BÀI THƠ “QUAN THƯ TRONG KINH THI * HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG • Nguyên tác: * Dịch âm 關雎 QUAN THƯ 關 關 雎 鳩， Quan quan thư cưu 在 河 之 洲。 Tại hà chi châu. 窈 窕 淑 女， Yểu điệu thục nữ, 君 子 好 逑。 Quân tử hảo cầu參 差 荇 菜， Sâm si hạnh thái, 左 右 流 之。 Tả hữu lưu chi 窈 窕 淑 女， Yểu điệu thục nữ, 寤 寐 求 之。 Ngụ mị cầu chi.求 之 不 得， Cầu chi bất đắc, 寤 寐 思 服。 Ngụ mị tư phục 悠 哉 悠 哉。 Du tai! du tai! 輾 轉 反 側。 Triển chuyển phản trắc.參 差 荇 菜， Sâm si hạnh thái, 左 右 採 之。 Tả hữu thái chi 窈 窕 淑 女， Yểu điệu thục nữ, 琴 瑟 友 之。 Cầm sắt hữu chi參 差 荇 菜， Sâm si hạnh thái 左 右 芼 之。 Tả hữu mạo chi 窈 窕 淑 女。 Yểu điệu thục nữ. 鐘 鼓 樂 之。 Chung cổ lạc chi *Khuyết danh *Dịch nghĩa: . QUAN THƯ (1) (CHIM THƯ KÊU)
II) Rau hạnh mọc so le um tùm Cả bờ trái bờ phải theo dòng nước chảy Người con gái hiền thục dịu dàng Ta thức ngủ đều mơ tưởng đến nàng Mơ tưởng đến nàng mà không được gặp Thức ngủ đều mong nhớ Ôi ! Triền miên! Triền miên! Để ta luôn trằn trọc trăn trở. III) Rau hạnh mọc so le um tùm Hái bên trái rồi hái bên phải Người con gái hiền thục dịu dàng Ta ước mong được cùng nàng kết duyên cầm sắt (3) Rau hạnh mọc so le um tùm Chọn hái cả bên trái rồi bên phải Người con gái hiền thục dịu dàng Ta muốn giúp cho nàng vui bằng tiếng chuông trống *Dịch thơ: QUAN THƯ... (Chim thư kêu...)I) Chim thư cưu họa tiếng Hót trên cồn bãi sông Như cô gái dịu hiền Sánh đẹp đôi quân tửII) Rau hạnh mọc lô nhô Ven theo dòng phải trái Người con gái dịu hiền Thức ngủ ta mơ mãi Mơ nàng chưa được gặp Thức ngủ đều nhớ mong Ôi! Nỗi nhớ triền miên Cứ bâng khuâng trằn trọc. III) Rau hạnh mọc lô nhô Trái phải trông nàng hái Người con gái dịu hiền Ta ước duyên cầm sắt. Rau hạnh mọc lô nhô Trái phải gom từng cọng Người con gái dịu hiền Xin chào vui chuông trống. *HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch *Chú thích: (1)Quan thư: Tên đề bài thơ. Những bài thơ trong Kinh Thi hầu hết đều không có đầu đề nên người biên soạn thường lấy một hai từ đầu của bài thơ để đặt tên đề cho dễ nhớ. Riêng ở đây từ “quan thư” có thể hiểu là tiếng “chim thư kêu”. Bài “quan thư” là bài tình ca mở đầu ở phần Quốc phong (thiên Châu Nam) và cũng là mở đầu cho toàn bộ quyển Kinh Thi. (Kinh Thi là một tổng tập thơ ca vô danh của Trung Quốc được sáng tác khoảng từ đầu thời Tây Chu đến cuối thời Xuân Thu.Hiện nay nó còn 311 bài thơ, chia làm 3 bộ phận lớn là Phong, Nhã, Tụng.). Như vậy, bài thơ “quan thư” này đã xuất hiện hơn 2600 năm, nó đã đi vào lòng người và còn tồn tại đến hôm nay mặc dù Kinh Thi đã từng bị Tần Thủy hoàng cho đốt sạch. Thế mới biết sự tồn tại của bài thơ hay còn bền bỉ hơn cả những tòa lâu đài cung điện đã từng có ở trên mặt đất.  Đọan đầu Kinh Thi trên trúc (ảnh Internet) (2) Quan quan: Theo chú giải của Chu Hy (đời Tống): Quan quan là tiếng chim trống và chim mái ứng họa nhau.Như vậy đây là từ tượng thanh nếu đọc theo âm bạch thoại là “Kwuan kwuan” vì “quan quan” chỉ là âm Hán Việt. (3)Thư cưu: Cũng theo Chu Hy : thư cưu là loài chim nước, loài chim này còn có một tên khác nữa là “vương thư”, hình dạng giống như chim phù y, chúng thường xuất hiện ở khoảng sôngTrường giang và sông Hoài. Chim này sống có đôi nhất định, người ta chưa hề thấy chúng sống lẻ loi hay sống dư cặp. Chúng thường lội chung, tình ý đậm đà nhưng không hề lả lơi.