TPO - Ong vò vẽ là thành viên lớn nhất và hung hãn nhất trong họ ong bắp cày. Nó có độc tính cao và có thể gây chết người. Vậy, làm cách nào để có thể nhận diện và tránh nguy hiểm từ ong vò vẽ?
Ong vò vẽ trưởng thành có kích thước đạt đến 5,5cm. Nhiều loài côn trùng bị nhầm với ong vò vẽ, trên thế giới chỉ có khoảng 20 loài ong vò vẽ được xếp theo tính hung hãn và nọc độc.
Ong võ vẽ có vòng eo thon ở giữa ngực và bụng, màu nâu vàng hoặc nâu trắng. Tuy nhiên đặc điểm quan trọng nhất vẫn là nhận biết "eo" của ong.
Ngòi của ong vò vẽ khác với ong mật, nó không có ngạnh, nhờ đó chúng có thể đốt nhiều lần mà không bị mất ngòi. Thức ăn chủ yếu của ong vò vẽ là các loài côn trùng khác và sâu bướm. Ong vò vẽ thường làm tổ nơi lộ thiên, trên cành cây hay bụi cây, có khi làm tổ trong mái nhà. Tổ của nó hình bầu dục, màu xám. Tổ ong là nơi nuôi dưỡng trứng nên chúng rất quyết liệt trong việc bảo vệ tổ và trứng.
Thông thường tổ ong vò vẽ xuất hiện nhiều vào mùa thu, lá cây rụng và lộ ra tổ. Thời điểm này hầu hết ong vò vẽ đã chết hoặc đang chết đi, chỉ còn lại ong chúa ngủ đông và sống qua mùa đông.
Một tổ ong vò vẽ có thể chứa đến 700 con, thậm chí đến hàng nghìn con nhưng cực hiếm. Ong vò vẽ bị thu hút bởi mùi mồ hôi của người và khi thấy người chạy. Vì vậy, nếu bạn bỏ chạy, chúng sẽ đuổi theo bạn, và thường ong vò vẽ sẽ phát tín hiệu pheromone cho những con khác cùng đuổi theo.
Nếu có một con ong vò vẽ vo ve xung quanh, bạn hãy rời đi. Không xua, đập hoặc trêu tức nó bằng bất cứ cách nào. Nếu cảm thấy như bị tấn công, ong vò vẽ sẽ tấn công lại và báo cho đồng bọn trong tổ cùng bay ra tấn công.
Sau khi vào cơ thể, các chất trong nọc ong gây ra phản ứng dị ứng như phù nề, nổi mề đay. Nặng nhất là sốc phản vệ và có thể làm nạn nhân tử vong nhanh chóng sau 15 phút. Trong khi ong mật gần như không độc thì ong vò vẽ và ong đất (ong bắp cày), ong bầu chứa độc tố có thể gây chết người. Loài ong vò vẽ khi đốt người, nó có thể rút nọc kim đốt ra và đốt nhiều lần nên nguy hiểm hơn loài ong mật (Apidae) rất nhiều.
Loài ong sát thủ từ châu Phi
Loài ong được lai tạo giữa hai giống ong của châu Âu và châu Phi trong những năm 1950 ở Brazil đã lan rộng ra khắp Nam và Trung Mỹ. Loài ong hiếu chiến này hiện là mối nguy hiểm thường trực cho những người dân sống gần chúng.
Loài ong lớn nhất thế giới lộ diện sau gần 40 năm
Ong Wallace lớn bằng một một ngón tay cái của người trưởng thành vừa lộ diện tại Indonesia sau gần 40 năm. Kích thước của con vật có thể khiến nhiều người kinh sợ. Các nhà khoa học biết được rằng loài ong khổng lồ Wallace thường được tìm thấy ở rừng hạ và tại các tổ mối trong cây.
