BNEWS Đã thành thông lệ, hằng năm vào các ngày từ mồng 6 đến 8 tháng Giêng âm lịch, Lễ Hội Gióng ở đền Sóc (xã Phù Linh, huyện Sóc Sơn, Hà Nội) lại được tổ chức. Đây là lễ hội truyền thống được tổ chức để tưởng nhớ và ca ngợi chiến công của người anh hùng Thánh Gióng, một trong tứ bất tử của tín ngưỡng dân gian Việt Nam - người có công đánh thắng giặc Ân, mở đầu trang sử vàng son chống ngoại xâm. Truyền thuyết Thánh GióngHội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc gắn với truyền thuyết về một cậu bé được mẹ sinh ra một cách kỳ lạ ở làng Phù Đổng. Khôi ngô, tuấn tú nhưng lên 3 mà vẫn chưa biết nói, biết cười, suốt ngày cậu chỉ nằm trong thúng treo trên gióng tre, vì thế được đặt tên là Gióng. Vậy mà khi nghe thấy lời kêu gọi của nhà Vua tìm người tài giỏi đánh giặc ngoại xâm, Gióng bỗng lớn nhanh như thổi, rồi xung phong ra trận cứu nước, cứu dân. Sau khi dẹp tan quân giặc, ngài về núi Sóc rồi cưỡi ngựa bay lên trời. Từ đó, ngài Gióng được thiêng hóa thành một vị Thánh bất tử bảo hộ mùa màng, hòa bình cho đất nước, thịnh vượng cho muôn dân. Để tưởng nhớ công ơn của ngài, người dân lập đền, thờ phụng và mở hội hằng năm với tên gọi là Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc. Đó là một trong những lễ hội lớn nhất vùng châu thổ Bắc Bộ, tổ chức theo một nghi thức được quy định chặt chẽ, chuẩn bị hết sức công phu, với sự tham gia đông đảo của dân làng quanh khu vực hai đền. Hội Gióng ở đền Phù Đổng, xã Phù Đổng, huyện Gia Lâm - nơi sinh Thánh Gióng diễn ra từ ngày 7 đến 9 tháng 4 Âm lịch và Hội Gióng ở đền Sóc ở xã Phù Linh, huyện Sóc Sơn (nay thuộc Hà Nội) - nơi Thánh hóa diễn ra từ ngày 6 đến 8 tháng Giêng Âm lịch. Để tổ chức Hội Gióng ở đền Phù Đổng, những gia đình có vinh dự được chọn người đóng những vai quan trọng như các vai Ông Hiệu (Hiệu cờ, Hiệu trống, Hiệu chiêng, Hiệu Trung quân, Hiệu Tiểu cổ), vai cô Tướng hay các phường Áo đen, phường Áo đỏ... tùy theo vai vế, khả năng kinh tế mà chuẩn bị những điều kiện vật chất và người được chọn vai sinh hoạt kiêng cữ từ hàng tháng trước ngày Lễ hội. Vào chính hội, trước tiên dân làng tổ chức các nghi thức tế Thánh, sau đó là lễ rước nước lau rửa tự khí từ giếng đền Mẫu (đền Hạ) với ý nguyện được mưa thuận, gió hòa, lễ rước cờ “lệnh” từ đền Mẫu lên đền Thượng, tiếp đến là lễ khám đường, lễ duyệt tướng… Ngày chính hội mùng 9 tháng 4, Hội Gióng diễn ra trang trọng, linh thiêng và náo nhiệt nhất là hai trận đánh. Trận thứ nhất: đánh cờ ở Đống Đàm (khu đất ven hồ sen đầu làng Đổng Viên, cách đền Thượng chừng 2 km) và trận thứ hai: đánh cờ ở Soi Bia. Chiến trường là 3 chiếc chiếu, mỗi chiếu có 1 chiếc bát to tượng trưng cho núi đồi, úp trên 1 tờ giấy trắng tượng trưng cho mây trời. Vây quanh là đại quân của Gióng và phía bên kia là đại quân của 28 nữ tướng giặc (biểu tượng cho yếu tố âm). Sau nghi lễ tế Thánh, ông Hiệu cờ lần lượt tiến vào từng chiếc chiếu, nhảy qua các quả đồi (bát úp) và thực hiện các động tác “đánh cờ”. Tiếng hò reo lúc lúc lại dội lên trong tiếng chiêng, tiếng trống, thể hiện sự quyết liệt của trận đánh. Điệu múa cờ của