Gợi ý: a. Màn kết cảnh VII của vở kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt” là hình ảnh: - Cảnh khu vườn của Trương Ba, Trương Ba hóa thân vào những hình ảnh quen thuộc trong gia đình: “Ánh lửa bà nấu cơm, con dao bà giẫy cỏ, cầu ao bà vo gạo, trong mỗi trái cây cái Gái nâng niu”. - Cu Tị sống lại và đang cùng ngồi với cái Gái trong khu vườn. Cái Gái “Lấy hạt na vùi xuống đất…”cho nó mọc thành cây mới. Ông nội tớ bảo thế. Những cây sẽ nối nhau mà khôn lớn. Mãi mãi…” b. Ý nghĩa: - Đoạn kết giàu chất thơ thể hiện tinh thần lạc quan của vở kịch. Trương Ba chết nhưng hình ảnh của Trương Ba bất tử, bởi ông đã có chỗ để phục sinh. Đó chính là sự phục sinh trong trái tim của những người thân yêu. - Tác giả gửi gắm thông điệp về cuộc sống: sự sống thật sự có ý nghĩa khi con người được sống tự nhiên,hài hòa giữa thể xác và tâm hồn. Hạnh phúc của con người là chiến thắng được bản thân, chiến thắng sự dung tục, hoàn thiện được nhân cách và vươn tới những giá trị tinh thần cao quý.
JOURNAL OF SCIENCE OF HNUESocial Sci., 2016, Vol. 61, No. 5, pp. 67-72This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vnDOI: 10.18173/2354-1067.2016-0061CHẤT THƠ TRONG KỊCH BẢN VĂN HỌC CỦA LƯU QUANG VŨBùi Hải YếnKhoa Ngữ văn và Địa lí, Trường Đại học Hải PhòngTóm tắt. Lưu Quang Vũ là một trong những nhà viết kịch nổi tiếng nhất của Việt Nam. Đặtvấn đề nghiên cứu chất thơ trong kịch bản văn học của Lưu Quang Vũ, người viết muốnphân tích một khía cạnh độc đáo, góp phần tạo nên sức hấp dẫn lâu bền cho các tác phẩmkịch của nhà viết kịch tài hoa này. Tư liệu khảo sát là năm kịch bản nổi tiếng nhất của ôngđược tập hợp trong tuyển kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt (NXB Hội Nhà văn, 2013).Từ khóa: Kịch, Lưu Quang Vũ, chất thơ.1.Mở đầuTrong nghiên cứu văn học có những thuật ngữ mà ta chỉ có thể mặc nhiên thừa nhận vàngầm hiểu với nhau chứ rất khó tìm cho được một cách định nghĩa, một sự lí giải thật phù hợp,“chất thơ” là một thuật ngữ như thế!Khi nói tới “chất thơ” ta biết ngay đây là đặc trưng của một thể loại văn học đầu tiên củanhân loại - thơ ca. “Chất thơ” cùng với “nhạc tính” là đặc điểm thuộc về bản chất thơ, thể hiện mộtcách tập trung nhất, nổi bật nhất trong thơ nhưng không phải là phẩm chất riêng có của thơ. Trongquá trình tương tác giữa các thể loại văn học, chúng ta bắt gặp hiện tượng “văn xuôi chảy tràn vàođịa hạt thơ” (Hoài Thanh), lại cũng hay gặp những tác phẩm văn xuôi giàu chất thơ. Đến hai thểloại tưởng rất xa nhau như thơ và kịch, ta vẫn thấy có sự giao hòa kì lạ, thể hiện ở các tác phẩm thơkịch (kịch thơ) hay các tác phẩm kịch giàu chất thơ.Là một nhà thơ, nhà văn khá thành danh trước khi “bén duyên” và tạo được những thànhcông để đời với kịch, Lưu Quang Vũ đã biến những “vở kịch thi vị”, những “vở kịch giàu chất thơ,giàu chất triết lí” thành một thế mạnh riêng của mình trong nền kịch nghệ nước nhà. Kịch LưuQuang Vũ một mặt vẫn “dồn nén”, “bóp nghẹt” độc