Soạn văn bài một thứ quà của lúa non cốm năm 2024

Chỉ bằng một câu văn, tác giả đã làm toát lên giá trị của Cốm. Đó là thứ quà rất độc đáo. Nó được làm từ sản phẩm gần gũi với người dân quê. Nó là một lễ phẩm mà cánh đồng dâng tặng con người. Hương cốm là hương của lúa, hấp thụ những tinh hoa của trời đất, là một thứ hương mộc mạc, giản dị thanh khiết của đồng quê. Cốm không chỉ là một món ăn thông thường. Nó trở thành một món quà văn hoá truyền thống, đặc biệt là với phong tục sêu tết trong hôn nhân. Vì thế, cốm đúng là một thức quà riêng biệt. Như vậy, đây là câu văn được xem là giàu giá trị của bài, được tác giả viết rất cô đúc, sâu sắc, khái quát đầy đủ các giá trị của cốm.

2. Cốm thích hợp với lễ vật siêu tết bởi cốm là thức dâng của đất trời, mang trong nó hương vị vừa thanh nhã vừa đậm đà hương vị của đồng quê nội cỏ. Nó còn thích hợp với lễ nghi văn hóa nông nghiệp lúa nước.

Sự hài hòa tương xứng của hồng và cốm được thể hiện trên hai phương diện:

• Màu sắc: Màu xanh tươi của cốm như ngọc thạch quý, màu đỏ của hồng như ngọc lựu già
• Hương vị:một thứ thanh đạm, một thứ ngọt sắc, hai vị nâng đỡ nhau để hạnh phúc được lâu bền

5. Đọc đoạn văn cuối và trả lời câu hỏi:

1. Bằng thái độ nhân nhủ, nhẹ nhàng, tha thiết, Thạch Lam đã nêu lên cách thưởng thức cốm như thế nào?
2. Phân tích việc dùng từ ngữ tinh tế của tác giả trong đoạn văn

Bài làm:

1. Bằng thái độ nhân nhủ, nhẹ nhàng, tha thiết, Thạch Lam đã nêu lên cách thưởng thức cốm: ăn cốm không thể nào ăn vội, vừa ăn thong thả, vừa ngẫm nghĩ thì mới cảm hết được hương thơm, vị ngon, sự tươi mát của lá non, cái dịu dàng thanh đạm của thảo mộc. Mua cốm là nâng đỡ, vuốt ve, kính trọng lộc trời, công sức của con người. Mua cốm một cách có văn hoá thì thưởng thức sẽ trang nhã, ngon hơn và đẹp hơn.

2. Tác giả đã quan sát thật kĩ và nhận xét tinh tế, nhạy cảm và tỉ mỉ. Lời đề nghị của nhà văn nhẹ nhàng, trân trọng. Những từ ngữ chọn lọc,gợi nhiều liên tưởng. Thêm vào đó cách Thạch Lam gọi cốm bằng những từ ngữ trân trọng như là: thức quà, thức dâng, lộc trời còn thể hiện sự trân trọng với món quà đặc biệt, sự khác biệt của Cốm với những thức quà khác.

7. Theo em, văn bản muốn gửi đến người đọc những thông điệp gì?

Bài làm:

7. Nhà văn muốn gửi đến người đọc một thông điệp: nên giữ gìn những nét đẹp văn hóa của dân tộc

8. Văn bản có những nét đặc sắc gì về nghệ thuật? (phương thức biểu đạt, giọng điệu, hình ảnh, ngôn ngữ...)

Bài làm:

Nghệ thuật:

• Phương thức biểu đạt là biểu cảm kết hợp với miêu tả, tự sự và nghị luận. Lời văn trang trọng, tinh tế, giàu cảm xúc và đầy chất thơ.
• Hình ảnh: Chọn lọc những chi tiết gợi nhiều liên tưởng sáng tạo trong lời văn xen kẻ và chậm rãi mang nặng tính chất tâm tình, nhắc nhở nhẹ nhàng khắc họa được hình ảnh của cốm thật bình dị và tinh khiết
• Giọng điệu: nhẹ nhàng, sâu lắng
• Ngôn ngữ: tinh tế

3. Tìm hiểu về chơi chữ.

Đọc các ví dụ sau đây và trả lời câu hỏi:

- Bà già đi chợ Cầu Đông

Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?

