Điều này được cảnh báo là nguy hiểm. Dược sĩ Trương Minh Đạt, Giám đốc Trung tâm sức khỏe nhi khoa Century, Viện trưởng Viện Nghiên cứu y dược, đã trao đổi với PV Thanh Niên về vấn đề này. Show
Các phụ huynh thường so sánh con mình với “con người ta” và bị áp lực về cân nặng, chiều cao của con, anh nói gì về điều này? Cân nặng, chiều cao của trẻ phụ thuộc nhiều yếu tố như nhân chủng, di truyền, dinh dưỡng... So sánh con mình với các trẻ cùng trang lứa để nói con thấp hay gầy hơn là nhận xét cảm tính và không chính xác. Lưu ý, chỉ số cân nặng tăng sụt rất nhanh, nó là một chỉ số phản ánh dinh dưỡng không được trung thực lắm. Sự tăng trưởng về chiều cao phản ánh dinh dưỡng trung thực hơn. Nếu qua quá trình theo dõi, bé vẫn tăng trưởng chiều cao theo kênh của bé và bé vẫn phát triển trí não, vui chơi lanh lợi bình thường thì có nghĩa là bé vẫn tăng trưởng bình thường. Cha mẹ tự ý bổ sung thực phẩm chức năng cho con, có vấn đề gì không? Hầu hết các thực phẩm chức năng là có thể tự mua mà không cần kê đơn. Tuy nhiên, phụ huynh phải lưu ý việc bổ sung đại trà mà không xác định rõ vấn đề của mỗi trẻ khiến mất tiền nhưng chưa chắc có hiệu quả. Một số phụ huynh dùng nhiều sản phẩm thành phần tương tự nhau mà không biết sẽ gây thừa liều. Ví dụ, sản phẩm bổ sung D3 cũng quảng cáo giúp hấp thụ canxi tăng chiều cao, sản phẩm bổ sung canxi tăng chiều cao cũng có chứa D3. Nếu không chú ý, có thể sử dụng liều D3 quá cao so với nhu cầu của cơ thể trẻ. Thừa các vitamin và khoáng chất dài ngày, cơ thể không tự đào thải được dẫn đến nguy cơ gây hại gan thận. Đôi khi phụ huynh dùng nhưng không biết tương tác giữa các thuốc. Ví dụ, bổ sung kẽm và sắt cùng lúc mà không biết là sắt làm giảm hấp thụ kẽm, như thế không có tác dụng.
Nhiều người tin rằng cho con uống các hormone tăng trưởng (GH) sẽ giúp con cao lớn, không sợ thấp lùn. Việc tùy tiện sử dụng thuốc/thực phẩm chức năng chứa GH có nguy hại? GH là một hormone tăng trưởng do tuyến yên tiết ra, với một đứa trẻ bình thường giúp phát triển xương đùi, xương cẳng chân, đặc biệt là ở lứa tuổi trưởng thành. GH có ý nghĩa quyết định lớn đối với chiều cao của trẻ. Nếu thiếu GH, trẻ có chiều cao khiêm tốn chứ không ảnh hưởng gì đến sự phát triển trí tuệ. Thuốc chứa GH là chế phẩm tổng hợp bằng công nghệ sinh học tái tổ hợp gien người (human growth hormone - HGH). Thông thường, các thuốc này được dùng trong một số bệnh, trong đó giúp làm tăng chiều cao, dùng cho trẻ em tuổi đang lớn có chiều cao khiêm tốn do thiếu GH và đã được chẩn đoán bởi bác sĩ. Việc tự ý dùng thực phẩm bổ sung GH mà chưa qua kiểm tra, đánh giá sẽ gây nguy hại lớn đến sự phát triển của trẻ, hậu quả sẽ khôn lường do dư thừa GH. Ở trẻ em, dư thừa hormone tăng trưởng có thể khiến xương của trẻ tiếp tục dài ra ngay cả khi đã hết tuổi dậy thì nhưng không đảm bảo rằng xương khỏe mạnh bình thường. Việc dư thừa hormone tăng trưởng cũng có thể dẫn đến yếu cơ, đau đầu… Nhiều phụ huynh khi thấy con có các triệu chứng ho, sốt… thay vì đưa con đi khám bệnh lại tự mua thuốc, thậm chí đề nghị mua kháng sinh để con mau khỏi. Xin lời khuyên từ anh về điều này? Đây là việc làm rất đáng báo động ở Việt Nam. Hầu hết các bệnh hô hấp thông thường ở trẻ đến 80% do vi rút gây ra, và kháng sinh không có tác dụng với vi rút. Nhưng theo quan niệm của nhiều người dân thì phải kháng sinh mới khỏi. Không ít người dân và một số cán bộ y tế dùng kháng sinh theo mức độ của bệnh