Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ Võ Hà Băng Sương - Bác sĩ Nội tổng quát - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc Show
Sinh lý cơ thể người có các cơ chế điều hòa giữ thân nhiệt cơ thể luôn ổn định, tuy nhiên đặc điểm này cũng có giới hạn. Khi trong môi trường khắc nghiệt và kéo dài, cơ thể sẽ không đủ khả năng bù trừ dẫn đến các rối loạn ở các mức độ, đặc biệt có thể nguy hiểm đến tính mạng. Trang bị cho bản thân kiến thức về các tác động của môi trường đến cơ thể là điều cần thiết để bạn có thể thích ứng với hoàn cảnh, tránh những hậu quả đáng tiếc xảy ra. 1. Những bệnh liên quan đến nhiệtBệnh do nhiệt bao gồm một số rối loạn khác nhau, mức độ nghiêm trọng thay đổi từ chuột rút cơ bắp và kiệt sức vì nóng đến say nắng (đó là một trường hợp khẩn cấp đe dọa mạng sống). Bệnh do nhiệt mặc dù có thể phòng ngừa, nhưng vẫn ảnh hưởng đến sức khỏe của nhiều người, đặc biệt là đối tượng làm việc ở môi trường nắng nóng. Khi say nắng không được điều trị kịp thời và hiệu quả, tỷ lệ tử vong sẽ đến 80%. Bệnh nhân bị kiệt sức do nóng dễ dàng bị mất sức và khó duy trì chức năng thần kinh bình thường. Trong cơn say nắng, các cơ chế bù trừ sự thoát nhiệt không thành công (mặc dù có thể vẫn còn mồ hôi) và chức năng thần kinh trung ương bị suy giảm. Say nắng nên được chẩn đoán sớm và điều trị tích cực ở bệnh nhân tăng thân nhiệt và tình trạng thần kinh thay đổi hoặc rối loạn chức năng hệ thần kinh trung ương khác, bất kể có đổ mồ hôi. Khi được điều trị nhanh chóng, hầu hết mọi người đều hồi phục hoàn toàn khỏi các bệnh do nhiệt. Tuy nhiên, sốc nhiệt có thể dẫn đến chết người nếu không được kiểm soát đúng cách. Đứng dưới trời nắng nóng kéo dài dễ dẫn tới sốc nhiệt 2. Nguyên nhân của bệnh do nhiệtRối loạn nhiệt là do kết hợp tăng nhiệt lượng vào và giảm sản lượng thải ra. 2.1. Nhiệt lượng vào quá mức thườngNhiệt lượng vào quá mức thường là kết quả của sự gắng sức, nhiệt độ môi trường cao, hoặc cả hai. Rối loạn do bệnh và sử dụng thuốc kích thích có thể làm tăng sản xuất nhiệt. Lượng nhiệt dư thừa:
2.2.Làm mát kémLàm mát kém có thể là kết quả của bệnh béo phì, độ ẩm cao, nhiệt độ môi trường cao, mặc quần áo nặng và bất cứ điều gì làm tổn thương cơ chế đổ mồ hôi hoặc bay hơi mồ hôi. 2.3.Tác dụng lâm sàng của bệnh do nhiệtTác dụng lâm sàng của bệnh do nhiệt bị trầm trọng hơn bởi những điều sau đây:
Người già và trẻ có nguy cơ cao với bệnh do nhiệt. Người cao tuổi có nguy cơ cao, vì họ thường sử dụng các loại thuốc có thể làm tăng nguy cơ, có tỷ lệ mất nước và suy tim cao hơn, đồng thời làm mất khả năng tổng hợp các protein điều nhiệt khi bị shock nhiệt. Trẻ em có nguy cơ cao do tỷ lệ bề mặt da cơ thể - khối lượng lớn hơn (dẫn đến tăng nhiệt độ cao từ môi trường vào một ngày nóng) và tốc độ sản xuất mồ hôi chậm. Trẻ em chậm hơn để thích nghi với khí hậu và ít đáp ứng cảm giác khát. Đổ mồ hôi khiến cơ thể mất đi một lượng nước lớn và muối Nguyên nhân mắc các bệnh lý về nhiệt có thể chia làm 2 thể chính:
Các trường hợp nhiệt kiệt sức, chuột rút do nhiệt, sốc nhiệt đều xảy ra khi cơ thể không thể tự làm mát một cách hiệu quả. Tuy nhiên, mỗi trường hợp đều có điểm khác biệt nhỏ:
3. Phương pháp điều trị cho các bệnh lý vì nhiệt3.1. Chuột rútXử lý cơ bản là tránh khỏi môi trường nhiệt và cung cấp dịch. Nghỉ ngơi, uống nhiều nước lọc, nước ép đảm bảo vệ sinh thực phẩm, nước uống điện giải và ăn những món ăn có độ mặn vừa phải. Xoa bóp nhẹ nhàng hoặc bóp mạnh vào những vùng cơ bắp bị chuột rút có thể làm dịu đi các cơn co thắt. Trong những trường hợp nghiêm trọng, bệnh nhân cần được truyền dịch tĩnh mạch bằng dung dịch có chứa muối. Nếu những cơn chuột rút vì nhiệt không biến mất trong vòng một giờ hoặc bạn có vấn đề về tim mạch hay đang trong chế độ ăn kiêng mặn thì hãy tìm kiếm sự trợ giúp y tế. 3.2. Với tình trạng kiệt sức do nhiệt và sốc nhiệtĐầu tiên, bạn hãy kêu gọi sự trợ giúp y tế khẩn cấp, điều này rất quan trọng. Sau đó, nếu có thể, hãy cho bệnh nhân uống nước, tuy nhiên không nên cho uống nếu bệnh nhân đang trong tình trạng đờ đẫn hay đã ngất đi. Tránh sử dụng đồ uống có cồn hay có chứa caffeine. Phương pháp điều trị cơ bản cho kiệt sức do nhiệt là bù dịch và điện giải. Người bệnh nên được chuyển đến vị trí mát mẻ, đặt nằm thẳng hoặc nâng chân cao hơn đầu, uống từng ngụm nhỏ nước mát, hơi mặn như nước uống điện giải, nước ép cà chua, nước canh thịt nguội hoặc các loại nước ép rau và trái cây khác. Sốc nhiệt thường xảy đến nhanh chóng và có thể gây ra tổn thương não bộ vĩnh viễn, thậm chí là tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Bất kỳ ai bị sốc nhiệt cũng cần được chăm sóc y tế khẩn cấp.
Bổ sung nước ép hoa quả để bù nước và chất cho cơ thể 4. Phòng ngừa các bệnh lý về nhiệt4.1. Giác quan tốt nói chung là cách phòng ngừa tốt
4.2. Cung cấp đủ dịch, điện giải cho cơ thểDuy trì đủ lượng chất lỏng và natri giúp ngăn ngừa các bệnh do nhiệt gây ra. Khát là một chỉ số báo hiệu sự mất nước mức độ nặng và sự cần thiết phải thay thế chất lỏng trong khi gắng sức, vì khát không kích thích trung tâm đến khi áp lực thẩm thấu huyết tương tăng 1 đến 2% trên bình thường. Vì vậy, nên bổ sung nước dù có khát hay không. Việc gắng sức kéo dài gây ra mất mồ hôi rất cao, đòi hỏi thời gian nghỉ ngơi làm giảm tỷ lệ mồ hôi và cho phép thời gian để bù nước. Đối với hầu hết các tình huống và hoạt động, nước suối là phù hợp để tránh mất nước. Bù thêm các dung dịch có chứa điện giải nếu ở trong tình huống có khả năng gây mất điện giải qua mồ hôi, rối loạn cân bằng nước, điện giải. 4.3. Có chế độ cho cơ thể thích nghi dần với môi trường nhiệtViệc gia tăng dần dần mức độ và số lượng công việc được thực hiện trong nhiệt độ nóng cuối cùng dẫn đến việc làm quen với khí hậu, cho phép mọi người làm việc an toàn ở nhiệt độ mà trước đây không thể chấp nhận hoặc đe dọa đến tính mạng. Để đạt được lợi ích tối đa, thói quen khí hậu thường đòi hỏi phải mất 8 đến 11 ngày trong môi trường nóng với một số bài tập hàng ngày (ví dụ, từ 1 đến 2 giờ / ngày với cường độ gia tăng từng ngày). Làm quen với khí hậu làm tăng đáng kể lượng mồ hôi (và do đó làm mát) tạo ra ở một mức độ gắng sức nhất định và giảm rõ rệt lượng chất điện giải của mồ hôi. Làm quen với khí hậu giảm đáng kể nguy cơ bị bệnh do nóng. 4.4. Điều chỉnh mức độ hoạt độngKhi có thể, mọi người nên điều chỉnh mức độ hoạt động của họ dựa trên môi trường và bất kỳ thiết bị làm giảm tổn thương do nóng (ví dụ như trang phục phòng cháy chữa cháy). Thời gian làm việc nên rút ngắn và thời gian nghỉ ngơi tăng lên khi:
Những bệnh lý liên quan đến nhiệt có thể gây sốc nhiệt, thậm chí tử vong cho người bệnh. Vì thế, trong thời tiết nắng nóng, bạn cần áp dụng các biện pháp phòng ngừa nắng nóng để đảm bảo sức khỏe. Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số hoặc đặt lịch trực tiếp . Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng. |