Thầy bói xem quẻ nói rằng

Lợi thì có lợi nhưng răng chẳng còn

(Ca dao)

- Sánh với Na Va “ranh tướng” Pháp

Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương

(Tú Mỡ)

- Mênh mông muôn mẫu một màu mưa

Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.

(Tú Mỡ)

- Con cá đối bỏ trong cối đá,

Con mèo cái nằm trên mái kèo,

Trách cha mẹ nghèo, anh nỡ phụ duyên em.

(Ca dao)

- Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,

Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.

Mời cô mời bác ăn cùng,

Sầu riêng mà hoá vui chung trăm nhà.

(Phạm Hổ)

1. Cách sử dụng từ ngữ trong mỗi ví dụ trên có gì đặc biệt?

2. Cách sử dụng từ ngữ như vậy có tác dụng gì?

3. Cách sử dụng từ ngữ trên được gọi là chơi chữ. Theo em thế nào là chơi chữ?

4. Trong tiếng việt, các lỗi chơi chữ thương gặp là: dùng từ ngữ đồng âm, dùng lối nói trại âm (gần âm), dùng lối nói lái, dùng từ trái nghĩa, đồng nghĩa, gần nghĩa,.... Theo em mỗi ví dụ trên thuộc lối chơi chữ nào?

Bài làm:

a+b+d:

Bà già đi chợ Cầu Đông

Bói xem một quẻ lấy chồng lợi chăng?

Thầy bói xem quẻ nói rằng

Lợi thì có lợi nhưng răng chẳng còn

(Ca dao)

• Điểm đặc biệt:
  • Từ lợi mà bà già dùng (lợi chăng) nghĩa là lợi ích, thuận lợi.
  • Từ lợi trong câu nói của thầy bói nghĩa là phần thịt bao quanh chân răng.
• Tác dụng: Thầy bói nhắc khéo "bà già": bà đã già quá rồi (răng không còn) thì lấy chồng làm gì nữa => sự bất ngờ, thú vị, dí dỏm.
• Lối chơi chữ: dùng từ đồng âm nhưng khác nghĩa

- Sánh với Na Va “ranh tướng” Pháp

Tiếng tăm nồng nặc ở Đông Dương

(Tú Mỡ)

• Điểm đặc biệt:
  • Dựa vào hiện tượng gần âm: ranh tướng gần với danh tướng nhưng nghĩa hoàn toàn khác nhau. Danh tướng và vị tướng giỏi được lưu danh ; còn ranh tướng là kẻ ranh ma
• Tác dụng: mang ý mỉa mai – chế giễu.
• Lối chơi chữ: Dùng các nói trại âm(gần âm)

- Mênh mông muôn mẫu một màu mưa

Mỏi mắt miên man mãi mịt mờ.

(Tú Mỡ)

• Điểm đặc biệt:
  • Mượn cách nói điệp âm: hai câu thơ điệp âm "m" tới 14 lần
• Tác dụng: Diễn tả sự mịt mờ của không gian đầy mưa.
• Lối chơi chữ: Dùng cách điệp âm

- Con cá đối bỏ trong cối đá,

Con mèo cái nằm trên mái kèo,

Trách cha mẹ nghèo, anh nỡ phụ duyên em.

(Ca dao)

• Điểm đặc biệt:
  • Cá đối nói lái thành cối đá - Mèo cái nói lái thành mái kèo.
• Tác dụng: Qua đó nhằm diễn tả sự trái khoáy, sự hẩm hiu của duyên phận.
• Lối chơi chữ: Dùng lối nói lái

-Ngọt thơm sau lớp vỏ gai,

Quả ngon lớn mãi cho ai đẹp lòng.

Mời cô mời bác ăn cùng,

Sầu riêng mà hoá vui chung trăm nhà.

(Phạm Hổ)

• Điểm đặc biệt+ Tác dụng:
  • Sầu riêng - danh từ => chỉ một loại trái cây ở Nam Bộ
  • Sầu riêng - tính từ =>chỉ sự phiền muộn riêng từ của con người.
• Lối chơi chữ: Dựa vào hiện tượng trái nghĩa, đồng nghĩa, gần nghĩa.

