Show Nhằm mục đích giúp học sinh nắm vững kiến thức tác phẩm Bài ca nhà tranh bị gió thu phá Ngữ văn lớp 7, bài học tác giả - tác phẩm Bài ca nhà tranh bị gió thu phá trình bày đầy đủ nội dung, bố cục, tóm tắt, dàn ý phân tích, sơ đồ tư duy và bài văn phân tích tác phẩm. A. Nội dung tác phẩm Bài ca nhà tranh bị gió thu pháThể hiện một cách sinh động nỗi khổ của nhà thơ khi căn nhà tranh bị gió thu phá nát. Nhưng không chỉ dừng lại ở đó, bài thơ còn bộc lộ niềm khao khát của nhà thơ mong muốn có một ngôi nhà vững chắc để che chở cho tất cả người nghèo trong thiên hạ. B. Đôi nét về tác phẩm Bài ca nhà tranh bị gió thu phá1. Tác giả - Đỗ Phủ (712 - 770), tự Tử Mĩ, hiệu Thiếu Lăng, là một nhà thơ nổi tiếng của Trung Quốc thời nhà Đường. - Ông làm quan trong một thời gian rất ngắn nhưng gần như sống trong cảnh đau khổ, bệnh tật cả đời - Nhà thơ vĩ đại có ảnh hưởng trong lịch sử Trung Quốc. 2. Tác phẩm a, Hoàn cảnh sáng tác - Năm 760, được bạn bè và người thân giúp đỡ, Đỗ Phủ dựng được một ngôi nhà tranh bên cạnh Cán Hoa ở phía Tây Thành Đô. - Ông vừa ở chẳng được bao lâu thì căn nhà bị gió phá nát. Chính vì vậy, ông đã sáng tác bài thơ “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá” để thuật lại sự kiện này. b, Bố cục - Gồm 4 phần: Phần 1. Khổ thơ thứ nhất: Cảnh nhà tranh bị gió thu phá. Phần 2. Khổ thơ thứ 2: Cảnh lũ trẻ trong thôn đến ăn cắp tranh. Phần 3. Khổ thơ thứ 3: Cuộc sống của gia đình trong đêm nhà tranh bị phá. Phần 4. Khổ thơ thứ 4: Mong muốn của nhà thơ về tương lai. c, Phương thức biểu đạt - Miêu tả, tự sự kết hợp biểu cảm d, Giá trị nội dung - Hiện thực nghèo khó cay đắng - Ước vọng về một tương lai tươi sáng e, Giá trị nghệ thuật - Sử dụng nhiều phương thức biểu đạt linh hoạt - Sử dụng thể thơ cổ C. Sơ đồ tư duy Bài ca nhà tranh bị gió thu pháD. Đọc hiểu văn bản Bài ca nhà tranh bị gió thu phá1. Cảnh nhà tranh bị gió thu phá. - Thời gian: Tháng tám, mùa thu - Cảnh trời: gió thét già - Cảnh nhà: bị cuộn mất ba lớp mái, tranh bay rải khắp. Mảnh treo cao, mảnh thấp quay lộn => Cảnh tượng tiêu điều, hiu hắt, tan tác 2. Cảnh lũ trẻ trong thôn đến ăn cắp tranh. - Trẻ con nhè trước mặt cướp tranh đi mất do khinh người già không có sức. - Tác giả đau khổ, ấm ức, bất lực cho số phận bất hạnh => Đau đớn cảnh xã hội loạn lạc, vô đạo 3. Cuộc sống của gia đình trong đêm nhà tranh bị phá. - Ngoài trời gió nổi, đêm đen, mưa đổ “nhà dột chẳng chừa đâu”, mưa nặng hạt - Trong nhà ướt lạnh, con quấy khóc cùng nỗi lo thời đại loạn lạc - Ngủ trong mưa lạnh, buồn rầu => Hoàn cảnh nghèo đói và khổ đau tột cùng của nhà thơ 4. Mong muốn của nhà thơ về tương lai - Mơ có ngôi nhà rộng muôn ngàn gian và vững chắc cho khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều được hân hoan dù mình phải chịu khó nhọc - Hi sinh tình riêng vì nghĩa lớn làm ngời sáng tấm lòng nhân đạo cao cả => Tấm lòng của một người yêu nước thương dân, xả thân vì người khác
Video hướng dẫn giải Lựa chọn câu để xem lời giải nhanh hơn
Câu 1 Video hướng dẫn giải Trả lời câu 1 (trang 133, SGK Ngữ văn 7, tập 1) - Bài thơ gồm 4 đoạn: + Đoạn 1 (khổ 1): Cảnh nhà bị gió thu phá. + Đoạn 2 (khổ 2): Cảnh lũ trẻ cướp mất tranh. + Đoạn 3 (khổ 3): Nỗi khổ của gia đình trong đêm. + Đoạn 4 (khổ cuối): Tình cảm, ước vọng cao cả của nhà thơ. - Khổ 1, 2, 4 có 5 câu; khổ 3 có 8 câu. - Đoạn 1, 2 có yếu tố tự sự kết hợp miêu tả, đoạn 3 số câu dài hơn thể hiện nỗi khổ vô hạn, kéo dài, đoạn 4 biểu cảm trực tiếp tâm tư, khát vọng, cảm xúc dồn nén nên số chữ trong câu dài hơn các phần khác.
