Nhu cầu ghi lại những khoảnh khắc trong cuộc sống đã trở nên phổ biến với người trẻ hiện nay tại TPHCM. Thế nhưng, một tà áo mới, một tấm hình đẹp… liệu có đủ, khi cái thú chụp ảnh đòi hỏi người ta không chỉ biết diễn trước ống kính, mà còn phải biết cách ứng xử khi chụp ảnh ở nơi công cộng, không gian văn hóa tôn nghiêm, tâm linh. Đẹp và bất chấp Bắt trend (trào lưu) mùa tết, từ vài tháng trước, nhiều bạn trẻ đã lên kế hoạch chụp hình và sắm sửa quần áo, trang sức, phụ kiện cầm tay… cùng ê kíp với máy ảnh, đèn phản quang chuyên nghiệp để có những bức hình thật lung linh, chia sẻ lên trang cá nhân trong những ngày cận kề năm mới. Điểm chụp hình thu hút bạn trẻ dịp cuối năm có nhiều, nhưng trong đó có thể kể đến một không gian đặc biệt là các chùa, đền, hay hội quán… Theo nhiều tay máy, những không gian tín ngưỡng tâm linh này rất phù hợp khi người chụp diện áo dài, cùng với đó là ý nghĩa may mắn, cầu một năm mới bình an, sung túc.  Dạo một vòng các hội quán của cộng đồng người Hoa tại khu vực Chợ Lớn (quận 5), không khó để bắt gặp những bạn trẻ xúng xính áo dài rực rỡ, tạo đủ kiểu dáng đứng ngồi và canh góc chụp đẹp để cho ra những bức ảnh ưng ý. Nhưng điều đáng nói là việc tạo hình này đã gây không ít phiền phức cho người đi lễ. Thậm chí, có người còn ngồi thật lâu ngay lối đi chính để tạo dáng, bất chấp nhiều người phải đứng chờ để vào điện thờ. Bên cạnh đó, có người còn chuẩn bị gần cả chục bộ trang phục để thay đổi, ê kíp đi cùng có thêm 2- 3 người để hỗ trợ, không gian thờ tự bỗng chốc bớt đi tính trang nghiêm. Trước hết cần ý thức Trước thực trạng trên, một số hội quán đã phải hạn chế không gian cho phép chụp ảnh và đối tượng chụp. Cụ thể, tại hội quán Tuệ Thành (đường Nguyễn Trãi, quận 5) đã treo bảng hướng dẫn các khu vực được và không được chụp ảnh. Tương tự, tại hội quán Nghĩa An (đường Nguyễn Trãi, quận 5) cũng chỉ cho phép người chụp ở không gian sân rộng phía trước hội quán, có bảng cấm đặt tại lối ra của miếu. Ngoài ra, ở một số địa điểm khác như hội quán Ôn Lăng (đường Lão Tử, quận 5), hay hội quán Hà Chương (đường Nguyễn Trãi, quận 5), dù không cấm triệt để nhưng đều có người bảo vệ hạn chế lượng người chụp ảnh đến quá đông, chỉ cho phép sử dụng điện thoại để chụp ảnh. Anh Trương Ngọc Minh (31 tuổi, thợ chụp ảnh ngoại cảnh, ngụ quận 10) cho biết: “Đa số các bạn trẻ lựa chọn các hội quán vì phong cách kiến trúc mang đậm dấu ấn văn hóa, từng bức tường, bộ tượng tứ linh, tượng thờ… đều được điêu khắc tỉ mỉ, công phu. Cùng với đó là khuôn viên các hội quán được trưng bày nhiều cây cảnh, hòn non bộ, tạo ra không gian cổ kính, yên tĩnh ngay giữa lòng thành phố nhộn nhịp”. Ở một khía cạnh khác, hoạt động chụp ảnh tại các không gian văn hóa và chia sẻ trên nền tảng số cũng là một cách quảng bá nét đẹp của quê hương, xứ sở ra bên ngoài và gìn giữ nét đặc sắc của các công trình kiến trúc cổ cùng giá trị văn hóa sâu sắc. Tuy nhiên, muốn hay, muốn đẹp trước hết cần một ý thức ứng xử thật tinh tế. Công Bảo (22 