3. Chơi chữ là lợi dụng đặc sắc về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước... làm câu văn hấp dẫn và thú vị.

4. Tìm hiểu chung về chuẩn mực sử dụng từ.

1. Các từ in đậm trong những câu sau đây vi phạm những chuẩn mực sử dụng từ ngữ nào:

• Em bé đã tập tẹ biết nói.
• Đất nước ta ngày càng sáng sủa.
• Ăn mặc của chị thật là giản dị.
• Quân Thanh do Tôn Sĩ Nghị lãnh đạo sang xâm lược nước ta.
• Em bé trông thật khả ái

2. Hãy thay những từ in đậm trên bằng những từ ngữ thích hợp

Bài làm:

a.

• Em bé đã tập tẹ biết nói.=> Vi phạm chuẩn mực về: Sử dụng từ đúng âm, đúng chính tả
• Đất nước ta ngày càng sáng sủa.=> Vi phạm chuẩn mực về: Sử dụng từ đúng nghĩa
• Ăn mặc của chị thật là giản dị.=> Vi phạm chuẩn mực về: Sử dụng từ đúng tính chất ngữ pháp của từ
• Quân Thanh do Tôn Sĩ Nghị lãnh đạo sang xâm lược nước ta.=> Vi phạm chuẩn mực về: Sử dụng từ đúng sắc thái biểu cảm, hợp phong cách
• Em bé trông thật khả ái=> Vi phạm chuẩn mực về: Không lạm dụng từ địa phương, từ Hán Việt

2. Sửa:

• Em bé đã tập tọe biết nói.
• Đất nước ta ngày càng tươi đẹp
• Trang phục của chị thật là giản dị.
• Quân Thanh do Tôn Sĩ Nghị cầm đầu sang xâm lược nước ta.
• Em bé trông thật xinh xắn

C. Hoạt động luyện tập

1. Tìm và phân tích một số ví dụ trong bài tùy bút Một thứ quà của lúa non: Cốm để chứng minh nhận định: Nét đặc sắc của ngòi bút Thạch Lam là thiên về cảm giác tinh tế nhẹ nhàng mà sâu lắng.

Bài làm:

Bài văn đã đề lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc, đó chính là nhờ cách thế hiện đặc sắc của Thạch Lam: thiên về cảm giác tinh tế, nhẹ nhàng và sâu lắng. Bài văn giống như một bài thơ bằng văn xuôi, một số đoạn văn trong bài là minh chứng cụ thể cho điều này:

• Đoạn mở đầu: “Cơn gió mùa hạ, lướt qua vùng sen trên hồ, thấm nhuần các hương thơm của lá, như báo trước về một thức quà thanh nhã và tinh khiết.” Bước đi của gió thật nhẹ nhàng ý vị, làn hương của gió thật thanh tao, dịu nhẹ - cơn gió mang bức thông điệp về tâm hồn.
• Đoạn văn về các thưởng thức cốm: “Cốm phải ăn từng chút ít thong thả và suy ngẫm. Lúc bấy giờ ta mới thấy thu lại cả trong hương vị ấy, cái mùi thơm phức của lúa mới, của hoa cỏ dại ven bờ: trong màu xanh của cốm, cái tươi mát của lá non và trong chất ngọt của cốm, cái dịu dàng thanh đạm của loài thảo mộc”.
• Nói về sự tinh tế trong thưởng thức cốm. Thạch Lam thực sự là người có chiều sâu văn hoá ẩm thực, tác giả bằng giọng văn nhẹ nhàng nhưng sâu sắc đă bộc lộ rõ thái độ chê trách, phê phán sự hào nhoáng thô kệch bắt chước người ngoài mà bỏ qua
• Thạch Lam còn gọi cốm bằng những từ ngữ trân trọng là: thức quà, thức dâng, lộc trời. Qua đó, thể hiện sự trân trọng với món quà đặc biệt, sự khác biệt của Cốm với những thức quà khác.