giả, khán giả ở kịch tính cùng cốt truyện kịchtập trung cao độ, mặt khác vẫn thật lãng mạn, thơ mộng, tinh tế. Vậy nhưng việc nghiên cứu phẩmchất độc đáo này trong kịch Lưu Quang Vũ vẫn còn chưa thấu đáo. Nhiều nhà nghiên cứu khi nhậnxét về kịch Lưu Quang Vũ thường chỉ khẳng định phẩm chất “giàu chất thơ” trong kịch của ôngbằng một vài câu nhận xét ngắn gọn. Một số Luận văn được thực hiện gần đây như: Thế giới nghệthuật kịch Lưu Quang Vũ [4;43], Thế giới nhân vật trong kịch Lưu Quang Vũ [5;95], thậm chí luậnán Giá trị tư tưởng và nghệ thuật trong kịch Lưu Quang Vũ [2] cũng mới chỉ dừng lại ở việc nghiêncứu chất thơ trong kịch Lưu Quang Vũ ở phương diện ngôn ngữ. Dựa trên cứ liệu là 5 kịch bản nổitiếng: Hồn Trương Ba, da hàng thịt; Ông vua hóa hổ; Tôi và chúng ta, Ngọc Hân công chúa vàNgày nhận bài: 15/5/2015. Ngày nhận đăng: 20/2/2016Liên hệ: Bùi Hải Yến, e-mail: ùi Hải YếnĐiều không thể mất [9], bài viết sẽ đi sâu nghiên cứu chất thơ trong kịch bản của Lưu Quang Vũtrên hai phương diện: biểu hiện của chất thơ trong kịch (từ cốt truyện, các thành phần ngoài cốttruyện đến ngôn ngữ nhân vật) và giá trị nghệ thuật nó mang lại.2.2.1.Nội dung nghiên cứuQuan niệm về “chất thơ” và “chất thơ trong kịch Lưu Quang Vũ”Chất thơ trong thơ được xem là điểm đặc biệt của nội dung thơ. Đó là cái ý nghĩa có tínhthơ, là ý nghĩa ngoài lời (ý tại ngôn ngoại), ngoài hình ảnh nhưng do chính lời và hình ảnh gợi nên.Nhà nghiên cứu Đỗ Lai Thúy trong một giải đáp gần đây cho câu hỏi về “chất thơ trong văn xuôi”đã đưa ra các tiêu chí để xác định. Theo ông, chất thơ phải gắn với cái Đẹp (đẹp ở từ ngữ, hình ảnhvà đẹp cả trong cảm xúc, hành động), phải có nhịp điệu, và nhất thiết phải tạo nên được khoái cảmthẩm mĩ ở độc giả (Nguồn: qdnd.vn).Phẩm chất “giàu chất thơ” là điểm nổi bật không chỉ ở thơ, mà đồng thời ở cả truyện ngắnvà kịch bản văn học của Lưu Quang Vũ.Với truyện ngắn, chất thơ biểu hiện ở việc “Lưu Quang Vũ tránh xa những cốt truyện gaycấn, những xung đột căng thẳng, từ chối việc kiên nhẫn lần theo sự hình thành các tính cách tuầntự, lớp lang mà thiên về nắm bắt những khoảnh khắc đáng nhớ của đời người: một cuộc gặp gỡ bấtngờ, một tình huống ngẫu nhiên, một sự vỡ lẽ, thức nhận, một trải nghiệm cay đắng, những dằngxé nội tâm, những trăn trở, lựa chọn, những hồi ức và kỉ niệm...” [7;29].Với kịch, điều mà Lưu Quang Vũ quan tâm là “cuối cùng vở kịch phải mang đến cho khángiả một hiệu quả thi ca, chất thơ phải là linh hồn của kịch, thiếu nó vở kịch chỉ còn là cốt truyệnvà những trò diễn” (Lưu Quang Vũ trả lời phỏng vấn Tạp chí Văn nghệ quân đội). Kịch của LưuQuang Vũ, vì lẽ đó, dù khai thác đề tài lịch sử, dân gian, các triết lí nhân sinh phổ quát hay hiệnthực ngổn ngang của xã hội đương thời thì vẫn rất nhanh chóng chạm tới được trái tim của độc giả,khán giả và ở rất lâu, rất sâu. Trong một phát biểu khác, Lưu Quang Vũ một lần nữa khẳng địnhmối liên hệ mật thiết giữa thơ và kịch khi cho rằng: “Trong