Cây xạ đen thường mọc ở đồi, rừng nguyên sinh hoặc thứ sinh, ven đồi, đồng bằng, đất sét hoặc đất cát. Xạ đen có nhiều ở Quảng Bình, Hòa Bình, Thanh Hóa, vùng núi cao… Theo BSCKII. Trần Ngọc Quế,Chủ tịch Hội Đông y Quảng Bình, lá tươi hoặc khô, rễ, cành, thân cây, vỏ, các loại cây ký sinh trên cây xạ đen... có tác dụng rất tốt cho sức khỏe. Tùy theo mục đích chữa bệnh, thầy thuốc Đông y có thể bào chế theo cách riêng của mình như tẩm muối, tẩm dấm, ngâm, ủ… Tùy vào bài thuốc hoặc dạng dược liệu được bào chế mà liều lượng sử dụng cây xạ đen sẽ có sự khác nhau. Tuy nhiên mỗi ngày chỉ nên dùng tối đa 70g – 90g cây xạ đen. Để đạt công dụng tốt nhất cho sức khỏe, trước khi sử dụng, người dùng nên tham vấn ý kiến của bác sĩ.  Cây xạ đen có nhiều lợi ích cho sức khỏe... Một số công thức nấu nước uống xạ đen hàng ngày BSCKII. Trần Ngọc Quếcho biết, một số công thức nước uống xạ đen hàng ngày dưới đây, có thể giúp tăng cường sức dẻo dai, phòng chống bệnh tật, chống lão hóa, làm đẹp da, phòng ngừa ung bướu... Bài 1 - Nước uống xạ đen giúp cơ thể cường tráng, tăng hoạt động cơ chân tay:Xạ đen 15g, cỏ mần trầu 10g, nấu với 2 lít nước, đun sôi 10 phút, uống trong ngày hoặc chế thành dạng tra pha uống trong ngày. Bài 2- Nước uống xạ đen trị đau đầu, mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ ở người tăng huyết áp:Xạ đen 10g, xuyến chi 15g, nấu với 2 lít nước đun sôi 10 phút uống trong ngày hoặc chế thành dạng tra pha uống trong ngày. Bài 3 - Nước uống xạ đen hỗ trợ tiêu hóa, giúp ăn ngon (dùng cho phụ nữ sau sinh): Xạ đen 15g, đỏ ngọn 15g, nấu với 2 lít nước, đun sôi 10 phút, uống trong ngày hoặc chế thành dạng tra pha uống trong ngày. Bài 4- Nước uống xạ đen hỗ trợ điều trị bệnh xơ vữa động mạch: Xạ đen 20g, nấm linh chi 5g, nấu với 2 lít nước đun sôi 10 phút uống trong ngày hoặc chế thành dạng tra pha uống trong ngày. Bài 5 - Nước uống xạ đen giúp tăng cường trí nhớ, tốt cho não, thiếu máu não: Xạ đen 10g, kim ngân đằng 15g, nấu với 2 lít nước đun sôi 10 phút, uống trong ngày hoặc chế thành dạng tra pha uống trong ngày. Bài 6 - Nước uống xạ đen điều trị kinh nguyệt không đều: Xạ đen 20g, cây mật gấu 10g, nấu với 2 lít nước đun sôi 10 phút, uống trong ngày hoặc chế thành dạng tra pha uống trong ngày. Bài 7 - Nước uống xạ đen điều trị táo bón: Xạ đen 15g, cỏ hoa mào gà 10g, nấu với 2 lít nước đun sôi 10 phút, uống trong ngày hoặc chế thành dạng tra pha uống trong ngày. Bài 8 - Nước uống xạ đen chữa suy nhược cơ thể, thiếu máu: Xạ đen 15g, sâm đại hành10g, nấu với 2 lít nước đun sôi 10 phút, uống trong ngày hoặc chế thành dạng tra pha uống trong ngày. Bài 9 - Nước uống xạ đen chữa mất ngủ, kém ăn, hỗ trợ mắc các bệnh mạn tính: Xạ đen 15g, sâm bố chính 10g, nấu với 2 lít nước đun sôi 10 phút, uống trong ngày hoặc chế thành dạng tra pha uống trong ngày. Bài 10 - Nước uống xạ đen chữa suy nhược thần kinh, rối loạn tiền đình: Xa đen 15g, xuyến chi 20g, cúc hoa 10g, nấu với 2 lít nước đun sôi 10 phút, uống trong ngày hoặc chế thành dạng tra pha