Khi Chí Phèo mở mắt thì trời đã sáng lâu. Mặt trời đã cao, và nắng bên ngoài chắc là rực rỡ. Cứ nghe chim ríu rít bên ngoài đủ biết. Nhưng trong cái lều ẩm thấp vẫn chỉ hơi tờ mờ. Ở đây người ta thấy chiếu lúc xế trưa và gặp đêm thì bên ngoài vẫn sáng. Chưa bao giờ Chí Phèo nhận thấy thế bởi chưa bao giờ hết say. Show "Khi Chí Phèo mở mắt thì trời đã sáng lâu" Đọc Hiểu“Khi Chí Phèo mở mắt thì trời đã sáng lâu. Mặt trời đã cao, và nắng bên ngoài chắc là rực rỡ. Cứ nghe chim ríu rít bên ngoài đủ biết. Nhưng trong cái lều ẩm thấp vẫn chỉ hơi tờ mờ. Ở đây người ta thấy chiếu lúc xế trưa và gặp đêm thì bên ngoài vẫn sáng. Chưa bao giờ Chí Phèo nhận thấy thế bởi chưa bao giờ hết say.  Lời giải văn bảnÝ nghĩa những âm thanh CP nghe được và việc CP nghe được những âm thanh ấy: Phân tích diễn biến tâm trạng của chí phèo để thấy tấn bi kịch cuộc đời ChíPhân tích diễn biến tâm trạng của chí phèo – Tài liệu phân tích dưới đây sẽ giúp các em có thể nắm được nội dung tác phẩm và phân tích đúng từng luận điểm, luận cứ, hành văn chính xác, đạt điểm cao. Mở bài Đã là con người, ai cũng có mưu cầu được sống, được hạnh phúc. Nhưng đó là với chúng ta của thế kỉ 21, thế kỉ con người sống trong xã hội hòa bình và văn minh, quyền sống, bình đẳng được đặt lên hàng đầu. Ngược dòng thời gian trở về những năm tối tăm của thập nhiên 1940, chúng ta sẽ thấy quyền con người là cái gì đó rất xa xỉ, thậm chí có khi còn không bằng con vật. Đặc biệt khi chúng ta đọc tác phẩm Chí Phèo của nhà văn Nam Cao sáng tác 1941 sẽ càng thấy đau, thấy thấm khi con người bị tha hóa, bị đối xử tàn bạo, xã hội thối nát, con người trở thành công cụ của bộ máy xã hội phong kiến và đánh mất đi quyền con người. Và Chí Phèo – nhân vật chính của tác phẩm chính là sản phẩm của xã hội ấy, bị tha hóa và bị tước đoạt quyền lam người. Trong tác phẩm, những diễn biến tâm trạng của Chí Phèo chính là hành trình tìm lại quyền làm người đầy đau đớn và đổ máu. Thân bài
Mở đầu tác phẩm, Nam Cao đã dẫn dắt người đọc bằng tiếng chửi của Chí Phèo “Hắn vừa đi vừa chửi. Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi. Bắt đầu chửi trời, có hề gì? Trời có của riêng nhà nào? Rồi hắn chửi đời. “ Tiếng chửi đau đớn, chua xót có lúc tỉnh, có lúc mê. Tiếng chửi khiến người đọc vô cùng tò mò, một con người mới xuất hiện tại sao lại bằng tiếng chửi mà không phải là một điều gì đó tươi đẹp? Nó đã báo hiệu cuộc đời giông bão của Chí Phèo sau đó. Có phải Chí Phèo vốn đã là người như vậy , là một kẻ bỏ đi của xã hội. Không, không hề. Ngược dòng thời gian trở về quá khứ, Chí vốn là một đứa trẻ mồ côi, bị bỏ ở lại lò gạch cũ. Cuộc đời Chí ngay từ khi sinh ra đã bị tước quyền được sống, nếu không có người cưu mang có lẽ Chí cũng đã chết từ khi lọt lòng. Cuộc đời vốn đã bất công với Chí từ khi Chí còn nhỏ. Nhưng đến năm 20 tuổi, chí khỏe mạnh, rắn rỏi, chịu khó làm ăn, chẳng