quan niệm của tôi, thơ và kịch rất gầnnhau. Có lẽ thơ với kịch còn gần nhau hơn là thơ với văn xuôi. Đều là hai thể loại lớn và khó củavăn học, thơ và kịch đều là sự sống và thế giới bên trong của con người ở dạng tinh chất, cô đọngvà mãnh liệt nhất. Đối với tôi, kịch cũng là một thứ thơ được trình bày trong không gian và thờigian kì diệu của sân khấu, thông qua diễn xuất của diễn viên” [1].Chúng tôi tán đồng với quan điểm cho rằng chất thơ là một phẩm chất của tác phẩm vănhọc kết hợp từ các tính chất: Chất thơ gắn với tiếng nói của xúc cảm, với tính cô đọng, hàm súc,giàu hình ảnh, nhạc điệu, và đặc biệt, chất thơ gắn với cái Đẹp.Sự biểu hiện của mỗi tính chất này là đậm, nhạt khác nhau tùy vào từng thể loại văn học.Với thơ, sự gắn kết này thể hiện sâu sắc và dễ nhận biết, dễ gọi tên nhất. Với kịch bản văn học,chất thơ từ nhạc, nhịp điệu thường bị trừu xuất đi (và được bù lại bằng hiệu ứng âm thanh khi côngdiễn). Kịch Lưu Quang Vũ đạt tới phẩm chất giàu chất thơ và điều này toát lên qua tất cả các yếutố hình thức của tác phẩm: từ cốt truyện với những sự kiện, tình huống đến các thành phần chêm,xen ngoài cốt truyện và đặc biệt là ở ngôn ngữ nhân vật.68Chất thơ trong kịch bản văn học của Lưu Quang Vũ2.2.Sự thể hiện chất thơ trong kịch bản văn học của Lưu Quang Vũ2.2.1. Các sự kiện, tình huống, chi tiết và hình ảnh giàu chất thơTrong Ông vua hóa hổ, tình huống vua Đạo Hạnh hóa hổ, vợ vua - cô Thảo mang hai conlặn lội đường xa đi tìm thuốc cứu chồng, hay tình huống Thảo lấy mình đỡ kiếm cho Minh Không,hi sinh thân mình, lấy máu mình nhuộm đỏ áo choàng để giải thoát chồng khỏi bùa phép yêu ma. . .là những tình huống vừa giàu kịch tính vừa bi ai, thống thiết đúng như những ca từ sầu thảm củabài hát ở phầm mở đầu và kết thúc vở kịch: “Nơi dòng máu người con gái dịu hiền đổ xuống/ Mọclên loài cỏ dịu mềm/ Cỏ tóc tiên. . . ”, “Em nguyện làm lá cỏ/ Cho người em yêu trở lại làm người...Em làm cỏ lãng quên/ Cho trí nhớ con người còn mãi. . . ” [9;144].Ngọc Hân công chúa dù là vở kịch nói về những nhân vật có thật trong lịch sử nhưng lạikhai thác khía cạnh đời tư, đó là tình yêu giữa công chúa triều Hậu Lê - Ngọc Hân và tướng quânnhà Tây Sơn - Nguyễn Huệ. Xây dựng tình huống Ngọc Hân, trong lúc loạn lạc giả làm cô thônnữ ở làng hoa Ngọc Hà, vô tình gặp đội quân Nguyễn Huệ tràn vào thành Thăng Long, chứng kiếntài thao lược và sự đức độ của Nguyễn Huệ, khác hẳn những lời đồn thổi về một tướng giặc TâySơn “to cao như hộ pháp, mặt đen như nhọ nồi, mắt như đèn đuốc, tóc lửa. . . ”. Sau buổi gặp gỡấy, Ngọc Hân không ngờ rằng chỉ vài hôm sau, nàng lại trở thành vợ của vị tướng tài ấy, về phầnmình, Nguyễn Huệ cũng không mảy may biết rằng người con gái tuổi vừa 16 chàng gặp hôm nàolại trở thành vợ của mình trong một nước cờ chính trị hòng làm yên lòng dân Bắc Hà. Từ một hônnhân ép buộc, hai con người cùng lo nghĩ cho dân, cho nước trải qua hiểu lầm, nghi kị đã thấu hiểulòng nhau, yêu thương nhau.