GS. Bùi Công Hiển - Hội Côn trùng học Việt Nam cho biết, trong khi ong mật gần như không độc thì ong vò vẽ và ong đất (ong bắp cày), ong bầu chứa độc tố có thể gây chết người. Độc tố có trong nọc độc của ong gồm Melittin, Phospholipase A, B, Hyaluronidase, Histamine, Serotonine, Acetylcholine, Acide phosphatase, Apamin… gây tổn thương thận, gan, hủy cơ, tán huyết, rối loạn đông máu, tổn thương phổi gây suy hô hấp…
"Có một điều là tất cả các loài ong đều rất "hiền lành" vào các mùa không phải mùa sinh sản. Nhưng vào mùa sinh sản ong tức là khoảng giai đoạn giữa hè, ong hung dữ hơn để bảo vệ nơi chúng sinh sống, dễ tấn công khi khu vực chúng sống bị xâm phạm. Những tai nạn thương tâm do bị ong tấn công đa phần diễn ra vào thời điểm này", GS. Hiển nói.
Bị ong vò vẽ đốt, có thể tử vong sau khoảng hơn 10 phút.
GS. Bùi Công Hiển cho biết, ong vò vẽ nguy hiểm ở chỗ khi đốt người, nó có thể rút nọc kim đốt ra và đốt nhiều lần nên nguy hiểm hơn loài ong mật (Apidae) rất nhiều. Vết đốt của ong vò vẽ nhìn thấy rất đặc hiệu với một vết quầng đỏ ở chung quanh một điểm hoại tử ở trung tâm. Ong vò vẽ có thân và bụng thon, có khoang đen xen kẽ màu vàng. Đầu rộng bằng ngực, không nhẵn, có nhiều nốt rỗ lấm chấm nhỏ, lông tơ cứng, ngắn và thưa. Ong vò vẽ thường làm tổ nơi lộ thiên, trên cành cây hay bụi cây, có khi làm tổ trong mái nhà.
Cũng theo GS. Bùi Công Hiển, cách để tránh bị ong tấn công, không để chúng lao vào tấn công mình là lửa và khói. Khi đi rừng hoặc làm vườn nên chuẩn bị vật liệu để sẵn sàng đối phó. Nguyên tắc thứ hai là phải che chắn những vùng nhạy cảm như vùng đầu, cổ. Tìm cách dùng tay bới đất cát vung lên để xua đuổi chúng bay đi chỗ khác. Tuyệt đối không dùng nhánh cây, quần áo để xua vì càng xua, ong sẽ càng bu lại tấn công.
GS. Bùi Công Hiển cho biết, nọc độc của ong có chứa nhiều chất cực độc như melittin, apamine, phospholipase A2, phospholipases B, chất làm vỡ dưỡng bào, hyaluronidase, histamine, dopamine,... Trong đó, thành phần chủ yếu là melittin và phospholipase A2. Melittin là chất khiến người bị đốt có cảm giác đau, nguy hiểm hơn, đây là yếu tố gây ra tan máu và rối loạn đông máu. Apamin là một chất thành phần có khả năng làm làm tê liệt hoạt động của hệ thần kinh và hoạt động cơ, thậm chí gây liệt cơ hô hấp, liệt thần kinh và tử vong.
Phần lớn loài ong đều có nọc độc, tùy theo loài mà độc tính ít hay nhiều. Ngoài những loài cực độc như ong vò vẽ, ong đất, có loài ong tuy ít độc nhưng vẫn có thể gây ra sốc phản vệ cho người bị ong đốt dẫn đến tử vong tùy thuộc cơ địa mỗi người.
Xử lý nọc độc khi bị ong đốt
Cũng theo GS Bùi Công Hiển, khi bị ong đốt nếu nhẹ có thể dùng các chất có tính chất kiềm (như vôi tôi, thuốc đánh răng...) bôi vào vết đốt để trung hòa. Nếu nặng phải đưa đến cơ sở y tế để được điều trị. Người bị ong đốt khi sơ cứu cần chú ý uống đủ nước, gọi cấp cứu và đưa đến cơ sở y tế gần nhất. Lưu ý không tự dùng thuốc dù là thuốc y học cổ truyền hay thuốc tân dược.
Sau khi đã thoát khỏi sự tấn công của đàn ông, kiểm tra vùng da bị ong đốt xem còn kim chích của ong hay không, nếu có phải nhổ kim chích ra ngay. Dùng củ, lá môn chà xát tại chỗ.