2. Đọc lại bài tập làm văn số 3 (văn biểu cảm) và trả lời câu hỏi (Tự đọc lại bài viết của mình)

3. Phân tích lối chơi chữ được sử dụng trong mỗi câu sau:

1. Trời mưa đất thịt trơn như mỡ, dò đến hàng nem chả muốn ăn.

2. Khi đi cưa ngọn, khi về non

3. Bà Ba béo bán bánh bèo bên bờ biển

Bài làm:

1. Trời mưa đất thịt trơn như mỡ, dò đến hàng nem chả muốn ăn.

• Những tiếng chỉ sự vật gần gũi: thịt, mỡ, dò, nem, chả => thức ăn làm bằng chất liệt thịt.
• Cách nói này là dùng lối nói chơi chữ.
• Tác dụng: Thể hiện sự đánh tráo khái niệm dí dỏm.

2. Khi đi cưa ngọn, khi về con ngựa.

• Dùng lối chơi chữ nói lái: con ngựa => cưa ngọn.
• Lối chơi chữ: nói lái

3. Bà Ba béo bán bánh bèo bên bờ biển.

• Dùng lối chơi chữ điệp âm "b" 9 lần.
• Mục đích tạo ra sự dí dỏm, hài hước

3. Hãy xếp nhưng câu dưới đây vào các ô cho phù hợp:

1. Chiếc phi cơ đang bay vào không vận của nước ta

2. Đường xá chật hẹp quá

3. Yếu điểm của bạn nam là chưa chăm chỉ học

4. Một số người sau một thời gian dùi đầu vào làm ăn nay đã khấm khá

5. Ông cha ta đã để lại cho chúng ta những câu tục ngữ cao cả để chúng ta vận dụng trong thực tế

7. Bọn giặc đã chết với nhiều thảm hại: máu chảy thành sông ở Ninh Kiều, thây chết đầy nội ở Tụy Đông, Trần Hiệp phải biêu đầu, Lí Khánh phải bỏ mạng

8. Đây là tiến sỉ tống quấc minh người cầm đầu một tập đoàn khinh tế lớn

3. Nước sơn lâm làm cho đồ vật thêm hào quang

11. Sông Hồng Hà và sông Cửu Long giang là hai con sông lớn

Sử dụng từ không đúng ân. đúng chính tả:

Sử dụng từ không đúng nghĩa

Sử dụng từ không đúng tính chất ngữ pháp của từ

Sử dụng từ không đúng sắc thái biểu cảm, không phù hợp vs tình huống giao tiếp

Lạm dụng từ địa phương, từ Hán Việt

Bài làm:

Sử dụng từ không đúng ân. đúng chính tả:

Sử dụng từ không đúng nghĩa

Sử dụng từ không đúng tính chất ngữ pháp của từ

Sử dụng từ không đúng sắc thái biểu cảm, không phù hợp vs tình huống giao tiếp

Lạm dụng từ địa phương, từ Hán Việt

d,b

e,c

g,i

h

a,k

D. Hoạt động vận dụng

1. Thạch Lam cho rằng "Cốm không phải thức quà của người vội". Theo em, trong cuộc sống hiện đại hối hả ngày nay, cốm và việc thưởng thức cốm có ý nghĩa như thế nào?Chúng ta nên có thái độ như thế nào với những nét văn hóa truyền thống của dân tộc.

Bài làm:

Thạch Lam cho rằng" Cốm không phải thức quà của người vội". Theo em, trong cuộc sống hiện đại, hối hả ngày nay, cốm và việc thưởng thức cốm có ý nghĩa là:

• Nếu chúng ta biết thưởng thức cốm thì điều đó sẽ góp phần làm tăng thêm sự trang nhã cho bản thân, cốm có thể làm cho cái vui vui hơn và trong sáng hơn: Sự thưởng thức của các bà sẽ được trang nhã và đẹp đẽ hơn, và cái vui cũng sẽ tươi sáng hơn nhiều lắm.
• Không những thế, việc thưởng thức cốm sẽ giúp ta dành ra được những phút giây sống chậm để cảm nhận hương vị cuộc sống, có những phút giây thư giãn buông bỏ những hối hả, căng thẳng của cuộc sống hằng ngày.

