Trong cuộc sống thường nhật, sẽ có những lúc ta sẽ phải lựa chọn làm những việc khác nhau dựa trên những điều kiện khác nhau. Trong lập trình cũng thế. Với những điều kiện khác nhau, ta cũng phải lựa chọn những cách thức khác nhau để thực hiện chương trình của mình. Show If là gì? Có ăn được không?If là một từ tiếng Anh thường gặp, khi dịch nó ra tiếng Việt ta sẽ được nghĩa là “Nếu” hoặc là “Giá mà”, “Miễn là”,... Dĩ nhiên là “Nếu” là một từ chẳng mấy xa lạ với các bạn. Chúng ta sử dụng nó cả trăm, ngàn lần một ngày.
Python cũng biết nếu, có điều nếu khác chúng ta một tẹo. Để biết khác thế nào, chúng ta hãy cùng tìm hiểu! IfĐây là ví dụ về câu lệnh if cơ bản nhất. Nếu … thì …
Từ đó, Python đã xây dựng một cấu trúc nếu tương tự như trên: if expression: # If-block Lưu ý: Tất cả các câu lệnh nằm trongif-block là các câu lệnh có lề thụt vào trong so với câu lệnh if. Chi tiết Kteam sẽ trình bày ở phần tiếp theo Ở đây, nếu expression là một giá trị khi đưa về kiểu dữ liệu Boolean là True thì Python sẽ nhảy vào thực hiện các câu lệnh trong if-block. Còn nếu không thì không thì sẽ bỏ qua if-blockđó. `>>> a = 0> b = 3if a - 1 < 0: # (a – 1 < 0) có giá trị là True If – else ifĐây là bản nâng cấp của cấu trúc if vừa rồi chúng ta tìm hiểu. Nó có cấu trúc như sau: if expression: Ở đây, bạn có thể đặt bao nhiêu lần nếu cũng được. Và từ câu lệnh if đến lần elif lần thứ n – 1 (câu lệnh vớin-expression) là một khối, ta sẽ đặt cho nó một cái tên là khối BIG để dễ hiểu. Nó sẽ hoạt động như sau: Bước 1: Kiểm tra xem expression có phải là một giá trị Boolean True hay không? Bước 2: Nếu có, thực hiện if-block sau đó kết thúc khối BIG. Không thì chuyển sang Bước 3. Bước 3: Kiểu tra xem 2-expression có phải là một giá trị Boolean True hay không? Bước 4: Nếu có, thực hiện 2-if-block sau đó kết thúc khối BIG. Không thì chuyển sang Bước 5. Bước 5: Kiểm tra xem3-expression có phải là một giá trị Boolean True hay không? Bước 6: Nếu có, thực hiện 3-if-block sau đó kết thúc khối BIG. Không thì chuyển sang Bước 7 … Bước (n - 1) x 2: Kiểm tra xemn-expression có phải là một giá trị Boolean True hay không? Bước (n – 1) x 2 + 1: Nếu có, thực hiệnn-if-block. Bước (n – 1) x 2 + 2: Kết thúc khối BIG. Ví dụ để các bạn dễ hiểu hơn `>>> a = 3>if a - 1 < 0: # False, tiếp tục ... print('a nhỏ hơn 1') ... elif a - 2 < 0: # False, tiếp tục ... print('a nhỏ hơn 2') ... elif a - 3 < 0: # False, tiếp tục ... print('a nhỏ hơn 3') ... elif a - 4 < 0: # True, kết thúc ... print('a nhỏ hơn 4') ... elif a - 5 < 0: # Khối BIG đã kết thúc, dù đây là True nhưng không ý nghĩa ... print('a nhỏ hơn 5') ... a nhỏ hơn 4 ` If - elseCấu trúc vừa rồi không biết có làm bạn đau đầu hay không. Nếu có, hãy thư giãn vì cấu trúc sau đây đơn giản hơn nhiều. if expression: Nếu expression là một giá trị Boolean True, thực hiện if-block và kết thúc. Không quan tâm đếnelse-block. Còn nếu không sẽ thực hiện else-block và kết thúc. Ví dụ: `>>> a = 0> b = 3if a - 1 < 0: Shorthand if-elseNếu các bạn đã từng học qua c++, thì các bạn sẽ biết