Câu 2 Video hướng dẫn giải Trả lời câu 2 (trang 134, SGK Ngữ văn 7, tập 1)
Câu 3 Video hướng dẫn giải Trả lời câu 3 (trang 134, SGK Ngữ văn 7, tập 1) - Nỗi khổ vì ngôi nhà bị gió cuốn. - Nỗi khổ vì cảnh nghèo đói đeo bám. - Nỗi khổ phải nằm trong mưa lạnh. - Nỗi khổ vì chiến tranh loạn lạc: Đây mới là nỗi khổ lớn nhất và là nguyên nhân của ba nỗi khổ trên. ⟹ Cách miêu tả của nhà thơ rất sinh động, cụ thể, đồng thời tính hàm súc cao, chỉ bằng một vài câu ngắn gọn người đọc đã hình dung được cả cảnh tượng.
Câu 4 Video hướng dẫn giải Trả lời câu 4 (trang 134, SGK Ngữ văn 7, tập 1) Trong năm dòng thơ cuối, nhà thơ mơ ước có được nhà rộng muôn gian vững chãi che mưa che gió cho kẻ sĩ trong thiên hạ, thể hiện tâm hồn cao đẹp và vĩ đại: yêu nước thương dân, khao khát thay đổi thực tại đen tối bấy giờ. => Nếu không có năm câu thơ cuối thì bài thơ sẽ chỉ có giá trị hiện thực mà mất đi giá trị nhân đạo cao cả.
ND chính Video hướng dẫn giải
Loigiaihay.com Bài tiếp theo Báo lỗi - Góp ý
Ví dụĐề bài 1: Cảm nghĩ về bài "Nhà tranh bị gió thu phá" của Đõ Phủ. Gợi ý làm bài 1. Mở bài
2. Thân bài a. Nỗi khổ tâm của nhà thơ trước cảnh căn nhà tranh bị gió thu thổi tốc mái
"Tháng tám thu cao gió thét già Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta" → Thời gian là cuối thu (Thu cao), gió thổi rất mạnh (gió thét già), cả mái nhà bị gió thu thổi bay (cuộn mất ba lớp tranh..). Mảnh treo trên ngọn cây cao trong rừng xa, mảnh rơi vào mương nước trước mặt... ⇒ Tâm trạng đau xót và bất lực của nhà thơ: Trước cảnh lũ trẻ lao vào cướp những tấm tranh lợp nhà, nhà thơ đau lòng nhưng "Môi khô miệng cháy gào chẳng được, Chống gậy quay về lòng ấm ức". b. Tình cảnh khốn, khổ của gia đình nhà thơ trong đêm mưa lạnh
c. Ước mơ cao cả xuất phát từ tấm lòng nhân ái của nhà thơ
3. Kết bài
Bài văn mẫu Đỗ Phủ (712-770), nhà thơ nổi tiếng đời Đường ở Trung Quốc. Tên chữ của ông là Tử Mĩ, bút hiệu là Thiếu Lăng, quê ở tỉnh Hà Nam. Sau khi đỗ đạt, ông có ra làm quan trong một thời gian ngắn. Tướng An Lộc Sơn nổi dậy chống triều đình, Đỗ Phủ tình nguyện xin nhà vua cho đi đánh dẹp nhưng không được nhà vua tín nhiệm. Năm 759, ông từ quan, đưa gia đình về vùng Tây Nam. sống trong cảnh đói nghèo, bệnh tật, mùa đông năm 770, nhà thơ qua đời trên một chiếc thuyền nhỏ cắm sào bên dòng sông Tương (tỉnh Hồ Nam). Thời gian ở Thành Đô, Đỗ Phủ được bạn bè giúp đỡ dựng cho một căn nhà tranh bên khe Cán Hoa. Mới ở được mấy tháng thì căn nhà đã bị gió thu thổi mạnh làm cho tốc mái. Xuất xứ bài thơ là từ sự việc đó. Bài ca nhà tranh bị gió thu pháphản ánh cuộc sống cơ cực của gia đình nhà thơ và thể hiện lòng nhân ái, vị tha đáng quý của nhà thơ trước những cảnh đời bất hạnh như mình: Tháng tám, thu cao, gió thét già, Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta. Tranh bay sang sông rải khắp bờ, Mảnh cao treo tót ngọn rừng xa, Mảnh thấp quay lộn vĩ/i mương sa. Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức, Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật, Cắp tranh đi tuốt vào lũy tre Môi khô miệng cháy gào chẳng được, Quay về, chống gậy lòng ấm ức! Giây lát, gió lặng, mây tối mực, Trời thu mịt mịt đêm đen đặc. Mền vải lầu năm lạnh tựa sắt, Con nằm xấu nết đạp lót nát Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt. Từ trải cơn loạn ít ngủ nghè Đêm dài ướt át sao cho trótĩ Ước được nhà rộng muôn ngàn gian, Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan, Gió mưa chẳng núng, vững vàng như thạch hàn! Than ôi! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt, Riêng lều ta nát, chịu chết rét củng được! Bài thơ gồm có bốn phần. Phần một tả cảnh gió thu cuốn mất mấy lớp tranh lợp nhà. Phần hai là sự bất lực của nhà thơ khi lũ trẻ con hùa nhau cướp những tấm tranh. Phần ba tả nỗi khổ của gia đình Đỗ Phủ trong đêm mưa. Phần bốn là ước mơ và tấm lòng nhân ái của nhà thơ. Phần đầu bài thơ tả cảnh ngôi nhà đơn sơ bị gió thu tàn phá: Tháng tám, thu cao, gió thét già, Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta, Tranh hay sang sông rải khắp bờ, Mảnh cao treo tót ngọn rừng xa, Mảnh thấp quay lộn vào mương sa. Đỗ Phủ đã dùng bút pháp miêu tả kết hợp với kế chuyện để nói lên nỗi khổ ghê gớm nhất của một đời người đó là cảnh sống không nhà hoặc phải ở trong một căn nhà chật hẹp, rách nát. Gió thu mạnh như thét, như gào, thổi tốc mái, cuốn những tấm tranh bay vung vãi khắp nơi. Nhiều tấm bay tít sang bên kia sông. Có tấm treo tận ngọn cây cao trong rừng xa. Có tấm rơi xuống mương sâu. Nhìn mái nhà tan nát, lòng nhà thơ cũng nát tan. Phần hai của bài thơ tả tình thế .bối rối, bất lực của vị chủ nhà đáng thương: Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức, Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật, Cắp tranh đi tuốt vào lũy tre Môi khô miệng cháy gào chẳng được, Quay về, chống gậy lòng ấm ức! Nhà thơ kể lại diễn biến sự việc bằng giọng điệu ngậm ngùi, chua xót. Bất chấp sự ngăn cản, van xin của ông lão già yếu, lũ trẻ trong thôn hùa nhau cướp giật những tấm tranh rồi chạy tuốt vào lũy tre đầu làng. Không làm gì được, không còn hơi sức đế kêu gào, nhà thơ đành ấm ức chống gậy quay về, đứng run rẩy ngậm ngùi trước căn nhà tốc mái tan hoang. Đằng sau sự mất mát về vật chất là nỗi đau nhân tình thế thái. Cuộc sống cơ cực đã biến lũ trẻ thành những đứa bé hư đốn, nhẫn tâm, không biết xót thương. Phần ba tả nỗi khổ của gia đình Đỗ Phủ trong đêm mưa. Đây là phần cảm động nhất của bài thơ: Giây lát, gió lặng, mây tối mực, Trời thu mịt mịt đèm đen dặc. Mền vải lâu năm lạnh tựa sắt, Con nằm xấu nết đạp lót nát Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt. Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê Đêm dài ướt át sao cho trót? Cuồng phong đã lặng. Màn đêm ập xuống, tối đen như mực. Cả gia đình khốn khổ nằm co quắp trong đống chăn đệm cũ rách, lạnh ngắt như sắt. Buổi chiều, gió nối làm tốc mái tranh. Đến đêm, mưa lại đổ xuống rỉ rả không ngừng. Nhà dột khắp nơi, chẳng biết tránh đâu. Lũ con thơ vừa đói vừa rét cứ lục đục hoài, nằm không yên chỗ. Cảnh tình thật đáng thương! Nhà thơ miêu tả và kể chuyện theo trình tự thời gian. Chỉ vài chi tiết: Trời thu mịt mịt đèm đen đặc... Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt, nhà thơ đã làm nổi bật được đặc điểm của mưa thu là dai dẳng và lạnh lẽo. Suốt đêm dài, nhà thơ thao thức, trằn trọc, chỉ mong trời mau sáng. Từ độ loạn lạc tới giờ, Đỗ Phủ ít ngủ. Đêm nay, bao nhiêu nỗi khổ dồn dập đến với nhà thơ: nhà dột, mưa ướt dầm dề, các con đóilạnh...! Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê là một nét nhấn làm nổi bật nỗi khổ tinh thần của Đỗ Phủ. Ông lo cho mình một phần, lo cho thiên hạ muôn phần, ông hiểu rằng tình cảnh gia đình mình đã khổ, nhưng nhiều người khác còn khổ hơn. Phần bốn phản ánh ước mơ cao cả của nhà thơ. Trong cảnh bị mưa vùi gió dập, trái tim nhà thơ quặn thắt không phải chỉ vì chuyện lều ta rách nát mà còn vì cảnh không nhà của hàng ngàn kẻ sĩ nghèo trong thiên hạ. Từ hiện thực đau khổ của cuộc sống cá nhân, nhà thơ đã thốt lên lời ao ước thiết tha: có được ngôi nhà rộng rãi, vững bền để có thể che gió che mưa cho tất cả những kẻ sĩ bần hàn: ước được nhà rộng muôn ngàn gian, Che khắp thiền hạ kể sĩ nghèo đầu hân hoan, Gió mưa chẳng núng, vững vàng như thạch bàn! Than ôi! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt, Riêng lều ta nát, chịu chết rét củng được! Lòng nhân ái của Đỗ Phủ đã đến mức xả thân. Ông chấp nhận riêng mình chịu khổ, miễn sao mọi người được hạnh phúc. Ước mơ của Đỗ Phủ tuy mang màu sắc ảo tưởng song nó đẹp đẽ, cao quý, làm xúc động trái tim người đọc. Giả thử không có năm dòng thơ cuối, trước mắt ta vẫn là một bài thơ hay, có giá trị biểu cảm cao bởi vì nhà thơ đã phản ánh chân thực nỗi khổ của một người nghèo trước cảnh căn nhà bị gió thu phá nát. Tuy nhiên, nhờ có năm dòng thơ cuối mà nỗi khổ đau của một con người, một gia đình mới trở thành tấm gương phản chiếu nỗi khổ đau của muôn người, muôn nhà. Đỗ Phủ không dừng lại ở mức miêu tả nỗi thống khổ của bản thân mà thông qua đó để thế hiện sự thống khố của tất cả kẻ sĩ nghèo trong thiên hạ, từ đó phản ánh hiện thực ảm đạm của xã hội. Bài ca nhà tranh bị gió thu phá là một tác phẩm nổi tiếng của Đỗ Phủ. Bút pháp hiện thực cũng như tinh thần nhân đạo cao cả của nhà thơ đã ảnh hưởng khá sâu rộng đến thơ ca Trung Quốc đời sau. Đỗ Phủ là nhà thơ hiện thực lớn nhất trong lịch sử thơ ca cổ điển Trung Quốc. Thơ ông được mệnh danh là “thi sử” (sử bằng thơ) vì đã phản ánh chân thực, sâu sắc bộ mặt lịch sử đường thời. Nhà thơ Nguyễn Du, tác giả Truyện Kiềunổi tiếng của nước ta đã tôn vinh Đỗ Phủ là Bậc thầy muôn đời của văn chương muôn đời. Đề bài 2: Phân tích năm câu thơ cuối bài thơ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá của Đỗ Phủ. Gợi ý làm bài 1. Mở bài
“Ước được nhà rộng muôn ngàn gian, Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan, Gió mưa chẳng núng, vững vàng như thạch bàn! Than ôi! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt Riêng lều ta nát, chịu chết rét cũng được!”. 2. Thân bài a. Để thấy được cái hay, cái đẹp của năm câu thơ cuối ta cần phải biết qua một vài nét của phần đầu bài thơ.
→ Đoạn thơ như cuốn phim làm sống lại cảnh lầm than cực khổ của một nhà thơ tài ba mà bất hạnh trong xã hội loạn li. b. Trước nỗi đau ấy, con người gục xuống khóc than? Không! Tâm hồn nhà thơ sáng ngời.
Than ôi! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt Riêng lều ta nát, chịu chết rét cũng được!”.
3. Kết luận
|