ Làm thế nào để trình bày một bài văn biểu cảm?”… Hy vọng những thông tin bổ ích trên sẽ giúp các bạn hoàn thành bài văn biểu cảm của mình một cách hoàn hảo nhất. Chúc các bạn thành công! Xem thêm: Tuyệt Chủng Là Gì? Top 10 Động Vật Có Nguy Cơ Tuyệt Chủng |