thay vì nguyên nhân gây bệnh. Có những câu nói cửa miệng như: “Ho sù sụ như thế sao chưa mua kháng sinh uống đi”. Lạm dụng kháng sinh với một đứa trẻ sẽ làm suy giảm hệ miễn dịch của trẻ, gây rối loạn tiêu hóa, nghiêm trọng hơn gây nên tình trạng kháng thuốc kháng sinh. Kháng thuốc kháng sinh là tình trạng xảy ra khi vi khuẩn không còn bị diệt bởi một hay nhiều loại thuốc kháng sinh nào đó. Nói dễ hiểu, con bạn có thể chết bởi những bệnh “tép riu” mà đáng lẽ ra điều trị khỏi bằng những kháng sinh thông thường trong vài ngày. Nếu con bị bệnh, phải đưa con đi khám để biết rằng bé có cần thiết phải dùng kháng sinh hay không. Nếu phải dùng thì chọn đúng loại kháng sinh, dùng đúng liều, đúng thời gian để đạt hiệu quả điều trị. Tuy nhiên, việc dùng các sản phẩm này không đúng chỉ định sẽ không đạt được mục đích, thậm chí còn như chơi dao hai lưỡi. Hormon tăng trưởng không phải là thần dượcThuốc chứa hormon tăng trưởng là chế phẩm tổng hợp bằng công nghệ sinh học tái tổ hợp gen người (hGH = human Growth Hormon). HGH được dùng trong một số bệnh, trong đó có làm tăng chiều cao dùng cho trẻ em tuổi đang lớn có chiều cao khiêm tốn do thiếu GH (đã được xét nghiệm xác định chắc chắn có nồng độ GH máu thấp). Những người thấp, lùn thường là do thùy trước tuyến yên sản xuất GH cung không đủ cầu. Như vậy, nếu thu được lượng GH đầy đủ, đem tiêm cho người thấp lùn còn đang ở tuổi ấu thơ thì sẽ làm cho cao lên được. Với những trẻ này, nếu không bị bệnh tuyến giáp, có chế độ ăn tốt thì sau một thời gian dùng đủ liều (theo chỉ định của thầy thuốc) có cải thiện về chiều cao, nhưng cũng ở mức hạn chế. Với trẻ có chiều cao khiêm tốn nhưng không do thiếu GH thì dùng hGH không có hiệu quả gì. Thông thường, việc điều trị tốt nhất là trong giai đoạn trẻ từ 3 -7 tuổi và cần được duy trì liều điều trị cho đến hết tuổi dậy thì. Từ 21 tuổi trở đi việc phát triển chiều cao đã an bài, dù có tiêm hormon tăng trưởng cũng không cao được nữa.  Dinh dưỡng là yếu tố quan trọng để tăng trưởng chiều cao. Do hGH là một protein, khi uống bị enzym tiêu hóa phân hủy nên phải tiêm. Khi dùng hGH không đúng chỉ dẫn mà dùng liều cao và/hoặc kéo dài thì sẽ bị các tác dụng phụ: dùng hGH ngắn hạn có thể bị giữ nước, phù, sưng ngón tay, hội chứng ống cổ tay, một số trường hợp bị to vú (nam), nhức đầu, ngủ gà, sưng đau khớp, đầy bụng. Dùng hGH lâu dài có thể bị chứng to cực (to các đầu chi) kết hợp với một số biến chứng và tử vong, làm tăng tần suất bị đái tháo đường, tim mạch, u ác tính đường tiêu hóa hoặc có thể gây ra khối u giả trong não (pseudotumor cerebri), nhức đầu dữ dội buộc phải ngừng thuốc, nếu không sẽ bị các tổn thương khác. Một số thuốc lầm tưởng có tác dụng tăng chiều caoCó nhiều lời đồn thổi về công dụng của auxergyl D3 là hormon tăng trưởng, giúp tăng chiều cao nhưng thực chất đây là thuốc chứa vitamin A và vitamin D3 với liều rất cao và có dạng ống uống. Do có liều cao nên auxergyl D3 chỉ được bác sĩ cho dùng trong trường hợp bệnh lý đặc biệt (còi xương, co giật do thiếu canxi huyết, thiếu vitamin gây nhuyễn xương ở người lớn và người già), chứ không phải để kích thích phát triển chiều cao như một số người lầm tưởng. Đặc biệt, trẻ em không được dùng thuốc trên quá 3 ống thuốc mỗi năm. Nếu dùng quá liều auxergyl D3, trẻ bị tăng áp lực sọ não, khô da, rụng tóc, chán ăn, ngưng tăng trưởng. Auxergyl D3 còn có chống chỉ định với các trường hợp tăng canxi huyết, tăng canxi niệu, sỏi