Điều không thể mất xây dựng một mối tình đẹp vượt lên khỏi mưa bom bão đạn, mạnh hơncả sự sống chết, giữa một anh trực máy điện thoại và một cô gái trên trạm thông tin núi Đầu Ngựa.Minh và Nhâm là tên của họ. Cảm mến nhau dù chưa biết mặt, quan tâm nhau qua mỗi lần báo cáotình hình trận địa bằng điện thoại, qua những lá thư giấu tên của anh gửi cho cô, họ đã gặp nhaunhư thế, đã yêu nhau giữa cái thời bom đạn trút lên đầu và mỗi lần chia tay nhau có thể không baogiờ gặp lại. Đất nước thống nhất, Minh về quê tìm Nhâm, trớ trêu thay, chuyến tàu đưa anh về gặpcô cũng lại là chuyến tàu đưa anh rời xa cô mãi. Bao háo hức, ngóng trông, bao dự định ăm ắp vềmột tương lai hạnh phúc của cả hai đã vụt tắt. Minh gặp Chính – người bạn cùng quê với Nhâm,người đã “nói bừa” giới thiệu Nhâm là “vợ sắp cưới”. Lời nói bừa tưởng vô hại của Chính với anhbạn vô tình gặp trên tàu, mà không ngờ người ấy lại là người yêu của Nhâm, đã đẩy cuộc đời Minh- Nhâm ra xa nhau mãi mãi.Mảnh vườn là hình ảnh quen thuộc trong sáng tác của Vũ, và độc giả yêu thơ ông hẳn khôngquên một Vườn trong phố - nơi bầy ong đi kiếm mật “vào vườn rồi ong chẳng nhớ lối ra”. Ta cũngbắt gặp một mảnh vườn xanh mướt, trong trẻo và thi vị như vậy trong Hồn Trương Ba, da hàng thịt.Mảnh vườn của ông Trương Ba không phải được miêu tả như “môi trường làm việc” của “nghềlàm vườn”, xa hơn, nó tượng trưng cho vị chủ nhân già kia: bình dị, thanh sạch, thơm thảo. Đặcbiệt, Trương Ba của cổ tích dân gian không thấy có “nghề làm vườn” như trong kịch Lưu QuangVũ. Hình ảnh “mảnh vườn” hiện lên vào những thời khắc bản lề của cuộc đời Trương Ba. Khi sắpchết “lần đầu”, những hình ảnh cuối cùng thâu vào mắt, thể hiện sự lưu luyến nhân gian của ôngTrương Ba là hình ảnh mảnh vườn: “Sao hôm nay gió lộng khắp vườn?. . . Rặng mồng tơi lá lênxanh tốt làm sao! Những quả cam vàng ối, như những cái đèn lồng” [9;23]. Khu vườn cũng là nơichất chứa những dự định ăm ắp khi ông thêm một lần sống lại “Phải đắp thêm bùn ao vào gốc cây,rồi còn làm giàn cho dưa. . . Mùa xuân này, lộc non lên tốt phải biết, chẳng mấy chốc, cả khu vườnsẽ um tùm lá xanh” [9;42]. Khu vườn cũng là nơi chối bỏ ông dưới thân xác anh hàng thịt “lúc ôngchiết cây cam, bàn tay giết lợn của ông làm gãy tiệt mấy cái chồi non, chân ông to bè như cái xẻng,69Bùi Hải Yếngiẫm lên nát cả cây sâm quý mới ươm!” [9;67]. Lời dặn “nhớ chăm sóc khu vườn” cũng là nhữngtrăn trối cuối cùng của ông với vợ và các con. Kết thúc bi kịch “mượn xác”, hồn ông Trương Bađược “giải thoát” hòa cùng “vườn cây rung rinh ánh sáng”, “giữa màu xanh cây vườn”, “trong mỗitrái cây cái Gái nâng niu”. Hình ảnh cái Gái lấy những hạt na trong quả na vừa ăn, vùi xuống đấtcho mọc thành cây mới, “để những cái cây sẽ nối nhau mà lớn lên, mãi mãi” thể hiện sự trường tồncủa tâm hồn Trương Ba, sự vĩnh cửu của lòng tốt trong đời.Bến Tằm cũng là một chi tiết bình dị mà nên thơ khác trong Hồn Trương Ba, da hàng thịt.