chơi bời, anh cũng hiền lành chân chất như bao trai làng khác. Anh cũng sống lương thiện và cũng chỉ mơ đến một cuộc sống bình dị, vợ chồng cuốc cày làm mướn nuôi con mà thôi. Ấy vậy mà cuộc đời anh lại không như ý, bao nhiêu cái rủi cái khổ cứ ập xuống đầu khi anh làm công cho nhà Bá Kiến. Bà ba nhà Bá Kiến để ý hắn khiến cho Bá Kiến ghen ghét và tìm cách đưa hắn vào tù. Nhà Tù đã khiến cho một người khỏe mạnh, một người lương thiện biến chất, trở thành con quỷ làng Vũ Đại mà ai cũng muốn tránh xa. Ra tù, chí phèo mất hết nhân cách, mượn rượu để hành nghề ăn vạ và quên đi lương tri của mình. Vậy là hắn sống bằng nghề ăn vạ, nghề cướp giật và dọa nạt. Con người hắn đến thời điểm này là coi như bỏ đi rồi. “ Hắn về hôm trước, hôm sau đã thấy ngồi ở chợ uống rượu với thịt chó say khướt từ trưa đến xế chiều. Rồi say khướt, hắn xách mọt cái vỏ chai đến cổng nhà Bá Kiến, gọi tận tên tục ra mà chửi”. Có thể nói, cuộc đời Chí là cuộc đời điển hình của những người nông dân Việt Nam trước CMT8, số phận của Chí cung là điển hình cảu những thanh niên bị tha hóa bởi xã hội và công quyền. Ta trách Chí thì ít mà thấy thương cho Chí thì nhiều, khi hắn vốn là người hiền lành, đã bị chính xã hội đó bóp méo và đẩy cuộc đời vào bế tắc.
– Diễn biến tâm trạng trước khi gặp thị Nở Cuộc đời Chí là những chuỗi ngày say và ăn vạ. Quay trở lại phần mở đầu của tác phẩm, ta đã nghe tiếng chửi chửi của hắn. Tiếng chửi mà không ai ngó ngàng, ai cũng cho đó là tiếng chửi trời chửi đất, nó chừa mình ra. Ai cũng coi khinh Chí, người ta không coi Chí là con người nên mới không đoái hoài đến tiếng chửi của Chí. Một con người sống giữa cộng đồng Người mà lại bị hắt hủi thì đau đớn thế nào. Nhưng Cuộc đời Chí là thế, hắn chỉ biết chửi sau đi tù về, bởi hắn cũng đã nghĩ cuộc đời hắn vứt đi rồi, một thằng tù tội về thì không bị coi thường, không bị khinh thì còn bị gì nữa. Vậy nên chỉ có tiếng chửi làm bạn thôi. Và mục đích sống chỉ có đi ăn vạ, đi cướp bóc, và làm tay sai cho bá Kiến để có tiền uống rượu: “Anh bứa lắm. Nhưng này, anh Chí ạ, anh muốn đâm người cũng không khó gì. Ðội Tảo nó còn nợ tôi năm mươi đồng đấy, anh chịu khó đến đòi cho tôi, đòi được tự nhiên có vườn.” Vậy nhưng, từ sâu thẳm trong tâm hồn Chí, Chí vẫn muốn được người lương thiện, vẫn khao khát được giao tiếng với mọi người dù chỉ bằng tiếng chửi. Chí vẫn mong mỏi được ai đó chửi lại hắn nghĩa là người ta đã nghe ra tiếng chửi của hắn, đã biết hắn tồn tại. – Sau khi gặp thị Nở Va sau khi gặp Thị Nở, thì Chí thay đổi hẳn. Cuộc đời cho đến suy nghĩ hoàn toàn thay đổi. Chí gặp Thị Nở trong một hoàn cảnh khá éo le, đó là khi Chí thì say rượu còn Thị thì gánh nước mà gnur quên ở bờ sông, lối vào nhà Chí. Họ ăn nằm với nhau và sau thị Nợ đã đưa hắn vào lều, đắp chiếu cho hắn rồi về. Thời gian gặp nhau chỉ trong chống loáng nhưng đã thay đổi hoàn toàn con người