tuổi, ngụ quận 1) chia sẻ: “Năm nào, tôi cũng đến các hội quán để chụp hình, mỗi lúc như thế, tôi sẽ kể cho các bạn trong nhóm của mình nghe về văn hóa, kiến trúc và nét đặc trưng của từng hội quán. Và dù làm gì, thì khi đến các không gian này, tôi cùng các bạn cũng cố gắng giữ ý tứ, tránh ồn ào, xô bồ thái quá”. Hay với Võ Ngọc Hà (23 tuổi, ngụ quận 6) dẫu là người mẫu ảnh cho các cửa hàng thời trang, nhưng cô luôn tâm niệm: “Tôi thấy chuyện đi chụp hình là quyền của mỗi người, nhưng mà phải biết lựa địa điểm cho phù hợp. Khi đến nơi tôn nghiêm thì phải xem nội quy ở đó rồi mới chụp, nếu bị yêu cầu dừng thì phải dừng lại chứ không lén lút rồi khi bị nhắc nhở lại khó chịu với ban quản lý”. Từ ngàn xưa, từ trong tăm tối hoang vu của núi rừng vây hãm, dòng mạch trầm tích Tây Nguyên vẫn bừng sáng bởi ngọn lửa thiêng, bởi âm thanh đàn đá, cồng chiêng và những vòng xoang kết nối cộng đồng. Đặc biệt, giữa không gian đại ngàn, những bộ sử thi kỳ vĩ đã cất lên tiếng nói của các dân tộc anh em thể hiện khát vọng chinh phục, vươn tới những giá trị cao đẹp. Là một địa bàn cư dân đặc thù, toàn bộ hệ giá trị văn hóa truyền thống các tộc người Tây Nguyên được sáng tạo, phát huy, thụ hưởng, trao truyền trong không gian rừng và bởi thiết chế làng. Sự biến đổi không gian sinh tồn, phương thức mưu sinh và tác động của các tín ngưỡng du nhập là những lý do quan trọng nhất dẫn đến sự phá vỡ một không gian văn hóa bản địa vốn hình thành trong môi trường thiết chế xã hội bộ tộc và kéo dài sang xã hội hiện đại. Làng buôn yên bình bên mái nhà rông truyền thống Làng buôn yên bình bên mái nhà rông truyền thống Trong đó, những dịch chuyển kinh tế-xã hội có tác động sâu sắc đến việc bảo tồn và phát huy nhiều loại hình văn hóa dân gian. Chẳng hạn như sự thay thế canh tác cây lúa bằng cà-phê hoặc các cây công nghiệp khác, đã làm mất hoàn toàn các chuỗi nghi lễ nông nghiệp. Điều này kéo theo các hệ quả khác. Những rẫy lúa hiếm hoi cuối cùng Những rẫy lúa hiếm hoi cuối cùng Địa sinh thái nông nghiệp của đồng bào Tây Nguyên từng là cây lúa. Dưới không gian rộng lớn của núi rừng, cây lúa chi phối gần như toàn bộ đời sống. Lúa và cuộc canh nông ruộng rẫy quy định lối sống, kiểu sống, phép ứng xử với thần linh, thiên nhiên và cộng đồng. Lúa không chỉ mang đến cái ăn mà còn là ý niệm thường trực về các Yàng (thần linh). Ý niệm ấy trở thành căn tính của các nhóm người thiểu số, họ luôn lấy đó làm trung tâm để giải thích các hiện tượng tự nhiên, tìm cách ứng xử phù hợp: từ chọn đất lập ruộng, chế tác nông cụ, phương thức canh tác, bảo vệ mùa màng, được mùa hay mất mùa. Theo họ, tất cả đều do đấng thần linh sắp đặt, nên người trồng lúa ở Tây Nguyên có chung một sự biết ơn: ơn Yàng! Trước Yàng, đồng bào vun bồi tâm tính biết ơn, hiểu sâu sắc và yêu thương nguồn cội, núi rừng, ruộng rẫy và cộng đồng. Khi trồng lúa, ứng với quá trình sinh trưởng loài cây nuôi sự sống là một chuỗi nghi lễ xuyên suốt: chuỗi nghi lễ nông nghiệp. Sự thay đổi cơ cấu cây trồng