Đó là nơi lần đầu ông Trương Ba gặp rồi nên duyên cùng vợ, Bến Tằm cũng chính là “phép thử”của bà Trương Ba để nhận ra chồng mình khi lần đầu thấy ông trong xác anh hàng thịt, là cứu cánhlôi ông ra khỏi phút đam mê thể xác với vợ anh hàng thịt, đồng thời là kỉ niệm đẹp đẽ, vẹn nguyênmà Trương Ba mang theo trong lần ra đi mãi mãi: “Cuộc đời mỗi chúng ta rồi sẽ qua đi, nhưng cáingày tôi gặp bà ở bến Tằm năm xưa, thì còn lại mãi mãi. . . ” [9;78].Trong vở Ông vua hóa hổ,“cỏ” là một hình ảnh độc đáo, thi vị và mang một ý nghĩa nghệthuật lớn lao. Được lặp đi lặp lại tới 59 lần trong suốt câu chuyện, cỏ xuất hiện khắp nơi với nhiềutrạng thái: cỏ tóc tiên mềm như lụa, lá cỏ xanh, lá cỏ dịu hiền, hoa cỏ thơm, cỏ ngát sương đêm,cỏ mượt như tóc ai óng ả, cỏ không lời, cỏ lãng quên, cỏ xuân xanh, cỏ biếc, cỏ úa, cỏ khô héo, cỏgianh, cỏ mật, cỏ là dân, là lòng tốt trong đời,. . . và đồng thời là tên của nhân vật nữ chính – Thảo.2.2.2. Chất thơ từ các thành phần ngoài cốt truyệnThông thường, để đáp ứng yêu cầu về tính tập trung cao độ của côt truyện, kịch bản khôngdung chứa những chi tiết thừa, rườm rà, những đoạn trữ tình ngoại đề. Những vở kịch vi phạmnguyên tắc này thường chỉ để đọc chứ khó dựng vở, hoặc nếu được dựng thì cũng sẽ bị cắt đinhững chỗ “thừa” ấy. Tuy nhiên, Lưu Quang Vũ dường như là một ngoại lệ. Khảo sát 5 kịch bảncủa ông, điều gây ấn tượng với chúng tôi là sự xuất hiện thường xuyên của những bài đồng ca,những đoạn thơ, những bài hát được chêm, xen khi thì ở phần khai từ khi thì ở giữa hay cuối vởkịch.Vở kịch Ông vua hóa hổ dài 1.836 dòng thì có tới 166 dòng thơ, con số này ở Ngọc Hâncông chúa còn lớn hơn với 294 dòng thơ (cả vở dài 2.219 dòng). Trong vở Ông vua hóa hổ, đoạn“Khai từ”, bài hát lên đường, bài hát của những ngọn lửa, bài hát đồng ca (cuối các cảnh I, II, IV,VII), bài hát đồng dao của mấy đứa trẻ, bài thơ của Thảo. . . đều là những vần thơ da diết. Vở kịchmở đầu và kết thúc cùng với “Bài hát của những cô gái hái cỏ” với những ca từ trong trẻo: “Sángmùa xuân chúng ta đi hái cỏ/ Cỏ non mềm như lụa, cỏ tóc tiên/ Lá cỏ xanh, lá cỏ dịu hiền/ Hoa cỏthơm, hoa tóc tiên tím đỏ/ Hồn của ngàn hoa cỏ ngát sương đêm. . . ” [9;83]. Không chỉ có thế, nộidung của cả vở kịch đã được thâu vào lời hát của Thảo ngay ở đoạn “Khai từ”: “Em hóa thành lácỏ/ Cho người em yêu được trở lại làm người/em làm cỏ không lời/ Cho chàng là Tiếng Nói. . . Emhóa thành sắc cỏ để yêu thương” [9;84]. Trong vở Ngọc Hân công chúa, đoạn “Khai từ” hay đoạnđầu và cuối mỗi cảnh đều có các bài hát đồng ca, các nhân vật cũng đều dùng thơ ca (hát) mà đốiđáp. Chẳng hạn, ở đoạn “Khai từ” là lời khóc than da diết của Ngọc Hân trước cái chết của chồng:“Nguyễn Huệ chàng ơi/ Em gọi ngàn câu không một tiếng trả lời/ Đôi mắt kia đã khép trong đálạnh. . . Kiếp này chưa trọn chữ duyên/ có chăng kiếp khác vẹn tuyền lửa hương” [9;148].Trong nhiều vở kịch, đặc biệt là kịch lịch sử, Lưu Quang Vũ luôn khai thác tối đa chất thơqua những yếu tố ngoài cốt