ông Hiệu phải thật chính xác, khéo léo để tránh điều tối kỵ là lá cờ bị cuốn vào cán, bởi theo niềm tin của cư dân nơi đây thì đó là điềm rủi. Kết thúc mỗi màn múa cờ là kết thúc một trận đánh, ông Hiệu cờ vừa bước ra khỏi chiếu là chiếc chiếu được tung lên, dân chúng ào vào cướp lấy những mảnh chiếu mà họ tin tưởng là sẽ đem đến cho gia đình họ điều may mắn trong suốt cả năm. Cuối cùng là lễ rước cờ báo tin thắng trận với trời đất và lễ khao quân trong rộn rã tiếng cười, lời ca, điệu múa của phường Ải Lao, chiếu chèo và các trò chơi dân gian. Tướng, quân bên giặc cũng được tha bổng và cho tham dự lễ mừng chiến thắng. Cách hành xử này thể hiện truyền thống hiếu nghĩa đối với tổ tiên, những vị anh hùng dân tộc và tinh thần khoan dung, nhân đạo của dân tộc Việt Nam. Hội Gióng ở đền Sóc diễn ra trong 3 ngày, từ mùng 6 đến 8 tháng Giêng hằng năm. Việc chuẩn bị vật tế lễ cũng hết sức công phu, nhất là việc đan voi (theo truyền thuyết thì đoàn quân tham gia đánh giặc cùng Thánh Gióng có cả đàn voi chở lương thực đi theo) và làm giò hoa tre (tượng trưng cho gậy tre của Thánh Gióng sau khi đánh giặc), nên phải tiến hành từ nhiều tuần lễ trước Lễ hội. Từ xa xưa, việc rước đã được phân công cụ thể cho từng thôn chuyên trách và đi theo theo thứ tự: Trước hết là thôn Vệ Linh rước giò hoa tre, tiếp theo là các thôn Dược Thượng rước voi, Đan Tảo rước trầu cau, Đức Hậu rước ngà voi, Yên Sào rước cỏ voi (thân cây chuối), Yên Tàng rước tướng và mấy năm gần đây có thêm thôn Xuân Dục rước "Cầu Húc" (quả cầu tượng trưng cho mặt trời theo tín ngưỡng thờ thần mặt trời có từ xa xưa của cư dân nơi đây). Sau phần nghi thức tắm tượng Thánh Gióng và cung tiến lễ vật trang trọng, linh thiêng, là hai hoạt động gây náo động nhất của Lễ hội Gióng ở đền Sóc. Đó là tục "cướp hoa tre" cầu may và tục chém "tướng" (giặc) được diễn xướng một cách tượng trưng bằng hiệu lệnh múa cờ. Trên thực tế, ngoài 2 hội Gióng ở đền Sóc và đền Phù, Hà Nội còn có hơn 10 hội Gióng nữa (gọi là vùng lan tỏa vì chưa được UNESCO công nhận) như: hội Gióng Bộ Đầu xã Bộ Đầu, huyện Thường Tín; lễ hội thờ Thánh Gióng ở các làng Đặng Xá, Lệ Chi (huyện Gia Lâm); các làng Phù Lỗ Đoài, Thanh Nhàn, Xuân Lai (huyện Sóc Sơn); Sơn Du, Cán Khê, Đống Đồ (huyện Đông Anh); Xuân Tảo (huyện Từ Liêm); làng Hội Xá (quận Long Biên)... Tuy nhiên, theo các nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, hội Gióng ở đền Phù Đổng (tương truyền đây là nơi Thánh Gióng sinh ra) và Hội Gióng ở đền Sóc (nơi Thánh Gióng bay về trời) là lễ hội có ý nghĩa và hoàn chỉnh hơn những nơi khác, từ ý tứ truyền thuyết đến nghệ thuật diễn xướng. Tại đây, những nghi thức được quan tâm, chứa đựng trong nó sự huyền bí và sức sống của một huyền thoại gắn liền với lòng tự chủ dân tộc của người Việt Nam. Đây cũng chính là lý do để ngày 16-11-2010, tại thành phố Nairobi, thủ đô của Kenya, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc UNESCO đã chính thức công nhận Hội Gióng ở đền Phù Đổng và đền Sóc là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại./. >>> Lễ hội đền Trần năm 2017: Sẽ tổ chức phát ấn từ 5h ngày 15 tháng Giêng >>> Lễ hội đền Trần - Thái Bình năm 2017 sẽ diễn ra trong 5 ngày