của Chí. Hắn đã có nhận thức về tời gian, hắn đã cảm thấy buổi sáng rực rỡ, tươi đẹp hơn. Khi Chí Phèo mở mắt thì trời đã sáng lâu. Mặt trời chắc đã cao, và nắng bên ngoài chắc là rực rỡ. Cứ nghe chim ríu rít bên ngoài là đủ biết. Và rồi “Nhưng bây giờ thì hắn tỉnh. Hắn bâng khuâng như tỉnh dậy, hắn thấy miệng đắng, lòng mơ hồ buồn.” hắn có sự thay đổi trong suy nghĩ, trong tư tưởng và con người. Hắn đang tỉnh, hắn bắt đầu sợ rượu. Một người nghiện rượu như hắn mà sợ rượu cho thấy một sự thay đổi lớn lao trong tâm hồn. Có nghĩa là hắn cũng bắt đầu sợ cô đơn, sợ chết. Hắn đang khao khát sống, khao khát mãnh liệt. Ruột gan lại nôn nao lên một tý. Hắn sợ rượu cũng như những người ốm sợ cơm. Tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá! Có tiếng cườu nói của những người đi chợ. Anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá. Những tiếng quen thuộc ấy hôm nào chả có. Nhưng hôm nay hắn mới nghe thấy… Chao ôi là buồn! Cuộc sống ngoài kia vẫn diễn tiếp, có chăng chỉ có mình Chí Phèo tự thu mình lại, không còn để ý đến thế giới xung quanh hắn sống cho mình hắn, tối tăm, lạnh lẽo . Và hôm nay, sau đêm gặp Thị tâm hồn hắn giống như mảnh đất khô cằn gặp cơn mưa rào mùa hè, đã sinh sôi nảy nở, đã cảm nhận được mùi của thiên nhiên, của con người, của hoa lá, của đất. Hôm nay hắn mới nghe thấy và lòng thấy buồn nôn nao. Hắn buồn, một cảm xúc của một người thường, hắn buồn vì hắn đã đánh mất đi cuộc đời, hắn buồn vì hắn muốn được làm người và liệu có thể được làm người hay không. Hắn dần nhận biết ra bi kịch của cuộc đời mình, đó là đói rét, già nua và ốm đau cô độc. Hắn đã thức tỉnh thật sự, thức tỉnh phần lương tri con người và có cảm xúc đời thường. Con quỷ làng vũ đại đã tỉnh, trước đây chỉ biết uống rượu, vạch mặt ăn vạ thì giờ đây đã có ý thức của một con người. – Hắn mơ làm người lương thiện Nếu đọc kĩ tác phẩm, hẳn chúng ta cũng biết, Chí vốn là một người lương thiện và cũng có những ước mơ xưa kia: “Chồng cay thuê cuốc mướn, vợ dệt vải” . Và cho đến khi hắn được Thị nấu cho một bát cháo hành nóng hổi thì ôi thôi, ước mơ như ùa về. Lần đàu tiên trong cuộc đời hắn được ăn một món ăn mà ngon đến vậy, lần đầu tiên trong cuộc đời hắn được một người đàn bà cho. Người ta thường cướp của hắn chứ có cho gì hắn và có yêu thương gì hắn đâu. Vậy mà hắn lại cảm nhận được tấm lòng của thị Nở. Hắn hiền, ôi chao mà hắn hiền: “Hắn muốn làm nũng với thị như với mẹ. Ôi sao mà hắn hiền, ai dám bảo đó là thằng Chí Phèo vẫn đập đầu, rạch mặt mà đâm chém người? Ðó là cái bản tính của hắn, ngày thường bị lấp đi. Hay trận ốm thay đổi hẳn về sinh lý, cũng thay đổi cả tâm lý nữa? Những người yếu đuối vẫn hay hiền lành” Hắn mơ ước, được trở lai làm người lương thiện, cùng thị Nở xây gia đình nhỏ. Hay mình sang đây ở với tớ một nhà cho vui. Một câu tỏ tình nghe có vẻ bông đùa nhưng mà lại thực tâm. Hắn