(Lược trích chú giải của Chu Hy) (3) Thục nữ, quân tử: Theo ý của Khuông Hành (đời Hán) và sách của Mao công ( đời Hán) thì cho thục nữ (người con gái hiền lành) là bà Thái Tự (Hậu phi của Chu Văn vương), lúc bà còn thôn nữ. Còn quân tử (người có tài đức nhân cách hơn người) là vua Văn vương. Quan niệm này đã bị giới phê bình ngày nay bác bỏ. Bỡi vì đây là bài dân ca mang tình điệu chất phác thật thà đã xuất phát từ giới bình dân, nói lên tình cảm đơn phương của chàng trai với cô gái hái rau. Nó không hề dính dáng gì đến chuyện của phi tần vương đế. (4) Hạnh thái: Rau hạnh. Theo Chu Hy nó còn có tên là rau tiếp dư, rễ mọc ở đáy nước, lá màu đỏ tía hình tròn, đường kính hơn một tấc, nổi trên mặt nước. Rau này mọc ven theo hai bên bờ trái phải dưới dòng sông . (4) Cầm sắt: Đàn cầm (Có 5 dây) vả đàn sắt (có 25 dây).Là hai loại đàn cổ thường dùng hòa âm với nhau. Cầm sắt mang biểu tượng chỉ tình vợ chồng hòa hợp . Bỡi vậy, câu "cầm sắt hữu chi” nếu hiểu là đem đàn cầm, đàn sắt ra để đánh cho người thiếu nữ nghe thì không hợp lý mà nó chỉ có nghĩa là chàng trai mơ ước muốn được cùng thiếu nữ hái rau sánh duyên cầm sắt (duyên chồng vợ) mà thôi. Cũng do cách lý giải của Chu Hy và các người thời trước mà ta lại thấy có những ý như "u nhàn thục nữ, hoăc cảnh vua cho người hái rau về nấu chín rau rồi bày hai bên..." chứ thực ra trong nguyên tác không hề có những ý này. Ngự bút bài thơ Quan thư (Chu Nam) của vua Thanh Càn Long và bức tranh minh họa *Giới thiệu một số bản dịch khác: 1)Bản dịch của Tản Đà Thư cưu kêu quan quan Quan quan cái con thư cưu, Con sống con mái cùng nhau bãi ngoài. Dịu dàng thục nữ như ai, Sánh cùng quân tử tốt đôi vợ chồng. Muốn ăn rau hạnh theo dòng, Muốn cô thục nữ mơ mòng được đâu. Nhớ cô dằng dặc cơn sầu, Cho ta dằn dọc dễ hầu ngủ yên. Muốn ăn rau hạnh hái về, Muốn cô thục nữ nay về cùng ta. Tiếng chuông tiếng trống vui hòa, Tiếng cầm tiếng sắt mặn mà yêu đương.
+ Quan thư 1: Quan quan kìa tiếng thư cưu Bên cồn hót họa cùng nhau vang dầy U nhàn thục nữ thế này Xứng cùng quân tử sánh vầy lứa duyên. *Người dịch: Tạ Quang Phát +Quan thư 2: So le rau hạnh lơ thơ Hái theo dòng nước ven bờ đôi bên U nhàn thục nữ chính chuyên Nhớ khi thức ngủ triền miên chẳng rời Nếu cầu mà chẳng được người Khi mơ khi tỉnh bồi hồi nhớ thương Xa xôi trông nhớ đêm trường Chiếc thân trằn trọc trên giường nào yên. *Người dịch: Tạ Quang Phát +Quan thư 3: Vắn dài rau hạnh bên sông, Kiếm tìm mà hái theo dòng đôi bên. Được người thục nữ chính chuyên, Mến nàng, cầm sắt đánh lên vang dầy. Bên sông rau hạnh vắn dài, Đem về nấu chín mà bầy hai bên. Được người thục nữ chính chuyên, Để nàng vui thích, vang rền trống chuông. *Người dịch: Tạ Quang Phát
Quan quan kìa tiếng thư cưu Đôi chim hót họa bãi sau sông Hà Nết na cô gái mặn mà Cùng chàng quân tử thật là xứng đôi So le rau hạnh ngắn dài Cô em ngắt hái ngọn ngòai ngọn trong Yêu nàng anh những ước mong Cầu mà chẳng được anh trông đêm ngày Chao ôi là cái đêm dài Băn khoăn trằn trọc thức hòai nhớ em So le rau hạnh mọc xen, Cô em ngắt hái đôi bên nhịp nhàng, Nết na cô gái dịu dàng Ước ao cầm sắt cùng nàng hợp duyên So le rau hạnh mọc xen, Cô em ngắt hái đôi bên nhịp nhàng Nết na cô gái dịu dàng Ước ao chuông trống cùng nàng hòa vui (Chưa tìm ra tên tấc giả đã dịch) |
