(Last Updated On: 07/06/2022 by Lytuong.net) Bản chất của văn hóa họcCó nhiều bộ môn khoa học cùng nghiên cứu văn hóa dưới nhiều khía cạnh khác nhau, như dân tộc học, nhân học, xã hội học, triết học.. v.v. Tuy nhiên, chỉ có Văn hóa học là nghiên cứu văn hóa như một chỉnh thể tự biến đổi và phát triển. Văn hóa học được xem là một bộ môn khoa học tương đối mới, một khoa học tích hợp (Integral Science), vừa nghiên cứu văn hóa nói chung, vừa nghiên cứu các hiện tượng văn hóa riêng biệt. Mục đích của Văn hóa học là phát hiện ra và phân tích tính quy luật của những biến đổi văn hóa – xã hội. Người đầu tiên đặt nền móng cho cách tiếp cận chỉnh thể trong nghiên cứu văn hóa, và do đó, có thể coi là người đầu tiên đặt nền móng cho văn hóa học là Edward B. Tylor – nhà nhân học nổi tiếng người Anh (với cuốn “Văn hóa nguyên thuỷ”, năm 1871). Gần 40 năm sau (năm 1909) thuật ngữ “Văn hóa học” (tiếng Đức “Kunturkunde”, tiếng Anh “Culturology“) mới ra đời. Người đặt ra thuật ngữ này là Wilhelm Ostwald nhà khoa học và triết học Đức. Thuật ngữ này dùng để chỉ môn học mới mà ông gọi là khoa học về các hoạt động văn hóa, tức là hoạt động đặc biệt của con người. Có thể coi Leslie Alvin White (1900-1975) là người đặt nền móng cơ bản cho Văn hóa học. Ông là một nhà nhân học Hoa Kỳ nổi tiếng với những công trình lý luận về sự tiến hóa của văn hóa và với những nghiên cứu khoa học về văn hóa mà ông gọi là “Văn hóa học”. Trong các tác phẩm “Khoa học về văn hóa” (The Science of Culture. 1949), “Sự tiến hóa của văn hóa” (The Evolution of Culture. 1959) và “Khái niệm văn hóa” (The Concept of Culture. 1973), L. A. White đã đặt cơ sở cho văn hóa học với tính cách là một môn khoa học độc lập, lý giải văn hóa như một hệ thống toàn vẹn, làm rõ phạm vi, nguyên tắc và đối tượng nghiên cứu của văn hóa học… Nhưng vào thời điểm ấy, ý niệm về văn hóa học còn quá mới mẻ nên ít người biết đến. Chỉ đến những năm 1990, khi tiến trình toàn cầu hóa tác động mạnh mẽ lên đời sống của các cá thể và cộng đồng trên thế giới, người ta mới thực sự chú ý đến vai trò của các tác nhân văn hóa đối với các quá trình phát triển; và do đó, mới quan tâm đầu tư để thúc đẩy văn hóa học phát triển và lan rộng trên khắp thế giới. Cho đến nay, Văn hóa học đã phát triển tới độ – bao hàm trong bản thân nhiều khuynh hướng khác nhau, khiến cho việc xác định đối tượng và phương pháp của nó trở nên hết sức khó khăn. Nhà triết học Rodin V.M cho rằng: “Không có một văn hóa học duy nhất, có bao nhiêu nhà văn hóa học lớn thì cũng có bấy nhiêu lý luận văn hóa, mỗi khuynh hướng văn hóa học độc đáo đều quy định cách tiếp cận và đối tượng của mình. Mặc dù vậy, các nhà văn hóa học đều hiểu nhau, đều xây dựng tri thức văn hóa học, đều giao tiếp hữu hiệu với nhau”*. Nếu tính đến các yếu tố đó thì sách giáo khoa về văn
hóa học thế hệ mới cần phải như thế nào? Theo Rodin, có lẽ không nên cố trình bày tất cả những gì chúng ta hiểu biết về văn hóa (các nền văn hóa) hay về văn hóa học. Và điều đó cũng không thể thực hiện được bởi lẽ, cho dù văn hóa học là một bộ môn khoa học tương đối non trẻ song nó cũng đã tích luỹ được một khối lượng tri thức khổng lồ. Lối thoát khỏi tình huống này là: không tập trung vào dạy kiến thức mà phải tập trung vào năng lực tư duy văn hóa*. Tán đồng quan điểm “dạy phương pháp nghiên cứu”, “dạy tư duy văn hóa”, Rodin cho rằng: “Giáo trình hiện đại về văn hóa học có lẽ cần phải giải quyết hai nhiệm vụ cơ bản là: giúp nhà sư phạm và sinh viên có thể thấu hiểu được thực tại văn hóa; và trang bị cho họ các phương tiện để định hướng hoạt động trong thực tại đó. Do vậy, không cần thiết phải trình bày văn hóa với tư cách là một tập hợp thông tin (các tư liệu, các mô tả về văn hóa). Thay vào đó, cần phải chỉ ra các cách tiếp cận và các phương pháp cơ bản đã được xây dựng và sử dụng trong văn hóa học, đánh giá chức năng và giới hạn của chúng, đưa ra một kim chỉ nam đặc biệt cho sự định hướng trong văn hóa học, nhất là trong tình hình văn hóa học mang tính phức tạp, không thuần nhất”. Với tư cách đó, Văn hóa học đang gánh vác lấy một phần chức năng của triết học, tức là nó đang góp phần đem lại một cách nhìn mới mẻ và toàn vẹn về đời sống hiện thực con người. Đối tượng của Văn hóa học chính là Văn hóa. Ý nghĩa của văn hóa học– Trang bị năng lực phản tư văn hóa
– Có tác dụng giáo dục và bồi dưỡng nhân cách
– Giúp lý giải các khuynh hướng lựa chọn, cách ứng xử, cách hành động và triết lý sống của người Việt Nam
|