truyện, những đoạn “trữ tình ngoại đề” và đạt được thành công trongđa số các trường hợp như vậy.70Chất thơ trong kịch bản văn học của Lưu Quang Vũ2.2.3. Ngôn ngữ nhân vật cô đọng, hàm súc, giàu hình ảnhTrong văn học nói chung, thể loại kịch nói riêng, từ sau năm 1975 đến nay, đề tài đời tưthế sự cùng xu hướng “tiểu thuyết hóa” tăng lên khiến cho ngôn ngữ văn học cũng ngày càng ít đichất thơ, thay vào đó là chất đời thường, dân dã. Lưu Quang Vũ dường như nằm ngoài xu thế này.Các tác phẩm của anh dù là thơ, văn xuôi, đặc biệt là kịch tạo dấu ấn riêng với sự gia tăng chất thơtrong ngôn ngữ biểu đạt, đem đến những câu văn giàu cảm giác, giàu hình ảnh, hướng vào nội tâmvới nhịp điệu khoan hòa, sâu lắng. Nói như nhà nghiên cứu kịch Lê Thị Hoài Phương, “Các nhânvật của anh nói – đối thoại và độc thoại bằng thứ ngôn ngữ súc tích, đa nghĩa, nhiều hình ảnh vàlấp lánh như lời thơ” [6;80].Ngôn ngữ giàu chất thơ thường bộc lộ trong những suy tưởng, hoài niệm của nhân vật, trướcnhững chặng đường mới, những lựa chọn khó khăn hay những thời khắc bản lề của cuộc đời.Trong những mẩu đối thoại của Trương Ba với vợ, với Đế Thích và với xác anh hàng thịthay những khi ông độc thoại với chính mình, ta thấy một tâm hồn sáng trong, một nhân cách caođẹp thể hiện qua cách hành ngôn ý vị, tinh tế và chừng mực. Hãy nghe đoạn ông phản biện lại Tiêncờ Đế Thích khi “dụ dỗ” ông nhập vào xác chú bé Tỵ:“Đế Thích: - Trong thân một đứa bé, ông sẽ có cả một cuộc đời trước mặt.Trương Ba: - Để rồi, chẳng bao lâu nữa, bà nhà tôi, bạn bè cùng lứa với tôi như bác TrưởngHoạt lần lượt nàm xuống, mình tôi vẫn phải sống suốt bao năm tháng dằng dặc. Mình tôi giữa đámngười hậu sinh. Những gì chúng thích thì tôi ghét, những gì tôi thích chúng chẳng ưa. Tôi sẽ nhưông khách ngồi dai ở nhà người ta, mọi khách khác đã về cả rồi, mình vẫn dầm dề nán lại” [9;71].Hay những đoạn nói chuyện rất “tình” của Trương Ba với vợ:“Trương Ba: - Tôi với bà lấy nhau chỉ hai bàn tay trắng, cặm cụi làm lụng, đùm bọc nhausống qua bao cơn hoạn nạn, giặc giã, đói kém. . . Bây giờ mắt bà đã mờ, trán bà đã nhăn, lòng tôiđối với bà vẫn nguyên vẹn như thủa gặp bà ở bến Tằm ngày xưa” [9;14].Trong ngôn ngữ, ngôn ngữ của những cặp tình nhân chắc chắn là thứ ngôn ngữ lãng mạn,giàu chất thơ nhất. Những ý tình của Ngọc Hân và Nguyễn Huệ, của Thảo và Đạo Hạnh hay củaMinh và Nhâm. . . đã được ngôn ngữ chắp cánh. Hãy nghe:“Minh: - Ánh trăng bỗng sáng rực cả khu rừng. . . Tiếng con suối thì thầm, tiếng con hoẵnggọi bạn, con công xanh đang múa bên bờ suối. Con công xanh bị bom làm lạc đàn đêm nay đã trởvề.Nhâm: - Đám cưới của chúng mình, ánh trăng trên cao và bốn phía mùi hương trầm ngọtngào. . . anh yêu!” [9;331] (Điều không thể mất)Nhân vật trong kịch của Vũ thường là những chủ thể lựa chọn, họ đấu tranh trước những lựachọn và kiên định với lựa chọn cuối cùng của mình, khi ấy, họ phát ngôn ra những “chân lí cuộcsống”. Màn đối thoại Hồn – Xác, những đoạn thoại của Trương