Lễ Hội Gióng đền Sóc là một trong những lễ hội lớn của Sóc Sơn nói riêng và cả nước nói chung, đã được tổ chức UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2010. Lễ hội đã trở thành nhu cầu không thể thiếu trong đời sống, sinh hoạt văn hóa, tâm linh của mỗi người. Hằng năm, cứ mỗi độ xuân về, người dân lại nô nức về với lễ hội Gióng đền Sóc thể hiện lòng thành kính, cầu mong một năm bình an, may mắn đến với bản thân, gia đình và người thân. Theo tục lệ truyền thống, Lễ hội đền Sóc được tổ chức trong 3 ngày, từ ngày mùng 6 đến ngày mùng 8 tháng giêng hàng năm. Tại lễ hội có 8 thôn làng, đại diện cho 6 xã nhận vinh dự chuẩn bị lễ phẩm, vật phẩm dâng lên Đức Thánh Gióng nhân ngày khai hội đó là: Lễ rước giò hoa tre, lễ rước ngựa chiến, voi chiến, trầu cau, cỏ voi, ngà voi, rước tướng và cầu húc. Hình thức tổ chức và nội dung các lễ hội có sự kết hợp giữa lễ và hội, đan xen giữa tín ngưỡng dân gian, không chỉ thuần túy mang yếu tố tín ngưỡng mà còn là hình thức sinh hoạt văn hóa tinh thần mang đậm đạo lý, truyền thống tôn kính tổ tiên, "uống nước nhớ nguồn", tưởng nhớ công đức của vị anh hùng Thánh Gióng - người đã có công bảo vệ quê hương, đất nước - một trong tứ bất tử của dân tộc Việt Nam. Năm nay, bên cạnh việc tổ chức Lễ hội Gióng đền Sóc như thường niên (được tổ chức trong 3 ngày 6,7,8 tháng Giêng), Huyện Sóc Sơn sẽ tổ chức Lễ kỷ niệm 10 năm Hội Gióng được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại (2010-2020) cùng thời điểm tổ chức Lễ hội năm 2021. Thời gian tổ chức khai hội và Lễ kỷ niệm sẽ diễn ra vào ngày mùng 6 tháng Giêng Tân Sửu 2021 (tức ngày 17/02/2021), tại khu di tích du lịch Đền Sóc, thôn Vệ Linh, xã Phù Linh, huyện Sóc Sơn. Để việc tổ chức lễ hội cũng như kỷ niệm 10 năm Hội Gióng đền Sóc được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật đảm bảo trang trọng, lành mạnh, phát huy những giá trị văn hóa tâm linh, ngày 06/01/2021, UBND huyện Sóc Sơn đã ban hành Kế hoạch số 06/KH-UBND; đồng thời tổ chức Hội nghị triển khai Kế hoạch đến các cơ quan, ban, ngành, đoàn thể, các xã, thôn có liên quan. Theo đó, UBND huyện chỉ đạo các cơ quan, phòng ban, các xã, thôn, đơn vị liên quan tập trung thực hiện tốt một số nội dung trọng tâm đó là: Tập trung tuyên truyền khơi dậy, nêu cao lòng tự hào, tự tôn dân tộc, giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa, truyền thống yêu nước và đấu tranh chống giặc ngoại xâm của cha ông ta; Thực hiện cam kết với UNESCO về bảo tồn và phát huy giá trị lễ hội Gióng tại đền Sóc - Di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại; Tôn vinh, giữ gìn và bảo tồn giá trị kiến trúc, những nét độc đáo của quần thể di tích đền Sóc - di tích quốc gia đặc biệt; đồng thời giới thiệu và quảng bá những tiềm năng, thế mạnh của huyện Sóc Sơn với du khách trong và ngoài nước để phát triển du lịch, phát triển kinh tế - xã hội của huyện. Mục tiêu của huyện là việc tổ chức Lễ hội và Lễ kỷ niệm phải được tổ chức chặt chẽ, trang trọng, ấn