thực sự muốn làm người lương thiện, hắn khao khát và muốn trở về thế giới lương thiện, và thị sẽ mở đường cho hắn. Có thể nói cuộc gặp gỡ của Chí và Thị Nở đã đem tới cho Chí niềm hạnh phúc, mong muốn được yêu thương, được trở thành người lương thiện. – Nỗi đau bị từ chối Nhưng làm người lương thiện đâu có dễ, nhất là ở xã hội thối nát ấy. Khi ý định làm người lương thiện vừa nhen nhóm đã bị dập tắt đó là định kiến xã hội khi bà cô thị Nở không cho thị quen hắn “Ðã nhịn được đến bằng này tuổi thì nhịn hẳn; ai lại đi lấy thằng Chí Phèo!. Bà cô thị Nở chính là định kiến hà khắc của xã hội, đã cứt đứt sợi duyên tình của Chí và Nở, đồng thời cắt đi quyền làm người gián tiếp của Chí. Lúc này hắn mới buồn, ngẩn người, hắn mới thấy được bi kịch cuộc đời mình. Hắn bất lực hiểu ra để rồi hồi tưởng lại quá khứ với thị, hắn lại càng đau, càng muốn níu kéo. Nhưng thị lại thẳng tay gạt đi. Vậy là hắn muốn quay lại làm người và con đường ấy chính là thị Nở nhưng hắn đã bị cự tuyệt. Vậy thì hắn còn gì tiếc nuối, hắn lại uống rượu, uống mãi không say “Hắn phải uống thêm chai nữa. Và hắn uống. Nhưng tức quá, càng uống càng tỉnh ra. Tỉnh ra, chao ơi, buồn! Hơi rượu không sặc sụa. Hắn cứ thoang thoảng thấy hơi cháo hành. Hắn ôm mặt khóc rưng rức.’ Nỗi đau dường như đã lên đến cực điểm, giọt nước mắt của Chí chính là nỗi khổ tuyệt vọng tột cùng, không lối thoát. Hắn bị đẩy khỏi xã hội trong khao khát được quay lại làm người lương thiện. – Tâm trạng đau khổ phẫn nộ đến tột cùng Khi con người ta đã bị dồn đến đường cùng, thì người ta cũng chẳng thiết gì nữa. Hắn cứ vậy mà xách dao đi, ban đầu hắn định rẽ vào nhà thị nở nhưng hắn lại đi và đến nhà Bá Kiến và tại đây hắn đanh thép đòi bá kiến hải trả lại quyền làm người và quyền được lương thiện: “Không được! Ai cho tao lương thiện? Làm thế nào cho mất được những vết mảnh chai trên mặt này? Tao không thể là người lương thiện nữa. Biết không? Chỉ có một cách… biết không! Chỉ có một cách là… cái này biết không? Kết thúc là Chí đâm chết Bá Kiến và tự tủ. Cái chết của Bá kiến chính là sự vùng lên đòi quyền sống, quyền làm người, nó cũng là khát khao được làm người lương thiện của Chí, một khát khao cháy bỏng, một câu hỏi bỏ lửng… Tâm trạng chí phèo diễn biến phức tạp từ khi không cảm xúc, không ý thức cho đến khi có ý thức về số phận của mình, khao khát hạnh phúc, mong muốn làm người lương thiện rồi lại bị cự tuyệt, phẫn uất, đau khổ vì bị từ chối quyền làm người. Nam Cao thật tài tình khi xây dựng lên nhân vật Chí Phèo hết sức đặc sắc với diễn biến tâm trạng vô cùng phức tạp nhưng logic, đúng theo tâm lý một người khao khát hạnh phúc, tuy là con quỷ nhưng lại có lương tri còn hơn những kẻ sống mệnh danh là người nhưng thực chất lại là quỷ. Kết bài Nam Cao đã xây dựng lên nhân vật điên hình cho người nông dân bị tha hóa trong xã hội cũ, nhưng thẳm sâu trong tâm họ là