Ba, của anh con Cả, của MinhKhông, của Nhâm, của Hoàng Việt. . . là minh chứng. Chẳng hạn trong lời khẳng định của HoàngViệt với người quản trang: “Có những điều không thể chết! Những con người từng sống tốt đẹp,hữu ích, phải còn lại một chút gì của họ trong cuộc sống này, trong tôi, trong bác, trong mỗi việcta làm” [9;225].Ngôn ngữ kịch không chỉ là phương tiện bộc lộ tính cách, hành động của nhân vật, trìnhbày xung đột kịch mà còn thể hiện tư tưởng cùng lí tưởng thẩm mĩ của người viết. Chất thơ trongkịch của Lưu Quang Vũ không phải là sự mơ màng, vô bằng cớ nào đó mà trên hết và trước hếtnó là vẻ đẹp bên trong tâm hồn của mỗi nhân vật trong mỗi tác phẩm của anh, toát lên qua nhữngphát ngôn của chính họ.71Bùi Hải Yến3.Kết luậnKhông phải người đặt những viên gạch đầu tiên dựng xây nền kịch nói Việt Nam nhưng cáinền ấy nhờ Lưu Quang Vũ mà vững chắc. Mười năm cuối đời song hành với kịch, Lưu Quang Vũđã mang đến cho sân khấu kịch và văn học kịch nước nhà cuộc phục sinh mạnh mẽ. Giữa rất nhiềukịch tác gia thời bấy giờ, ta dễ nhận ra Vũ với một cái “tạng” riêng, và điều đáng kể để làm nêncái “tạng” ấy chính là chất thi vị của kịch. Người ta nói nhiều đến tính thời sự, chính luận đến chấttriết lí nhân sinh, xã hội. . . nhưng sẽ là thiếu sót nếu không nhận ra chất thơ của đời sống hiện hìnhtrong từng chi tiết, hình ảnh, tình huống kịch và qua từng đoạn thoại. Chất thơ ấy là mạch nguồntưới mát tâm hồn con người giữa những bộn bề, trăn trở của cuộc sống thời Đổi mới, “mở cửa”.TÀI LIỆU THAM KHẢO[1] Đoàn Ánh Dương, 2013. Lưu Quang Vũ: ở lưng chừng giữa thơ và kịch. Nguồn:http://tiasang.com.vn/Default.aspx?tabid=115&CategoryID=41&News=6761[2] Lê Hương Giang, 2010. Giá trị tư tưởng và nghệ thuật trong kịch Lưu Quang Vũ. Luận án Tiếnsĩ, Học viện Khoa học Xã hội.[3] Lê Bá Hán, Trần Đình Sử, Nguyễn Khắc Phi, 2007. Từ điển thuật ngữ văn học. Nxb Giáo dục,TP. Hồ Chí Minh.[4] Lê Thị Hoa, 2010. Thế giới nghệ thuật kịch Lưu Quang Vũ. Luận văn Thạc sĩ, Đại học Khoahọc Xã hội & Nhân văn, Hà Nội.[5] Bùi Thùy Linh, 2011. Thế giới nhân vật trong kịch Lưu Quang Vũ. Luận văn Thạc sĩ, Đại họcKhoa học Xã hội & Nhân văn, Hà Nội.[6] Lê Thị Hoài Phương, 2006. Sân khấu nghề và nghiệp. Nxb Sân khấu, Hà Nội.[7] Bích Thu, 2008. Yếu tố trữ tình trong truyện ngắn Lưu Quang Vũ. Tạp chí Nghiên cứu Vănhọc, số 9, tr.28-37.[8] Trần Đình Sử (chủ biên), 2008. Lí luận văn học (tập 2): Tác phẩm và thể loại văn học. NxbĐại học Sư phạm Hà Nội.[9] Lưu Quang Vũ, 2013. Hồn Trương Ba da hàng thịt. Nxb Hội nhà văn, Hà Nội.ABSTRACTPoetry in Luu Quang Vu’s screenplaysLuu Quang Vu is one of the most famous playwright of Vietnam. To study the poetry inthe literary scenario/ screenplays of Luu Quang Vu, we analyzed the unique aspects which havecontributed to the durable appeal of the plays of this talented playwright. Used for this survey isthe fifth most famous works of the playwright.Keywords: the screenplay, Luu Quang Vu, poetry.72 |
