Đột biến gen là gì lớp 12

2.1. Khái niệm và các dạng đột biến gen

2.1.1. Khái niệm đột biến gen

  • Đột biến gen là những biến đổi trong cấu trúc của gen, liên quan tới một cặp nuclêôtit (đột biến điểm) hoặc một số cặp nu, xảy ra tại một điểm nào đó trên phân tử ADN

2.1.2. Các dạng đột biến gen 

  • Có 3 dạng đột biến gen (đột biến điểm): mất, thêm, thay thế một cặp nuclêôtit
Dạng đột biến Khái niệm

Hậu quả

Thay thế 1 cặp nu Một cặp nu trong gen được thay thế bằng một cặp nu khác. Làm thay đổi trình tự aa trong Pr → thay đổi chức năng Pr
Thêm hoặc mất 1 cặp nu Đột biến làm mất hoặc thêm một cặp nu trong gen. Mã di truyền đọc sai từ vị trí xảy ra đột biến → thay đổi trình tự các aa trong chuỗi polipeptit và làm thay đổi chức năng của Pr

2.2. Nguyên nhân và cơ chế phát sinh đột biến gen

2.2.1. Nguyên nhân phát sinh đột biến gen

  • Do những sai sót ngẫu nhiên trong phân tử ADN xảy ra trong quá trình tự nhân đôi của ADN
  • Tác động của các tác nhân vật lí, hóa học và sinh học của môi trường
  • Đột biến có thể phát sinh trong điều kiện tự nhiên hay do con người tạo ra (đột biến nhân tạo)

2.2.2. Cơ chế phát sinh đột biến gen

  • Sự kết cặp không đúng trong tái bản ADN
    • Các bazơ nitơ thường tồn tại 2 dạng cấu trúc: dạng thường và dạng hiếm. Các dạng hiếm có những vị trí liên kết hidro bị thay đổi làm cho chúng kết cặp không đúng trong tái bản làm phát sinh đột biến gen

    • Sai hỏng ngẫu nhiên
      • Ví dụ: Liên kết giữa carbon số 1 của đường pentozơ và ađenin ngẫu nhiên bị đứt → đột biến mất adenin
  • Tác động của các tác nhân gây đột biến
    • Tác nhân vật lí: tia tử ngoại (tạo ra 2 phân tử timin trên cùng 1 mạch ADN → đột biến gen)
    • Tác nhân hóa học: chất 5-brom uraxin (5BU) là chất đồng đẳng của timin gây biến đổi thay thế A-T → G-X
    • ​Tác nhân sinh học: Virus viêm gan siêu vi B, virus Herpes … → đột biến gen

2.2.3. Hậu quả và ý nghĩa của đột biến gen

  • Hậu quả của đột biến gen
    • Xảy ra một cách ngẫu nhiên, vô hướng và không xác định
    • Làm rối loạn quá trình sinh tổng hợp prôtêin, nên nhiều đột biến gen là có hại, một số ít có lợi, một số không lợi cũng không hại cho cơ thể
  • Ý nghĩa của đột biến gen

    • Đột biến gen là nguồn nguyên liệu sơ cấp của quá trình chọn giống và tiến hóa

2.3. Sơ đồ tổng quát về đột biến gen

Đột biến gen là gì lớp 12

Bài 1 trang 22 sgk Sinh 12

Đột biến gen là gì? Nêu các dạng đột biến điểm thường gặp và hậu quả của nó.

Lời giải:

+ Đột biến gen là những biến đổi trong cấu trúc của gen dưới tác động của các tác nhân vật lý, hóa học, sinh học hay môi trường.

+ Đột biến điểm thường liên quan tới một cặp nuclêôtit và có 3 dạng đột biến điểm cơ bản: Mất, thêm, thay thế một cặp nuclêôtit.

+ Hậu quả: làm thay đổi trình tự axit amin trong phân tử protein và làm thay đổi chức năng protein.

Xem toàn bộ: Giải Sinh 12: Bài 4. Đột biến gen

Câu 1: Đột biến gen là gì? Nêu các dạng đột biến thường gặp và hậu quả của nó.


Câu 1: 

  • Đột biến gen (còn được gọi là đột biến điểm) là những biến đổi trong cấu trúc của gen xảy ra tại một điểm nào đó trên phân tử axit nuclêic, liên quan tới một hoặc một số cặp nuciêôtit.
  • Thể đột biến gen là những cá thể mang đột biến gen đã biểu hiện ở kiểu hình.
  • Các dạng đột biến thường gặp:
    • Đột biến thay thế 1 cặp nucleotit
    • Đột biến thêm hoặc mất 1 cặp nucleotit
  • Đột biến gen làm biến đổi chuỗi nuclêôtit của gen sẽ dẫn đến biến đổi trình tự trong chuỗi ribônuclêôtit của mARN, qua đó làm biến đổi trình tự axit amin của prôtêin tương ứng gây nên hậu quả khác.
  • Các dạng đột biến thường gặp:

Đột biến gen làm xuất hiện các alen khác nhau cung cấp nguyên liệu cho quá trình tiến hóa sinh viên. Đột biến gen cũng cung cấp nguyên liệu cho quá trình tạo giống.