uống trong ngày. Cách trồng cây xạ đen Xạ đen hầu hết mọc tự nhiên ở nhiều tỉnh, nhưng ngày nay do nhu cầu dùng để làm thuốc ngày càng tăng, nên ngoài khai thác tự nhiên, người dân nhiều vùng trong cả nước đã trồng xạ đen, để có đủ nguyên liệu sử dụng một cách chủ động. So với xạ đen mọc tự nhiên ở rùng núi thì xạ đen trồng chất lượng cũng tương đương nhau. Xạ đen là cây thuốc dễ trồng, dễ sống và cho năng suất cao. - Chọn đất thâm canh: Xạ đen phù hợp với các loại chất đất từ miền núi, trung du và đồng bằng, đất phù sa, đất cát… đều phù hợp với xa đen. - Cách làm đất: Đất để trồng xạ đen được cày ải, hoặc cuốc, nhặt sạch cỏ phơi để hoai 1-2 tháng, đánh thành luống (nếu vùng đất dễ ngập nước), để phẳng nếu đất vườn đồi. Phân chuồng bón lót 1 tấn/ha, phân lân tổng hợp 20 - 40kg/ sào, bón lót trước khi trồng 7-10 ngày. Trồng cây cách cây 50- 90 cm - Giống xạ đen và cách trồng: Thường dùng một trong hai cách sau: - Giâm cành: Cắt cành xạ đen bánh tẻ ở cây mẹ thường đã trồng trên 2 năm, khỏe mạnh, cắt dài 15-20 cm, nhúng vào chất tăng trưởng rễ rồi trồng. Sau trồng tưới nước đều, ngày 3-5 lần, để cho cây sống đều. Nên chọn thời tiết có những ngày mưa kéo dài để cây dễ bén rễ. Tỷ lệ sống khoảng 50- 70%. - Trồng bằng hạt: Gieo hạt, khi cây có độ cao 10-25 cm thì chọn thời tiết tốt đưa đi trồng. Trồng cách này có tỷ lệ sống cao hơn khoảng 80-95%. Cây xạ đen có thể dùng được tất cả các bộ phận gồm: Thân, cành, lá… Xạ đen có thể dùng tươi hay khô đều được. Sau khi thu hoạch, các phần của cây xạ đen được rửa sạch rồi để ráo nước. Có thể cắt thành từng đoạn ngắn, phơi hoặc sấy khô. Sơ chế xong cho vào túi nylon để nơi thoáng mát, khô ráo để sử dụng dần. Đối với những người trồng được cây xạ đen có thể dùng tươi. Để tiện lợi cho việc sử dụng, lưu trữ lâu dài chúng ta nên lựa chọn xạ đen khô tại cơ sở uy tín, đảm bảo nguồn gốc xuất xứ. 1. Lưu ý khi dùng xạ đenXạ đen có thể dùng riêng hoặc kết hợp với các loại thảo mộc khác như cỏ ngọt, tâm sen, giảo cổ lam… được hãm dưới dạng trà, uống hàng ngày. Tuy nhiên cũng như các loại dược liệu khác, khi dùng xạ đen uống hàng ngày cũng cần lưu ý một số vấn đề dưới đây để việc dùng xạ đen được an toàn và hiệu quả. TS. Lương Y Phùng Tuấn Giang, Chủ tịch Viện nghiên cứu phát triển y dược cổ truyền Việt Nam cho biết, thông thường xạ đen dùng sẽ tương ứng từ 10 – 15g dược liệu khô, tối đa chỉ nên dùng xạ đen khoảng 70g/ngày. Không nên dùng xạ đen vượt quá liều lượng cho phép, vì quá liều có thể làm tụt huyết áp, hoa mắt, chóng mặt. Thuốc hoặc trà từ xạ đen nên nấu hoặc hãm đúng liều lượng và dùng hết trong ngày, tránh để qua đêm, bởi khi sử dụng qua đêm có thể gây đầy bụng, đau bụng, thậm chí tiêu chảy. Không được tự ý tăng giảm liều lượng hoặc phối hợp xạ đen với các loại dược liệu khác, để tránh gây ra những tác dụng không mong muốn. Phụ nữ đang mang thai hoặc cho con cho bú không nên dùng xạ đen. Ngoài ra, trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, bệnh nhân suy gan, suy thận là những đối tượng không