khao khát trở về và đều có một lương tri, một trái tim lương thiện, một nhân cách không ai có thể chà đạp. Đây là nhân vật để lại nhiều ấn tượng nhất cho độc giả, có lúc ám ảnh, nhưng lại khiến cho người đọc thương cảm vô cùng, và luôn trăn trở về câu hỏi “ Ai cho tao lương thiện”? Có lẽ, phải vùng lên, phải thay đổi một hệ tư tưởng, một xã hội mới có thể sống và trở thành người lương thiện như ý muốn. Chí phèo sau khi gặp thị nởPhân tích Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở để thấy được khả năng xây dựng tâm lý nhân vật tài tình của Nam Cao. Qua đó nhà văn đã thể hiện lòng nhân ái, lòng tin vào trái tim lương thiện của con người trước hiện thực éo le. Dàn ý diễn biến tâm trạng Chí phèo sau khi gặp Thị NởI. Mở bài
II. Thân bài 1. Khái quát về hoàn cảnh Chí Phèo trước khi gặp Thị Nở
⇒ Trước khi gặp Thị Nở, Chí Phèo bị coi là “con quỷ dữ của làng Vũ Đại” 2. Cuộc gặp gỡ giữa Chí Phèo và Thị Nở – Hoàn cảnh gặp gỡ:
⇒ Cuộc gặp gỡ định mệnh này đã đem đến những biến chuyển tâm lí rõ nét trong Chí Phèo 3. Diễn biến tâm trạng nhân vật Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở a. Thức tỉnh – Sau cuộc gặp gỡ với Thị Nở, lần đầu tiên Chí Phèo thực sự “tỉnh”
⇒ Cuộc gặp với Thị đã làm Chí Phèo thực sự tỉnh táo sau những cơn say triền miên b. Niềm vui, hi vọng, ước mơ quay trở về
⇒ Gặp Thị Nở, Chí Phèo đã trải qua những cảm xúc chưa hề có trong đời, mang đến niềm vui, niềm hi vọng và mong ước trở về làm người lương thiện trỗi dậy c. Thất vọng, đau đớn – Tình yêu bị ngăn cấm bởi bà cô thị Nở, bởi vậy, khi Thị Nở từ chối, Chí Phèo thất vọng và đau đớn:
⇒ Mong muốn trở về làm người lương thiện không còn nữa, Chí đau đớn, tuyệt vọng d. Phẫn uất
⇒ Hành động tự kết liễu thể hiện sự phẫn uất và tuyệt vọng đến tột cùng III. Kết bài
Phân tích Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở ngắn gọnTrong vườn văn học hiện thực phê phán Việt Nam trước 1945, Nam Cao là đóa hoa nở muộn. Trước Nam Cao, ta đã có những Ngô Tất Tố, Vũ Trọng Phụng, Nguyên Hồng,... Tuy là cây bút đến sau, nhưng Nam Cao vẫn kịp có cho mình những tác phẩm xuất sắc, phản ánh rõ hiện thực xã hội đương thời, lên án, vạch trần những cái xấu xa, những cái lầm than trong những kiếp người. Tiêu biểu có thể kể đến truyện ngắn "Chí Phèo" - tác phẩm làm nên tên tuổi nhà văn. Tác phẩm viết về bi kịch của người nông dân Việt Nam và đánh dấu một bước phát triển đáng kể của văn xuôi Việt Nam. Trong đó, chi tiết để lại ấn tượng sâu đậm nhất trong lòng người đọc có lẽ là diễn biến tâm trạng Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở. Người nông dân Việt Nam với bi kịch tha hóa bước vào trang sách Nam Cao, trở thành Chí Phèo, rồi Chí Phèo lại từ trang văn Nam Cao bước ra, phản ánh biết bao số phận lầm than ngoài đời thực. Với bút pháp xây dựng nhân vật điển hình, Nam Cao khiến cho nhân vật sống động tới nỗi chỉ cần nghe tới tên Chí Phèo, trong đầu ta lập tức hiện ra hình ảnh anh nông dân lương thiện bị áp bức, dồn ép thành một thằng lưu manh và sau cùng chết trong tức tưởi. Lũ chúa đất và nhà tù thực dân biến Chí từ một chàng thanh niên mồ côi ngờ nghệch phải đi làm thuê ở đợ kiếm cái ăn thành "con quỷ dữ" của làng Vũ Đại. Trông thấy Chí trong hình hài xăm trổ, gương mặt dọc ngang đầy sẹo trong những lần rạch mặt ăn vạ, không tiếc làm chuyện ác, ta ngỡ như Chí Phèo đã tha hóa hoàn toàn, đã biến đổi, dị dạng cả nhân hình lẫn nhân tính, bản chất lương thiện dường như đã bị che lấp hoàn toàn. Thế rồi Nam Cao để Thị Nở đến bên Chí, mở ra cánh cửa lương tri đã bị tội ác của lũ cường hào ác bá đóng vào bấy lâu. Tình cảm chân thành, hành động ngờ nghệch của Thị thức tỉnh Chí, thức tỉnh con người vốn ngủ sâu trong hình hài "con quỷ dữ". Nam Cao là thế đó. Ông không bao giờ để nhân vật của mình lặng yên chìm trong bóng tối mà luôn vùng vẫy, đấu tranh cho những điều tốt đẹp. Thị Nở - người đàn bà xấu ma chê quỷ hờn, lại ngờ nghệch như đứa trẻ, ấy vậy mà sống tình cảm. Bởi vì ngờ nghệch, Thị chẳng sợ Chí như người dân làng này vốn sợ. Thị nhìn hắn với cái nhìn dành cho con người, chứ không phải nhìn một con quỷ như người ta vẫn hay nhìn hắn. Nam Cao đã đặt vào trong hình hài xấu xí của thị một vẻ đẹp tâm hồn sâu kín. Hình ảnh của thị với bát cháo hành nghi ngút khói trên tay đem đến cho Chí khi hắn đang đói cào ruột bởi “trận thổ đêm qua”, khi hắn đang buồn bã cô đơn nhất, đang “thèm khát người” nhất, đang đau khổ tuyệt vọng nhất… hình ảnh ấy rung động người đọc biết bao! Đó là sự rung động của nhân tâm rất tự nhiên, rất vô tư không hề “sợ hãi” như những người dân khác ở làng Vũ Đại mỗi khi gặp Chí và cũng không hề tính toán thiệt hơn. Thị không biết tính toán và cũng chẳng cần tính toán. Cái nghĩa tình có ai tính toán bao giờ. Tình cảm của thị thô mộc, nguyên sơ khiến ta cảm động quá! Tỉnh dậy sau đêm say sưa gặp Thị Nở, điều đầu tiên Nam Cao để cho Chí nhận ra ấy là thực tại của bản thân mình. Hắn sống trong một túp lều, túp lều mà hắn đã phải đánh đổi bằng máu, bằng lương tri, làm tay sai cho bá Kiến mà có được. Một túp lều ẩm thấp, tối tăm: “Ở đây người ta thấy chiều lúc xế trưa và gặp đêm khi bên ngoài vẫn sáng”. Đây không phải nơi ở của con người, nó là địa ngục trần gian mà Chí đang chết dần chết mòn trong đó. Vậy mà chưa bao giờ Chí Phèo nhận thấy thế bởi Chí Phèo chưa bao giờ hết say. Đây là lần đâu tiên Chí nhận ra cái hiện thực cay đắng phũ phàng ấy. Hắn bắt đầu cảm nhận được cuộc sống xung quanh mình và có những cảm xúc của một con người. Lần đầu tiên từ khi ra tù, Chí Phèo tỉnh rượu và có cái cảm giác “miệng đắng, lòng mơ hồ buồn”. Lần đầu tiên, Chí Phèo nghe được những âm thanh quen thuộc của cuộc sống hằng ngày xung quanh hắn : “tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá”, “tiếng