Trong chương trình Ngữ văn lớp 10, bên cạnh những sáng tác thể hiện khí thế hào hùng, bất khuất thì còn có những bài thơ thể hiện nhân cách sống cao đẹp của các nhà Nho xưa, trong đó có Nguyễn Bỉnh Khiêm. Show Ở bài viết này, chúng ta sẽ cùng Thầy Phạm Hữu Cường (giáo viên môn Ngữ văn tại Hệ thống Giáo dục HOCMAI) đi phân tích bài thơ Bài thơ Nhàn. I. Tìm hiểu chung1. Tác giảa. Con người, cuộc đời
b. Sự nghiệp văn học
* Thơ chữ Hán: Bạch Vân am thi tập (gồm 700 bài) * Thơ chữ Nôm: Bạch Vân quốc ngữ thi tập (gồm 170 bài)
Phần 1 (câu 1-2, 5-6): Vẻ đẹp cuộc sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm Phần 2 (câu 3-4, 7-8): Vẻ đẹp nhân cách của Nguyễn Bỉnh Khiêm.
– “Nhàn” là một đề tài lớn trong những sáng tác nghệ thuật của Nguyễn Bỉnh Khiêm. – “Nhàn” : rảnh rỗi, nhàn hạ, thân nhàn và tâm nhàn – Nguyễn Bỉnh Khiêm quan niệm: “Nhàn” là cuộc sống hòa hợp với tự nhiên, phủ nhận danh lợi, giữ cốt cách thanh cao II. Đọc hiểu văn bản1. Vẻ đẹp cuộc sống nhàna. Vẻ đẹp cuộc sống lao độngHai câu 1 và 2 “Một mai/một cuốc/một cần câu Thơ thẩn dầu ai/ vui thú nào”
\=> Đếm duyệt dụng cụ lao động trước khi làm đó là dụng cụ lao động đơn sơ của nhà nông => Nhu cầu công việc giản đơn \=> Tất cả đã chuẩn bị sẵn sàng, chu đáo => Con người đã chuẩn bị chu đáo để bước vào cuộc sống lao động với phong thái ung dung, thanh thản \=> Hình ảnh “lão nông tri điền” giữa chốn thôn quê với cuộc sống chất phác, nguyên sơ, bình dị, thuần hậu, vui thú điền viên => cách lựa chọn thú “nhàn” cao quý của nhà thơ
\=> sự kiên định với lối sống đã lựa chọn, không bận tâm với chạy đua danh lợi Hai câu thơ đầu toát lên cái ung dung, tự tại của một con người đã hòa mình vào chốn cây cỏ, điền viên; phong thái ung dung nhàn hạ; tâm trạng thoải mái, nhẹ nhàng; được sống theo ý thích của mình \=> Triết lý sống nhàn: Tự do lựa chọn cách sống cho chính mình b. Vẻ đẹp cuộc sống sinh hoạtHai câu 5 và 6 “Thu ăn măng trúc đông ăn giá Xuân tắm hồ sen hạ tắm ao.”
\=> Cuộc sống đạm bac, dân giã, mùa nào thức ấy, hòa mình với thiên nhiên
Qua 2 câu thơ trên bộc lộ rõ quan điểm sống thuận theo tự nhiên, hưởng những thức ăn sẵn có nơi thôn dã không phải mưu cầu, tranh đoạt \=> Triết lý sống nhàn: Sống thuận theo tự nhiên 2. Vẻ đẹp nhân cáchHai câu 3 và 4 “Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ Người khôn người đến chao lao xao.”
\=> Quan niệm:
\=> Nhân cách sáng ngời của nhà văn: không ham vinh danh phú quý, không thích tranh dành quyền lợi địa vị, muốn sống thanh tịnh cho tâm hồn ở nơi vắng vẻ, hòa hợp với thiên nhiên Hai câu thơ thể hiện triết lí sống của bậc trí giả: tìm về nơi thiên nhiên yên tĩnh để giữ thanh cao, trong sạch cho tâm hồn \=> Triết lý sống nhàn: Thoát khỏi vong danh lợi Hai câu 7 và 8 “Rượu đến cội cây ta sẽ uống Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao.”
\=> Một bậc thức giả với trí tuệ vô cùng tỉnh táo, uyên thâm. Hai câu thơ có giá trị tổng kết lối sống “nhàn” đồng thời ẩn chứa, răn dạy kín đáo và nhẹ nhàng. Với nhà thơ, cái khôn của người thanh cao là quay lưng lại với danh lợi vì danh lợi chỉ là một “giấc chiêm bao”. Trí tuệ đó đã nâng cao nhân cách để nhà thơ từ bỏ “chốn lao xao” mà tìm “nơi vắng vẻ”, nơi tĩnh tại tâm hồn ở chốn đồng quê. \=> Triết lý sống nhàn: Coi thường công danh, phú quý III. Tổng kết1. Nội dung
2. Nghệ thuật
Liên hệ tới một số bộ phận con người hiện đại với cuộc sống xô bồ, chạy theo số đông mà quên đi mất những giá trị thanh bình, cốt lõi của cuộc đời. Hy vọng với bài viết kèm video giảng dạy của Thầy Phạm Hữu Cường (giáo viên môn Ngữ văn tại Hệ thống Giáo dục HOCMAI) về Bài thơ Nhàn sẽ giúp ích cho các em trong quá trình học môn văn lớp 10. |