Cách lấy nét ở vô cực

Bạn đã bao giờ tiếc nuối hùn hụt với chiếc máy ảnh trong tay vì bỏ lỡ một khoảnh khắc đặc biệt trên đường phố chưa? Bạn có bao giờ gặp tình huống cố gắng để lấy nét được đối tượng đang hiện diện, rồi sau đó khoảnh khắc bị vụt mất mãi mãi? Vậy thì tại sao không thử với kỹ thuật lấy nét bằng tay?

Dưới đây là bài hướng dẫn về một số kỹ thuật lấy nét quan trọng có thể giúp bạn ghi lại khoảnh khắc quyết định và làm chủ nghệ thuật lấy nét bằng tay, hay Manual Focus.

Ống kính Prime

Trước khi xem xét lợi ích của việc lấy nét bằng tay thủ công, điều đầu tiên chúng ta cần bàn một chút về việc sử dụng ống kính prime (ống kính fixed, hay còn gọi là ống kính một tiêu cự). Ống kính prime đã trở thành một thành phần quan trọng của các nhiếp ảnh gia đường phố vì một lý do rất đơn giản: tốc độ. Không cần phải lựa chọn độ dài tiêu cự và buộc bản thân phải làm việc với một trường nhìn (FOV), bạn có thể giảm đáng kể thời gian cần thiết để đóng khung đối tượng.

Tất nhiên, với chỉ một tiêu cự cố định sẽ đặt ra  hạn chế về những gì nhiếp ảnh gia có thể làm. Nó cũng buộc chúng ta phải sử dụng đôi chân của mình!

Có thể bạn nghĩ rằng điều này sẽ làm mọi thứ chậm lại và việc zoom tới zoom lui sẽ cho phép bạn thay đổi góc nhìn nhanh hơn. Tuy nhiên, bằng cách thực hành với các ràng buộc tại chỗ, việc xác định vị trí thích hợp trở thành bản năng. Cũng như với các kỹ thuật còn lại được mô tả trong bài này, mục tiêu là làm cho kỹ thuật này trở nên “tự động”, và do đó, nhanh chóng hơn.

Có lẽ không cần thiết phải bàn thêm về những mặt trái của ống kính một tiêu cự, vì rất nhiều các nhiếp ảnh gia đường phố đã chuyển sang dùng nó (hoặc thậm chí là chính bạn cũng đã bắt đầu sử dụng ống kính fixed này). Vậy thì, tiếp tục với chủ đề lấy nét bằng tay!

Lấy nét bằng tay, lấy nét vùng và khoảng cách của tiêu cự vô cực

Lấy nét thủ công nghe có vẻ như một phương pháp khó tiếp cận, nhưng thật ra không khó như mọi người nghĩ và nó thực sự có thể mở ra nhiều khả năng (và cả tiềm năng) khi chụp ảnh đường phố. Ưu điểm chính của lấy nét thủ công so với lấy nét tự động chính là tốc độ.

Có thể lấy nét thủ công nhanh hơn thay vì để máy ảnh lấy nét tự động, bất kể bạn có chụp với một body cao cấp hay không (chụp ảnh thể thao, chụp ảnh động vật hoang dã,… là những ngoại lệ do chuyển động thất thường của chủ thể).

Điều này đặc biệt đúng trong điều kiện ánh sáng tốt vì nó cho phép chụp ở f/8 hoặc f/11. Ở khẩu độ nhỏ, độ sâu của trường ảnh, DOF, trở nên lớn hơn. Ngoài ra, với ống kính sắc nét, người ta không cần phải lấy nét chính xác vào đối tượng. Ngay cả khi lấy hơi lệch một chút, đối tượng vẫn sắc nét do có DOF lớn. Khi sử dụng lấy nét tự động, máy ảnh sẽ tìm kiếm độ nét hoàn hảo giúp tăng thời gian cần thiết để lấy nét.

Bằng việc thực hành, người chụp có thể nhanh chóng đoán được vùng nét với độ chính xác cao trong thời gian ngắn. Ngoài ra, tùy thuộc vào chế độ cài đặt auto-focus (matrix, spot, v.v…), máy ảnh có thể không lấy nét vào đúng điểm mong muốn trong khung hình. Người chụp có nhiều quyền kiểm soát hơn với những gì cần bắt nét và quan trọng nhất là có thể đưa ra quyết định nhanh hơn với lấy nét thủ công. Không cần phải loay hoay với các điểm lấy nét và các phím điều khiển ở sau thân máy. Việc chọn điểm lấy nét xảy ra ngay lập tức trong… suy nghĩ của bạn!

Nhưng đây không phải là lợi thế thực sự của việc sử dụng chế độ lấy nét bằng tay. Các hệ thống AF hiện đại đã đi một chặng đường dài và có thể lấy nét vào mắt và khuôn mặt ngay cả trong điều kiện khắc nghiệt. Lợi thế thực sự đi của việc lấy nét bằng tay là có thể đặt trước vùng lấy nét trước cả khi bạn biết chủ đề của mình là gì. Sau đó, không cần phải lấy nét làm gì nữa!

Để đạt được điều này, chúng ta có thể sử dụng một kỹ thuật được gọi là lấy nét theo vùng (zone focusing). Chúng ta có thể chọn một “vùng” giữa các phạm vi lấy nét khác nhau, giả sử trong khoảng từ 3m đến 5m. Sau đó, bạn định vị bản thân theo cách để giữ đối tượng trong phạm vi đó. Bạn cũng có thể tận dụng DOF lớn ở khẩu nhỏ, chẳng hạn như f/8, và tối đa hóa nó đến mức không cần lấy nét trong một phạm vi nhất định.