cũng khiến cho môi trường diễn xướng, truyền dạy các tri thức cổ truyền dẫn đến tiêu vong… Thanh niên dân tộc bản địa Tây Nguyên làm hướng dẫn viên du lịch trải nghiệm rừng Thanh niên dân tộc bản địa Tây Nguyên làm hướng dẫn viên du lịch trải nghiệm rừng Bên cạnh sự thay đổi phương thức mưu sinh thì làng (thiết chế xã hội cổ truyền) tan rã và rừng (không gian sinh tồn) bị phá vỡ, tác động không nhỏ đến sự mai một vốn văn hóa cổ. Kết cấu làng có nguy cơ tan rã. Rừng đang dần mất. Các dòng sông bị chặn. Cơ cấu dân cư đảo lộn. Tập quán sống dựa vào tự nhiên ít dần cùng với sự thay đổi phương thức canh tác. Đó là những nguy cơ dẫn đến sự đổ vỡ khó cưỡng về văn hóa truyền thống bản địa. Trẻ thơ vui hội buôn làng Trẻ thơ vui hội buôn làng Khi nói đến văn hóa Tây Nguyên, người ta thường nhắc hệ thống các lễ hội, nhà rông, nhà dài, cồng chiêng, các loại nhạc cụ, các làn điệu dân ca, dân vũ… Đó là những thực hành văn hóa gắn chặt máu thịt với không gian rừng và thiết chế làng. Mất rừng và làng, hệ thống giá trị đó không còn biết bấu víu vào đâu. Sợi dây thắt chặt một cộng đồng văn hóa hình như đang lơi lỏng, đang tuột dần theo nhịp sống hiện đại. Tây Nguyên, nơi ngàn xưa là quê hương ngàn đời của các tộc người tại chỗ, nay thêm rộn ràng hương sắc bởi cuộc tụ hội văn hóa nhiều miền. Từ những đợt di dân và chọn miền thượng du này làm quê hương mới, đồng bào từ nhiều vùng trong nước đã mang đến đây hồn cốt cố xứ và bản sắc văn hóa các tộc người. Những giá trị đó góp phần tô điểm đại ngàn hùng vĩ phía tây Tổ quốc thành tấm thổ cẩm hoa văn đa sắc. Giao lưu, tiếp biến và hòa điệu văn hóa - đó là những điều dễ dàng cảm nhận về hình ảnh xứ sở này hôm nay. Đại ngàn Tây Nguyên giờ có thêm nhiều sắc màu các dân tộc anh em di cư đến từ phía bắc. Đại ngàn Tây Nguyên giờ có thêm nhiều sắc màu các dân tộc anh em di cư đến từ phía bắc. Văn hóa Tây Nguyên hôm nay đã đậm in những gam màu thơm hương tươi sắc từ nhiều miền quê, từ nhiều tộc người góp mặt. Cái đẹp của văn hóa đã tạo nên sự xích lại gần nhau của các cộng đồng cư dân. Phát huy bản sắc các vùng miền, các tộc người đã tạo nên những sinh khí, những cố kết, những nền tảng nhân văn vững bền trên quê hương mới. Vũ điệu cồng chiêng. Vũ điệu cồng chiêng. Trong quá trình giao lưu văn hóa, cộng đồng cùng tham gia, chia sẻ, cộng cảm. Họ cất lên thông điệp chung cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, cho cuộc sống an lành, hạnh phúc. Thăng hoa tinh thần góp phần thúc đẩy sự phát triển toàn diện đời sống. Những thiếu nữ Mông trong trong ngày hội giữa đại ngàn Tây Nguyên Những thiếu nữ Mông trong trong ngày hội giữa đại ngàn Tây Nguyên Nét độc đáo của mỗi tộc người, mỗi vùng miền như những dòng suối nhỏ mát lành hòa vào dòng chảy văn hóa đại trường giang Tây Nguyên. Việc khơi thông những mạch nguồn bản sắc trong quá trình giao lưu, tiếp biến, giao thoa văn hóa các dân tộc cùng chung sống trên vùng đất Tây Nguyên trong thời đương đại là điều vô cùng ý nghĩa và cần thiết. |