anh thuyền chài gõ mái chèo đuổi cá”, tiếng trò chuyện của những người đi chợ về…Những âm thanh ấy đã gợi nhớ trong hắn ước mơ giản dị từ thuở xa xưa : “có một gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải”. Quá khứ tuy nghèo khổ ấy nay với Chí cũng là một điều thật xa vời. Thực tại giờ đây của hắn là “già mà vẫn còn cô độc”. Điều ấy khiến hắn buồn và lo lắng cho tương lai : đói rét, ốm đau và cô độc sẽ đày đọa hắn khi về già. Và hắn sợ nhất là cô độc. Một kẻ chỉ biết sống bằng giật cướp và dọa nạt, một kẻ đã làm đổ máu và nước mắt của bao nhiêu người lương thiện, vậy mà giờ đây cũng biết sợ, mà lại sợ nhất là cô độc. Hình như, bản chất người trong hắn đang mơ hồ tỉnh dậy. Và khi Chí đang nhìn về tương lai đen tối kia với tâm trạng cô độc, sợ hãi, cũng may là Thị Nở đến nếu không thì Chí khóc mất. Thị Nở bước vào cùng với bát cháo hành, một hình tượng đẹp nhất, một chi tiết nghệ thuật đem đến nhiều mĩ cảm. Chí Phèo ngạc nhiên, hết ngạc nhiên thì mắt Chí ươn ướt. Có lẽ vì đây là lần đầu tiên Chí được một người đàn bà cho ăn, bởi vì xưa nay Chí vẫn phải “dọa nạt hay giật cướp” của người khác thì mới có được. Bát cháo hành ấy là đại diện cho tình cảm mộc mạc của Thị Nở dành cho Chí, đánh thức trọn vẹn trong Chí lương tri và lương tâm của một con người. Bát cháo hành chan chứa tình người, thứ tình cảm rất thật, hồn nhiên, không vụ lợi. Nó chỉ đơn giản là bởi Thị thấy Chí bị “thổ một trận nhọc” mà không có người chăm sóc, bởi Thị nghỉ ốm như thế thì chỉ có ăn cháo hành. Và rất hồn nhiên Thị nấu cháo hành mang sang. Bát cháo hành ấy là vị thuốc giải độc cho cuộc đời Chí. Không chỉ giải cảm, bát cháo hành là tình người duy nhất đã gợi thức phần lương tri ngủ quên trong lốt “con quỷ dữ Chí Phèo”. Từ ăn năn, hối hận, Chí bỗng thấy thèm lương thiện, thèm trở về cuộc sống ngày trước. Bát cháo hành đã dẫn đường cho hi vọng hoàn lương: Thị Nở có thể làm hòa với hắn thì mọi người cũng có thể làm hòa với hắn. Khát khao lương thiện bùng dậy mãnh liệt đã khiến Chí dồn hết hi vọng vào Thị Nở – về cây cầu đưa hắn về với cuộc đời lương thiện. Bát cháo hành đã hoàn thành thiên chức gọi chất người, khơi hòn than đỏ vùi trong lớp tro tàn đang âm ỉ, nó đưa Chí qua một cuộc lột xác để về với sự lương thiện. Lúc này, Chí Phèo đã hoàn toàn thức tỉnh, hắn từ "con quỷ dữ" trở lại là người: "Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người". Mà đã là người, ai chẳng mưu cầu hạnh phúc? Hắn làm nũng với Thị Nở như đứa trẻ con làm nũng mẹ. Hắn ao ước một mái ấm gia đình, hắn thực sự mong muốn xây dựng gia đình với Thị Nở: "Giá cứ thế này mãi thì thích nhỉ?" Chí Phèo và Thị Nở, hai mảnh đời bất hạnh gặp nhau rồi yêu nhau. Họ mở ra con đường giải thoát cho nhau, "làm ơn" và "chịu ơn" lẫn nhau. Họ sống với nhau như vợ chồng. Nhưng chỉ được năm ngày. Năm ngày ấy có lẽ là năm ngày hạnh phúc nhất cuộc đời