tượng, đúng quy định, đảm bảo an toàn, lành mạnh, tiết kiệm, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ từ nhận thức đến hành động của các cấp, các ngành và nhân dân trong việc nâng cao ý thức giữ gìn, phát huy giá trị của lễ hội và di tích lịch sử văn hóa đền Sóc; đảm bảo an toàn và tuân thủ các quy định trong công tác phòng chống dịch Covid-19. Về nội dung, chương trình Lễ khai hội và kỷ niệm 10 năm Hội Gióng được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại ngày mùng 6 tháng Giêng có 2 phần: Phần Lễ khai hội bắt đầu từ 7h00, phần lễ kỷ niệm 10 năm Hội Gióng đền Sóc được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại diễn ra lúc 9h00. Trong đó, phần khai mạc hội được tổ chức theo nghi lễ truyền thống và kịch bản đã được phê duyệt, gồm: Phần lễ: Chủ tế khai mạc và đọc văn tế; đại diện lãnh đạo huyện đánh trống khai hội; rước lễ truyền thống và bài tấu của các thôn làng. Phần hội: Tổ chức các hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao, các trò chơi dân gian trong khu vực lễ hội; tổ chức gian hàng giới thiệu sản phẩm hàng hóa phục vụ khách du lịch; trưng bày hình ảnh xây dựng nông thôn mới của huyện. Về nghi lễ kỷ niệm 10 năm hội Gióng được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại gồm có: Chương trình nghệ thuật chào mừng; diễn văn kỷ niệm; phóng sự về lễ hội Gióng Đền Sóc và xây dựng Huyện nông thôn mới; phát biểu của lãnh đạo cấp trên hoặc đại diện UNESCO tại Việt Nam; phát biểu của lãnh đạo huyện; khen thưởng các tập thể, cá nhân có thành tích trong công tác bảo tồn và phát huy giá trị của lễ hội Gióng. Trên cơ sở đó huyện yêu cầu, các địa phương được giao chuẩn bị lễ phẩm, vật phẩm, các cơ quan chức năng kiểm tra quá trình chuẩn bị lễ phẩm, lễ vật, duyệt bài tấu của các thôn làng, tham gia trong lễ hội; bổ sung, chỉnh trang, sửa chữa, nâng cấp trang phục, kiệu rước, binh khí của các đoàn rước; bố trí địa điểm trông giữ phương tiện cho đại biểu và du khách, tổ chức các hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao, trò chơi dân gian, các gian hàng trưng bày, các loại hình dịch vụ của tập thể, cá nhân kinh doanh trong lễ kỷ niệm và lễ hội; chỉnh trang, tổng vệ sinh môi trường trong khu di tích đền Sóc; bố trí các khu trưng bày, bán hàng, trông giữ phương tiện đảm bảo an toàn, văn minh. UBND huyện cũng yêu cầu các đơn vị được phân công nhiệm vụ chuẩn bị các điều kiện phục vụ lễ kỷ niệm, dự phòng phương án khi thời tiết mưa, chuẩn bị kỹ về nội dung, kịch bản chương trình buổi lễ kỷ niệm và các hoạt động của lễ hội; thành lập Đội kiểm tra liên ngành, thanh kiểm tra các hoạt động kinh doanh dịch vụ văn hóa, an toàn thực phẩm, an toàn giao thông, phòng chống cháy nổ, an ninh trật tự, an toàn xã hội, xử lý nghiêm các cá nhân, tổ chức vi phạm quy chế tổ chức lễ hội... đảm bảo việc tổ chức lễ hội cũng như Lễ kỷ niệm 10 năm UNESCO công nhận Lễ Hội Gióng Đền Sóc là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại an toàn, thực sự là điểm đến của du khách thập phương./. MỘT SỐ HÌNH ẢNH LỄ HỘI GIÓNG ĐỀN SÓC XUÂN CANH TÝ 2020  Thu Thủy - Ngọc Lan |