nên sử dụng. Trường hợp muốn dùng xạ đen để hỗ trợ điều trị các bệnh ung thư cần hỏi ý kiến của bác sĩ. Xạ đen có tác dụng an thần nên có thể gây buồn ngủ, ngủ gà… cần lưu ý khi lái xe, vận hành máy móc và làm những công việc cần sự tỉnh táo. Khi uống xạ đen không nên sử dụng thức uống có cồn (rượu, bia), các loại thực phẩm như cà pháo, đậu xanh, măng chua, rau muống... vì có thể làm giảm tác dụng của xạ đen. Đối với người đang dùng thuốc tây y để điều trị các bệnh khác, nên uống thuốc tây và các bài thuốc từ cây xạ đen cách nhau tối thiểu 30 phút, để đạt hiệu quả và tránh tương tác thuốc bất lợi. 2. Một số bài thuốc từ xạ đenTheo BSCKII Trần Ngọc Quế, Chủ tịch Hội Đông Y Quảng Bình, cây xạ đen có tác dụng phòng và hỗ trợ trị nhiều bệnh. Cụ thể: - Bài thuốc dành cho người mắc bệnh gan, mật: 50g thân và lá xạ đen kết hợp với 10g mật nhân và 30g cà gai leo, đem nấu với 2 lít nước. Sau khi sôi được 15 phút thì tắt bếp và lọc lấy phần nước để chia thành nhiều lần uống trong ngày. - Bài thuốc tăng cường sức khỏe và phòng ngừa bệnh: Lấy 70g lá và thân xạ đen nấu với 1,5 lít nước đến khi sôi thì giảm nhiệt và để trong 20 phút, sau đó lấy phần nước để uống thay nước lọc. - Hỗ trợ điều trị các loại ung thư: Cây xạ đen 40g, bạch hoa xà 30g, bán chi liên 20g. Tất cả đem sắc với 1,5 lít nước. Đun lửa nhỏ đến khi còn khoảng 600ml. Để nguội rồi chia ra uống trong ngày, nên uống sau khi ăn 15 phút. Hoặc có thể sử dụng 30g xạ đen, 20g cỏ lưỡi rắn và 6g cam thảo dây. Đem tất cả các nguyên liệu này bỏ vào ấm hãm như hãm chè và uống hết trong ngày. - Hỗ trợ tăng cường sức đề kháng: 70g lá và thân cây xạ đen đem đun với khoảng 1,5 lít nước. Sau khi sôi thì đun lửa nhỏ khoảng 20 phút. Để nguội, uống thay nước lọc hàng ngày. - Thông kinh, lợi tiểu, giải nhiệt: 15g xạ đen, 12g kim ngân hoa đem sao vàng rồi hãm nước như nước chè uống trong hết trong ngày. Chỉ sau vài ngày uống bạn sẽ thấy tình trạng bệnh thuyên giảm hẳn. - Giúp tăng cường hệ miễn dịch, giảm căng thẳng: 15g xạ đen, 15g giảo cổ lam, 15g nấm linh chi. Sắc chung tất cả để lấy nước uống hàng ngày. - Hỗ trợ điều trị các bệnh về gan (viêm gan B, C, D): 15g xạ đen, kim ngân hoa 20g, cây nhội 20g, cỏ máu 20g, sắc uống hàng ngày. - Hỗ trợ điều trị đái tháo đường: Xạ đen 30 g, xuyến chi 50 gam, cỏ màn chầu 30g, đun với 2 lít nước uống trong ngày. - Giúp huyết áp duy trì, ổn định: Xạ đen 30g, cây mật gấu 15g, sắc uống mỗi ngày. - Điều trị chứng mất ngủ, suy nhược thần kinh: Xạ đen 30g, đỏ ngọn 20g, trinh nữ 20g, lạc tiên 20g, cỏ máu 15g. Sắc uống hàng ngày đến khi hết mất ngủ. - Giúp mau lành vết thương, chữa nhiễm trùng vết thương, sát trùng vết thương: Rửa tổn thương sạch sẽ rồi giã nát 3 - 5 lá xạ đen tươi để đắp lên vết thương sau đó băng lại. Lưu ý, đối với các bệnh mạn tính như ung thư, tăng huyết áp, đái tháo đường… người bệnh cần tuân thủ điều trị của bác sĩ, không tự ý bỏ thuốc. Khi dùng xạ đen nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc để dùng cho đúng, mang lại hiệu quả tối ưu. |