thận loại canxi... Một loại thuốc đang được dùng với mục đích tăng chiều cao có hoạt chất chính là chondroitin sulfat. Chondroitin sulfat ban đầu có nguồn gốc thiên nhiên. Người ta chiết xuất hoạt chất này từ sụn vây cá mập, song do sự khan hiếm, độ quý giá của nguồn nguyên liệu này nên nhà sản xuất chuyển sang chiết xuất từ khí quản bò. Cho đến nay, tất cả các y văn trên thế giới đều khuyến nghị sử dụng chondroitin sulfat vào những mục đích: chữa các bệnh về mắt, chữa thoái hóa, hư khớp và hỗ trợ điều trị ung thư. Đồng thời, chưa công bố bất cứ một kết quả nghiên cứu nào về khả năng làm tăng chiều cao của chondroitin. Ở nhiều nước phát triển, chondroitin sulfat được sử dụng giống như một thực phẩm chức năng, thực phẩm bổ sung, không cần có chỉ định của bác sĩ. Đã có một sự nhầm lẫn hoặc lợi dụng tác dụng bảo vệ và tăng sinh sụn khớp của chondroitin với việc giúp tăng chiều cao. Đặc biệt, khi dùng chondroitin sulfat cho trẻ ở độ tuổi đang tăng trưởng sẽ rất nguy hiểm vì giai đoạn này, cơ thể trẻ phát triển với tốc độ cao, hệ mạch máu mới (tân mạch) sinh ra rất nhiều, nếu dùng chondroitin thì sẽ hạn chế sự tăng sinh tân mạch, vì thế sẽ hạn chế sự tăng trưởng của trẻ. Canxi là khoáng chất chủ yếu của bộ xương. Việc ăn uống đầy đủ canxi sẽ giúp hình thành bộ xương khỏe mạnh lúc trẻ và phòng ngừa bệnh loãng xương khi về già. Nhiều người nghĩ bổ sung canxi để xương chắc, dài xương ra là tăng chiều cao. Tuy nhiên, canxi dù ở mức độ nào là phân tử hay nano cũng chỉ là ở mức độ hỗ trợ, còn để tăng chiều cao phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như: di truyền, dinh dưỡng, kết cấu, sự phát triển, chỉ huy của nhiều yếu tố trong cơ thể... Những ai tự ý sử dụng canxi cho mục đích tăng chiều cao mà lại không biết cơ thể mình đang đầy đủ vitamin D và canxi, thì việc bổ sung canxi lúc này là không cần thiết, sẽ làm cho đầu xương bị khóa ngay lại và chiều cao không thể tăng thêm trong những giai đoạn tiếp theo nữa. Lời khuyên cho người dùng thuốcChiều cao mỗi người phụ thuộc vào ba yếu tố chính: nhân chủng, di truyền, điều kiện sống (bao gồm dinh dưỡng và luyện tập). Vì vậy, muốn phát triển chiều cao thì yếu tố đầu tiên là đảm bảo chế độ dinh dưỡng từ nhỏ, nên cung cấp đầy đủ chất béo, vitamin, muối khoáng và chất xơ, đặc biệt các chất liên quan đến chiều cao (canxi, vitamin D, các chất khoáng như magiê, vitamin B1...) trong bữa ăn hàng ngày. Mọi người nên thận trọng với các loại thuốc và thực phẩm chức năng được quảng bá có thể làm tăng chiều cao. Thực tế chưa có một công trình khoa học nào chứng minh những loại thuốc đó có tác dụng tăng chiều cao cụ thể ra sao. Việc sử dụng thuốc tăng chiều cao trong độ tuổi dậy thì, khi cơ thể đang phát triển với tốc độ chóng mặt sẽ rất nguy hại. Bởi lúc này, cơ thể thường phát triển nhanh, hệ mạch máu mới được sinh ra nhiều, nếu dùng thuốc tăng trưởng chiều cao thì sẽ hạn chế sự tăng sinh tân mạch này, vì thế sẽ rối loạn chuyển hóa, hạn chế sự tăng trưởng của cơ thể. Quá trình giúp tăng chiều cao của cơ thể cần có thời gian tính hàng năm, cần sự kết hợp của nhiều yếu tố, chứ không thể tăng thần tốc trong thời gian ngắn. Đặc biệt, mọi người tuyệt đối không tự ý tiêm hormon tăng trưởng, dễ phải đối mặt với những tác dụng phụ nguy hiểm. Đối với người đã trưởng thành (ngoài 21 tuổi), xương đã phát triển hoàn toàn thì việc dùng hormon hay bất cứ chế phẩm nào khác để tăng chiều cao đều không có tác dụng. |