Chúng ta có thái độ như thế nào với những nét truyền thống của dân tộc. Chúng ta cần phải có thái độ tôn trọng và phát huy các truyền thống tốt đẹp ấy, để sau này chúng ko bị mất đi.

2. Hãy giải thích câu đố sau:

• Con gì càng to càng nhỏ
• Bệnh gì bác sĩ phải bó tay

Bài làm:

• Con gì càng to càng nhỏ=> Đáp án: Con cua
• Bệnh gì bác sĩ phải bó tay=> Bệnh gãy tay

3. Đọc truyện cười sau:

Một người từ Huế đến Hà Nội chơi bằng tàu hỏa .Khi tàu dừng ở ga Nam Định,người đó ló đầu ra hỏi một ông lão bán hàng rong:

- Ga mô ri ông?

Ông lão tưởng người kia nói bằng một ngoại ngữ nào đó liền lắc đầu xua tay lia lịa:

- Lão không biết tiếng Tây, không biết đâu.

Hãy giải thích vì sao cuộc giao tiếp trên không mang lại hiệu quả. Từ đó, em rút ra bài học gì?

Bài làm:

• Ga mô ri ông? => Có nghĩa là: Ga gì đó ông.
• Cuộc giao tiếp trên không mang lại hiệu quả vì ông lão đã sử dụng ngôn ngữ địa phương để trò chuyện khiến ông lão bán hàng rong kia không hiểu, tưởng nhầm là tiếng nước ngoài
• Bài học rút ra: không nên làm dụng ngôn ngữ địa phương khi giao tiếp

E. Hoạt động tìm tòi mở rộng.

1. Em hãy đọc và tìm hiểu về nội dung được nói tới trong văn bản sau:

Tôi gật đầu và xin phép nghĩa thêm rằng giã cốm cũng là một nghệ thuật và tất cả cái gì là nghệ thuật đều là không sốt ruột được. Người sản xuất cốm không được phép sốt ruột mà cả những người quen bỏ cốm vào mồm như chúng ta cũng không được sốt ruột. Nếu sốt ruột thì nên chọn thứ quà khác. Người ta thường bảo nói phải có nghĩ ăn phải có nhai. Ăn cốm phải nhai kỹ nhai lâu, phải kiên nhẫn ít nhiều thì mới thấy được cái tính nết quí hóa của hạt nếp bao tử. Tôi cũng không dám đi quá câu chuyện và lý thuyết mà tổng qui rằng cái anh tiểu tư sản muốn chữa cái căn bản bệnh sốt ruột cố hữu thì nên ăn cốm, thì phải tập ăn cốm. Tôi không nói thế mà tôi nói rằng cốm không phải là thứ ăn của những người hộc tốc nuốt chửng. Đang nói về ăn cốm phải nhai kỹ bà cụ hàng xóm vừa sang cũng bắt vào chuyện. Và cụ liền kể cho nghe về nghề cốm trong hồi đồng ruộng làng Vòng chưa được giải phóng khỏi tay đế quốc chiếm đóng, ruộng lúa làm cốm lố nhố lên những lô cốt địch. Bà cụ vừa cười hóm hỉnh vừa tả lại cái cảnh bọn giặc ăn cốm Vòng và cướp cốm Vòng - "Thường thường trong nhà làm cốm, buổi sáng đều có nắm cốm chim cho trẻ con nó làm thứ quà ăn sáng. Sớm nó ập vào thấy nắm cốm chim của trẻ em, là bốc bỏ vào mồm nuốt chửng. Buổi chiều đang giã cốm mà nó ập vào thì mới giã đến lượt một chưa sạch trấu nó cũng bốc bỏ vào mồm. Vừa nuốt vừa quát vừa bắn qua ngõ qua mái nhà. Rồi nó chửi chày cối nhà này nhà kia làm ồn ào nó khó canh gác, nó còn vu cho làng này định "nhại tiếng súng mỏ chìa của trên đồn".

Bài làm:

Nội dung: Về cách thưởng thức cốm

2. Hãy tìm khoảng 5 lỗi sử dụng từ mà em hay gặp trong giao tiếp. Chỉ ra nguyên nhân và đề xuất cách sửa đó.