Nếu bị ong vàng (ong nghệ) đốt, dùng đường đen hay giấm chua thoa ngay lên vết thương. Dùng bã trà còn ướt, bất kể nhiều hay ít, chà xát tại chỗ để giúp giảm đau. Cũng có thể lấy rau sam hay lá hẹ giã nhuyễn đắp tại chỗ, hoặc gừng tươi cắt lát chà xát vết thương.
Đối với giống ong có độc thì lấy rau dền vò nát, xát vào vết đốt.
"Để đề phòng bị ong tấn công, tuyệt đối tránh tiếp xúc với ong nếu không cần thiết. Không chọc phá tổ ong. Nếu tình huống quá cấp bách, có thể dùng các loại cây cỏ chà xát trên vết đốt. Các hoạt chất có trong cây khi gặp nọc ong (bản chất chính là những protein) sẽ tạo thành những chất kết tủa, từ đó giúp giải nọc độc", GS. Bùi Công Hiển cho biết.
Trước đó, Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á (Tây Ninh) những ngày gần đây liên tục cấp cứu những trường hợp nguy kịch do bị ong vò vẽ đốt. Trường hợp đầu tiên là gia đình nữ bệnh nhân T.T.B. Khi ra vườn hái trái mít, bệnh nhân bị đàn ong vò vẽ tấn công. Trong lúc hoảng sợ đã bỏ chạy vào nhà, vô tình khiến 3 người khác trong nhà cũng bị ong đốt theo và phải nhập viện cấp cứu.
Theo đó, khi tiếp nhận tại bệnh viện, tình trạng bệnh nhân B. rất nguy kịch, toàn thân có rất nhiều vết hoại tử do ong đốt, bệnh nhân bị sốc, trụy mạch, suy gan, suy thận nặng, tiểu máu. Bệnh nhân được điều trị tích cực đồng thời có chỉ định lọc máu khẩn cấp tại Khoa Hồi sức tích cực.
Một trường hợp nặng khác là nam bệnh nhân N.N.H., khi dọn kho chứa gỗ thì đột ngột bị đàn ong vò vẽ lao vào tấn công, đốt khắp vùng đầu, mặt, cổ, gáy, lưng tới hơn 100 vết đốt. Khi nhập viện, bệnh nhân lơ mơ, khó thở, vị trí các vết đốt sưng nề, đau dữ dội. Tình trạng bệnh nhân rất nguy kịch nên được chuyển lên Khoa Hồi sức tích cực tiến hành lọc máu, điều trị chống nhiễm trùng, truyền dịch để đưa chất độc ra ngoài cơ thể.
Tại sao ong chết sau khi đốt?
Nhưng tại sao ong phải chết sau khi chích? Khi một con ong chích một động vật có vú, nó đâm ngòi sâu vào da để tiêm nọc độc và bị mắc kẹt. Nó buộc phải dứt ngòi ra khỏi cơ thể, cùng với một phần của đường tiêu hóa, múi cơ và dây thần kinh. Vết thương lớn ở bụng này sẽ làm ong chết vài phút sau đó.
Ong vò vẽ chích bao nhiêu mùi thì chết?
Theo bác sĩ Định, một người bình thường bị ong vò vẽ đốt 20 mũi có thể đã tử vong, nhưng bé trai này may mắn, được cứu chữa kịp thời, hiện đã qua giai đoạn nguy kịch. Trường hợp bé D. được tiên lượng ở mức độ nặng, tỉ lệ tử vong rất cao, điều trị trong thời gian dài với các biến chứng liên quan rất nguy hiểm.
Bị ong vàng đốt bôi gì cho nhanh khỏi?
Khi vừa bị ong đốt, bạn chỉ cần bôi kem đánh răng lên vết thương và để khoảng 30 phút. Kem đánh răng sẽ giúp bạn đỡ đau hơn, vết sưng tấy cũng khỏi nhanh hơn. Nên thoa kem lên vùng bị đốt vài lần đến khi vết thương khỏi hẳn.
Ong vàng đốt có ảnh hưởng gì không?
Vì nọc độc của ong vàng rất cao và sẽ gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Nếu để lâu trong cơ thể mà không lấy ra sớm, sẽ có nguy cơ gây ra một số tình trạng như tan máu, vỡ hồng cầu, tổn thương cơ, rối loạn đông máu…. Nặng hơn có thể bị suy tim hoặc suy thân.