Đây là cách nó được thực hiện: tất cả các ống kính lấy nét tay đều có thước đo mô tả độ sâu DOF ở khẩu độ nhỏ. Nó nhìn giống như thế này:

Trên vòng lấy nét, khoảng cách tiêu cự được mô tả bằng mét (và feet), với vô cực được đánh dấu bằng ∞. Trông như thế này:

Vì vậy, cả hai thước đo sẽ nhìn giống như sau:

Ví dụ: ở f/8, chúng ta có thể đặt điểm lấy nét bằng cách đặt 5m ở số ‘8’ bên trái:

Điều này cho chúng ta một vùng nét giữa 5m và 3m. Đó là một vùng khá lớn, đủ để cho các chủ thể được bắt nét. Có thể bạn nghĩ rằng thật khó để liên tục đặt các đối tượng trong phạm vi này, nhưng bạn sẽ ngạc nhiên khi bạn có thể học nhanh phạm vi lấy nét hiệu quả của một ống kính yêu thích cụ thể. Đây cũng là nơi ống kính prime một tiêu cự trở thành chìa khóa cho các kỹ thuật này. Nó có thể được thực hiện với một ống kính zoom, nhưng với nhiều POV khác nhau sẽ gây khó khăn cho việc đóng khung đối tượng ngay lập tức theo ý muốn, điều này làm giảm lợi thế tốc độ của việc lấy nét theo vùng.

Chúng ta cũng có thể tiến thêm một bước này. Giả sử chúng ta đặt khẩu độ thành f/11 và đặt điểm lất nét bằng cách đặt ‘∞’ ở số ’11’ bên trái:

Bây giờ thì mọi thứ từ vô cực đến ~ 2m sẽ được lấy nét ở f/11. Vì vậy, miễn là chúng ta giữ đối tượng cách máy ảnh hơn ~ 2m, đối tượng sẽ luôn nằm trong tiêu cự. Và thực tế là mọi thứ vượt quá ~ 2m sẽ được bắt nét. Bằng cách này, chúng ta đã loại bỏ hoàn toàn nhu cầu phải lấy nét trong điều kiện ánh sáng mạnh! Điều này được gọi là ‘khoảng cách tiêu cự vô cực’ (hyper-focal distance).

Tất nhiên, không phải lúc nào bạn cũng chụp trong điều kiện ánh sáng tốt. Đôi lúc cần phải giảm xuống f/2 hoặc ít hơn (khẩu độ lớn hơn). Trong trường hợp này, khoảng cách tiêu cự vô cực không phải là một lựa chọn khả thi, nhưng lấy nét theo vùng vẫn hiệu quả. Giả sử bạn đặt điểm lấy nét thành 5m ở f/2. Khu vực này đã trở nên khá nhỏ, khoảng nét chừng 1m và cách máy ảnh khoảng 5m. Tuy nhiên, bằng cách liên tục luyện tập với cùng một ống kính fixed, bạn thậm chí còn có thể học cách “chụp từ ngang hông” (không cần nhìn vào máy ảnh) bằng kỹ thuật này mà vẫn có được kết quả sắc nét như dao cạo!

Chụp từ ngang hông và chụp nhanh

Khi bạn tận dụng khả năng lấy nét theo vùng và khoảng cách tiêu cự vô cực, bạn có thể dễ dàng đưa kính ngắm (viewfinder) vào mắt, đóng khung đối tượng và chụp mà không mất chút thời gian nào để lấy nét. Ngoài ra, bạn thậm chí có thể chụp từ ngang hông, nghĩa là không cần nhìn qua viewfinder. Ban đầu, điều này có thể trông giống như một cách đơn giản để bạn tìm kiếm sự may mắn. Tuy nhiên, với giả định rằng ống kính fixed đang được sử dụng, bạn có thể tìm hiểu và nắm chắc trường nhìn của ống kính đó.

Với việc luyện tập, bạn có thể dự đoán những gì sẽ có trong khung hình mà không cần nhìn qua khung ngắm. Điều này rất khó để trở nên thành thục và có lẽ không nên chỉ dựa vào mỗi kỹ thuật này. Nhưng nó có thể là một kỹ thuật hữu ích trong danh sách mẹo chụp ảnh “ruột” của bạn. Cuối cùng, với việc bị buộc phải ghi nhớ trường nhìn của ống kính, nó cho phép bạn chọn bố cục và sắp đặt chủ thể cực nhanh. Kết hợp với lấy nét theo vùng, kỹ thuật này cho phép tạo ra yếu tố quyết định thứ hai: ghi lại những khoảnh khắc quyết định!

Và điều này tất nhiên là mấu chốt trong tất cả: Bạn muốn hoàn toàn sẵn sàng để ghi lại khoảnh khắc và không một chút do dự khi nó xảy ra. Các kỹ thuật trên, với việc thực hành nhiều và có mục đích, có thể giúp bạn thực hiện điều đó.

Các bức ảnh trong bài hoàn toàn được chụp bằng các phương pháp này. Và không ngoa khi nói rằng nếu không dùng chế độ lấy nét bằng tay thì khó có thể có được những bức ảnh như vậy.

Và điều tất nhiên, lấy nét bằng tay là kỹ thuật không dành cho tất cả mọi người, và cũng không phải dành cho mọi tình huống. Nhưng nó có thể là một kỹ năng, một “tuyệt chiêu”, rất hữu ích cũng như một cách thức mới thú vị để bạn thỏa mãn đam mê chụp ảnh trên đường phố.