Chí. Sau năm ngày ấy, Thị Nở nhớ ra mình còn một người cô ở đời. Thị phải "đừng yêu để hỏi cô thị đã". Nghiệt ngã thay! Chí đã thức tỉnh lương tri, đã trở lại là người, khao khát sống cuộc đời lương thiện, nhưng điều ấy không ai biết. Bà cô Thị Nở lại càng không biết. Bà nghe cháu gái nhắc đến Chí Phèo thì xỉa xói ngay vào mặt cháu gái rằng lấy ai không lấy lại đi lấy thằng Chí Phèo, một thằng "không cha, suốt ngày chỉ có một việc là rạch mặt ăn vạ". Thị Nở uất lắm. Bao nhiêu uất giận ấy Thị trút cả vào Chí, từ chối sự níu kéo của Chí, rồi vùng vằng bỏ về. Những lời nói và hành động của Thị Nở như cái tát vào mặt Chí Phèo, khiến hắn nhận ra bi kịch đời mình. Hắn không còn cái cơ hội được trở lại làm con người nữa. Người ta xem hắn là "con quỷ", hắn mãi mãi là thằng Chí Phèo gieo rắc bất hạnh lên cuộc sống của bao nhiêu con người ở làng Vũ Đại. Người duy nhất xem hắn là người, gần gũi với hắn, cũng quyết tuyệt từ chối hắn. Tuyệt vọng, hắn uống rượu nhưng càng uống càng tỉnh và thoang thoảng cứ thấy “hơi cháo hành”. Lương tri và lương tâm đã thức tỉnh không cho phép hắn trở lại làm một con quỷ. Hắn tìm say để lại sống cuộc đời khi trước, nhưng "hơi cháo hành", hay tiếng gọi của tình người, của lương tri cứ ám ảnh lấy hắn, không cho phép hắn bỏ quên con người đã thức tỉnh. Hắn đi đòi lương thiện. Nhưng chao ôi, còn ai trả lại cho hắn được sự lương thiện ngày xưa nữa? Nhân dạng hắn đã đánh mất từ lâu rồi: những vết sẹo trên mặt đã khiến gương mặt hắn không rõ hình hài là mặt người hay mặt thú. Người ta ghê sợ hắn. Câu hỏi "Ai cho tao lương thiện?" vang lên trong tức tưởi, phản ánh bước đường cùng của cuộc đời một người nông dân bị tha hóa. Sự bế tắc và bi kịch tột cùng ấy đưa hắn đến nhà Bá Kiến, và sau cùng, đưa hắn đến cái chết đầy đau đớn. Truyện ngắn khép lại bằng hình ảnh Thị Nở nhìn nhanh xuống bụng và trong đầu thấp thoáng hiện ra cái lò gạch cũ. Hình ảnh ấy tạo cho tác phẩm kết cấu vòng tròn, đầu cuối tương ứng đổng thời cũng gọi ra cái vòng luẩn quẩn tối tăm của người nông dân nghèo. Hiện thực xã hội đã được phơi bày trọn vẹn trong tác phẩm. Thông qua diễn biến tâm lý của Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở, ta thấy được khả năng xây dựng tâm lý nhân vật tài tình của Nam Cao. Nhà văn thể hiện lòng nhân ái, lòng tin vào trái tim lương thiện của con người trước hiện thực éo le. Qua Chí Phèo, Nam Cao đã đóng góp cho dòng văn học hiện thực phê phán nói riêng và văn học Việt Nam nói chung một tiếng nói nhân đạo, một nhân vật mang tính điển hình cho người nông dân trước Cách mạng bị bần cùng hóa, lưu manh hóa đến tha hóa nhưng luôn dám đấu tranh để chống lại bất công. Nỗ lực không ngừng, cái tâm - cái tài của Nam Cao đã được chi nhận xứng đáng: “Trong văn hóa Việt Nam, với ngòi bút Nam Cao ta bắt đầu thấy thật có sự sống, thật có con người trong truyện ngắn” (Nguyên Hồng).
|