rằng, trong c++ có hỗ trợ toán tử 3 ngôi như sau: <Điều kiện\> ? <Giá trị 1\> : <Giá trị 2\> ; Đừng quá lo lắng nếu như bạn không hiểu được lệnh trên. Hiểu một cách đơn giản, nếu <Điều kiện\>là đúng, thì <Giá trị 1\>được sử dụng, còn nếu <Điều kiện\>sai, thì chương trình sử dụng <Giá trị 2\>. Python cũng hỗ trợ chức năng như thế: <Giá trị 1\> if <Điều kiện\> else <Giá trị 2\> ; Ví dụ: `>>> print('t bằng 5' if t == 5 else 't khác 5') t bằng 5> print('t bằng 3' if t == 3 else 't khác 3') t khác 3 ` Shorthand if-else là một cú pháp tuy ngắn gọn, nhưng lại không được khuyến khích sử dụng vì nó khá dễ nhầm. Do đó,Kteam chỉ khuyến khích các bạn sử dụng nó một cách hạn chế nhất có thể. If – else if - elseNó không có gì mới mẻ nếu bạn nắm rõ 3 cấu trúc trên. Sau đây là cấu trúc của if – else if – else if expression: Bạn có thể đặt bao nhiêu lần elif cũng được nhưng else thì chỉ một. Và từ câu lệnh ifđến câu lệnh else là một khối, ta cũng sẽ đặt cho nó một cái tên là khối BIG để dễ hiểu. Nó sẽ hoạt động như sau: Bước 1: Kiểm tra xem expression có phải là một giá trị Boolean True hay không? Bước 2: Nếu có, thực hiện if-block sau đó kết thúc khối BIG. Không thì chuyển sang Bước 3. Bước 3: Kiểu tra xem 2-expression có phải là một giá trị Boolean True hay không? Bước 4: Nếu có, thực hiện 2-if-block sau đó kết thúc khối BIG. Không thì chuyển sang Bước 5 … Bước (n - 1) x 2: Kiểm tra xemn-expression có phải là một giá trị Boolean True hay không? Bước (n – 1) x 2 + 1: Nếu có, thực hiệnn-if-block sau đó kết thúc khối BIG. Bước (n – 1) x 2 + 2: Nếu không thì thực hiệnelse-block và kết thúc khối BIG. Ví dụ: `>>> a = 0> if a - 1 < 0: ... print('a nhỏ hơn 1') ... elif a - 1 > 0: ... print('a lớn hơn 1') ... else: ... print('a bằng 1') ... a nhỏ hơn 1b = 2 Cấu trúc điều kiện match-caseĐây là một cấu trúc mới trong Python 3.10 (tất cả các phiên bản cũ hơn không được hỗ trợ). Thay vì kiểm tra các điều kiện, nó kiểm tra các trường hợp có thể xảy ra đối với một giá trị Ví dụ: `>>> t = 5> match t: ... case 1: # Thực hiện lệnh bên trong nếu t = 1, tương đương với if t == 1 ... print("t = 1") ... case 2: # Thực hiện lệnh bên trong nếu t = 2, tương đương với if t == 2 ... print("t = 2") ... case 3: # Thực hiện lệnh bên trong nếu t = 3, tương đương với if t == 3 ... print("t = 3") ... case _: # Lệnh bên trong được thực hiện nếu như tất cả các lệnh bên trên đều bị bỏ qua ... print("t > 3") ... t > 3 ` Từ ví dụ trên, ta có thể suy ra cú pháp của nó như sau: match <subject>: Cũng gần tương tự như if, chương trình sẽ so sánh giá trị của subject vớipattern của từng case, nếu như tìm thấy giá trị phù hợp, nó sẽ thực hiện action tương ứng và kết thúc khối lệnh match-case. Trong trường hợp tất cả các pattern đều không phù hợp, chương trình sẽ thực hiện các lệnh bên trong lệnh case cuối (tại đó, ta có thể để bất cứ thứ gì, nhưng thông thường, ta nên để dấu “_”). Lưu ý: Kteam xin lưu ý các bạn trường hợp sau: `>>> t = 1> match t: ... case 1: # case (1) ... print("t = 1") ... case 1: # case (2) ... print("t là 1") ... t = 1 ` Ở trường hợp trên, chương trình chỉ thực hiện các lệnh bên trong case (1), sau đó thoát luôn mà bỏ quacase (2). Nếu có các case trùng pattern, thì chỉ có case đầu tiên được thực hiện, các case bên dưới bị bỏ qua. Ngoài ra, ta cũng có thể sử dụng toán tử or, hoặc lệnhif với case để mở rộng pattern: `>>> t = 5> match t: ... case 1 | 3 | 5 | 7 | 9: ... print("t là số lẻ bé hơn 10") ... case 2 | 4 | 6 | 8: ... print("t là số chẵn bé hơn 10") ... case _: ... print("t bằng 0") ... t là số lẻ bé hơn 10 ``>>> x = 0 > t = 4match t: ... case 4 if x == 1: ... print("t = 4 và x = 1") ... case 4 if x == 0: ... print("t = 0 và x = 0") ... t = 0 và x = 0 ` Block trong PythonVới đa số ngôn ngữ lập trình hiện nay, thường dùng cặp dấu ngoặc { } để phân chia các block. Riêng đối với Python lại sử dụng việc định dạng code để suy ra các block. Đây là điều giúp code Python luôn luôn phải đẹp mắt. Một số điều lưu ý về việc định dạng code block trong Python:
Sau đây là một hình minh họa của Kteam. Các câu lệnh nằm trong một khung màu là một block, và block đó được mở bởi câu lệnh nằm ngay bên trên khung màu.  Lưu ý: Kteam có đề cập đến việc sau khi sử dụng câu lệnh có dấu hai chấm (:) buộc phải xuống dòng và lùi lề vào trong. Tuy nhiên, Bạn vẫn có thể đi ngược lại điều này trong một vài trường hợp
> if a - 1 > 0: print('a lớn hơn 1') ... a lớn hơn 1if a - 1 > 0: print('a lớn hơn 1'); print('có thể a lớn hơn 2') ... a lớn hơn 1 có thể a lớn hơn 2 ` Tuy nhiên, việc sử dụng như vậy không được khuyến khích vì chỉ tiết kiếm được một vài dòng code mà lại gây khó đọc thì không đáng để tiết kiệm. Và bạn cũng đã biết thêm một điều Python không hề cấm dấu chấm phẩy (;). Nó vẫn là một cú pháp hợp lệ. Nếu bạn quen tay có thể dùng dấu chấm phẩy (;) thoải mái. Củng cố bài họcCâu hỏi củng cốNhập từ bàn phím 3 số, in ra số lớn nhất (cố gắng ít dòng code nhất có thể - ở đây không tính việc nhập dữ liệu) Đáp án của phần này sẽ được trình bày ở bài tiếp theo. Tuy nhiên, Kteam khuyến khích bạn tự trả lời các câu hỏi để củng cố kiến thức cũng như thực hành một cách tốt nhất! Kết luậnQua bài viết này, Bạn đã biết về CÂU ĐIỀU KIỆN IF TRONG PYTHON. Ở bài viết sau. Kteam sẽ nói về khái niệm vòng lặp và biết tới CẤU TRÚC VÒNG LẶP WHILE TRONG PYTHON. Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết. Hãy để lại bình luận hoặc góp ý của mình để phát triển bài viết tốt hơn. Đừng quên “Luyện tập – Thử thách – Không ngại khó”. Tải xuốngTài liệuNhằm phục vụ mục đích học tập Offline của cộng đồng, Kteam hỗ trợ tính năng lưu trữ nội dung bài học Cấu trúc rẽ nhánh trong Python dưới dạng file PDF trong link bên dưới. Ngoài ra, bạn cũng có thể tìm thấy các tài liệu được đóng góp từ cộng đồng ở mục TÀI LIỆU trên thư viện Howkteam.com Đừng quên like và share để ủng hộ Kteam và tác giả nhé! Thảo luậnNếu bạn có bất kỳ khó khăn hay thắc mắc gì về khóa học, đừng ngần ngại đặt câu hỏi trong phần bên dưới hoặc trong mục HỎI & ĐÁP trên thư viện Howkteam.com để nhận được sự hỗ trợ từ cộng đồng. |