Vậy đột biến gen là gì? gồm các dạng nào? tại sao đột biến gen thường có hại cho sinh vật? Nguyên nhân, cơ chế phát sinh đột biến gen là gì? hậu quả của đột biến gen? đột biến gen có vai trò và ý nghĩa gì trong thực tiễn và tiến hóa? chúng ta cùng đi tìm lời giải đáp qua bài viết dưới đây.

I. Khái quát các dạng đột biến gen

1. Khái niệm đột biến gen

Đột biến gen là gì? Đột biến gen là những biến đổi nhỏ trong cấu của gen liên quan đến mọt (đột biến điểm) hoặc một số cặp nuclêôtit.

• Đa số đột biến gen là có hại, một số có lợi hoặc trung tính.

• Đặc điểm của đột biến gen:

- Mỗi lần biến đổi gen tạo ra 1 alen mới.

- Tần số đột biến gen tự nhiên là rất thấp (〖10〗(-6) - 〖10〗(-4)).

• Tác nhân gây đột biến gen:

- Tia tử ngoại

- Tia phóng xạ

- Chất hoá học

- Sốc nhiệt

- Rối loạn qúa trình sinh lí, sinh hoá trong cơ thể

• Thể đột biến: là những cá thể mang đột biến đã biểu hiện ra kiểu hình của cơ thể.

2. Các dạng đột biến gen

Đột biến gen có các dạng sau:

a) Đột biến thay thế một cặp nuclêôtit

- Làm thay đổi trình tự axit amin (a.a) trong prôtêin và thay đổi chức năng của prôtêin.

b) Đột biến thêm hoặc mất một cặp nuclêôtit

- Làm thay đổi trình tự a.a trong prôtêin và thay đổi chức năng của prôtêin.

- Làm thay đổi trình tự a.a trong chuỗi pôlipeptit và làm thay đổi chức năng của protein.

II. Nguyên nhân và cơ chế phát sinh đột biến gen

1. Nguyên nhân đột biến gen

- Do tác động lí, hóa, sinh học ở ngoại cảnh.

- Do những rối loạn sinh lí, hóa sinh trong tế bào.

2. Cơ chế phát sinh đột biến gen

a) sự kết hợp không đúng trong nhân đôi ADN

- Các bazơ nitơ thường tồn tại ở 2 dạng cấu trúc: dạng thường và dạng hiếm.

- Các dạng hiếm (hỗ biến) có những vị trí liên kết hiđrô bị thay đổi làm cho chúng kết cặp không đúng khi nhân đôi, từ đó dẫn đến phát sinh đột biến gen.

* Ví dụ: Guamin dạng hiếm (G*) kết hợp với timin trong quá trình nhân đôi, tạo nên đột biến G-X → A-T

Đột biến gen là gì lớp 12
Đột biến G-X → A-T do kết cặp không hợp đôi trong nhân đôi ADN

b) Tác động của các tác nhân gây đột biến

- Tác động của các tác nhân vật lí: Tia tử ngoại (UV) làm cho 2 bazơ Timin trên 1 mạch ADN liên kết với nhau làm phát sinh ĐBG.

- Tác động của các tác nhân hóa học: 5-Brôm Uraxin là đồng đẳng của Timin gây thay thế A-T → G-X.

- Tác nhân sinh học: Virut gây ra đột biến. Ví dụ như virut viêm gan B, virut hecpet,...

Đột biến gen là gì lớp 12
Đột biến A-T → G-X do tác động của 5BU

III. Hậu quả và ý nghĩa của đột biến gen

1. Hậu quả của đột biến gen

- Đột biến gen có thể gây hại, vô hại hoặc có lợi cho thể đột biến.

- Mức độ gây hại của các alen đột biến phụ thuộc vào điều kiện môi trường cũng như phụ thuộc vào tổ hợp gen.

2. Vai trò và ý nghĩa của đột biến gen

a) Đối với tiến hóa

- Đột biến gen làm xuất hiện các alen khác nhau cung cấp nguyên liệu cho quá trình tiến hóa của sinh vật.

b) Đối với thực tiễn

- Đột biến gen cũng cung cấp nguyên liệu cho quá trình chọn giống. Vì vậy, ở một số đối tượng như vi sinh vật và thực vật, các nhà khoa học thường chủ động sử dụng các tác nhân đột biến để tạo ra các giống mới.

Hy vọng với bài viết Đột biến gen là gì? Có mấy dạng đột biết gen? Nguyên nhân, cơ chế phát sinh đột biến gen, hậu quả, vai trò và ý nghĩa của đột biến gen ở nội dung môn Sinh học lớp 12 trên của hayhochoi.vn giúp các em nắm vững khối kiến thức này. Mọi góp ý và thắc mắc các em hãy để lại nhận xét dưới bài viết để Hay Học Hỏi ghi nhận và hỗ trợ, chúc các em học tốt.