Rối loạn chuyển hóa mỡ hay máu nhiễm mỡ được nhắc đến ngày một nhiều bởi số lượng người mắc bệnh này đang gia tăng, trở thành vấn đề sức khỏe lo ngại. Viện Dinh dưỡng vừa công bố kết quả nghiên cứu về rối loạn mỡ máu ở người trưởng thành độ tuổi từ 25-74 có tỷ lệ gia tăng chiếm 26%. Riêng khu vực thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM tỷ lệ này lên đến hơn 40% ở lứa tuổi trên. Rối loạn chuyển hóa mỡ máu, tức là ở những người này có lượng mỡ trong máu tăng cao trên 5,2 mmol/lít, đặc biệt là các loại mỡ có hại cho cơ thể như cholesterol trọng lượng phân tử thấp, gây ra tình trạng viêm và xơ vữa thành động mạch là nguyên nhân gây ra tắc và vỡ của mạch máu. Sau khi ăn chất béo (mỡ), triglycerid và cholesterol được hấp thu vào tế bào ruột dưới dạng acid béo và cholesterol tự do. Trong cơ thể, các cholesterol cũng được tổng hợp tại các tế bào gan (chuyển hóa lipid nội sinh). Vì không tan trong nước, để tuần hoàn được trong huyết tương, các lipid phải được kết hợp với các protein dưới dạng phức hợp phân tử lớn gọi là lipoprotein. Có 6 loại lipoprotein khác nhau về tỷ trọng, nhưng có 2 loại được quan tâm nhất là lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL-C) là một loại cholesterol có hại và lipoprotein tỷ trọng cao (HDL-C) là một loại cholesterol có ích. Thừa cân, uống nhiều rượu, ăn nhiều thức ăn có chứa chất béo sẽ làm tăng lượng triglycerid trong máu. Khoảng dưới 10% các trường hợp bị rối loạn lipid máu thứ phát do các nguyên nhân như: đái tháo đường, hội chứng thận hư, tăng urê máu, suy tuyến giáp, bệnh gan, nghiện rượu, uống thuốc tránh thai, một số thuốc tim mạch như thuốc ức chế bêta giao cảm, nhóm thuốc lợi tiểu thiazid.  Thừa cân sẽ làm tăng lượng triglycerid trong máu Nồng độ cholesterol trong máu cao là nguyên nhân chủ yếu của quá trình xơ vữa động mạch và dần dần làm hẹp các động mạch cung cấp máu cho tim và các cơ quan khác của cơ thể. Khi động mạch vành bị hẹp sẽ làm giảm dòng máu tới nuôi cơ tim gây ra cơn đau thắt ngực, thậm chí nhồi máu cơ tim. Hầu hết lượng cholesterol toàn phần trong máu tạo ra LDL-C là loại cholesterol có hại. Chỉ có một lượng nhỏ cholesterol tạo ra HDL-C là loại cholesterol có ích, có tác dụng bảo vệ chống lại bệnh xơ vữa động mạch. Nguy cơ bị bệnh động mạch vành và các bệnh lý tim mạch khác càng tăng cao hơn nếu bệnh nhân có các yếu tố nguy cơ khác đi kèm như hút thuốc lá, tăng huyết áp, tiểu đường, thói quen ít vận động và thừa cân. Rối loạn chuyển hóa mỡ máu gây nhiều bệnh nguy hiểm Việc phát hiện bệnh sớm rất khó khăn vì ở giai đoạn này bệnh nhân hầu như không có triệu chứng gì rõ rệt. Những người ở độ tuổi sau 25 nên đi kiểm tra rối loạn mỡ máu 1 năm/lần để phát hiện sớm và có hướng điều chỉnh kịp thời. Trước khi đi xét nghiệm cần nhịn đói tối thiểu 6 giờ đồng hồ. Với những nhóm người có nguy cơ cao như béo phì, ít vận động, đái tháo đường, hút thuốc lá… những người ở độ tuổi trên 40 nên khám sức khỏe thường xuyên có thể 6 tháng/1 lần. Một điều lưu ý là với những bệnh nhân khi đã mắc rối loạn chuyển hóa mỡ máu không thay đổi nhanh chóng trong vài giờ hoặc vài ngày, ngay cả khi bắt đầu áp dụng chế độ kiêng khem hoặc dùng thuốc. Vì vậy không nên nôn nóng đi thử máu nhiều lần liên tiếp chỉ cách nhau vài ngày. Thời gian kiểm tra lại xét nghiệm tốt nhất cũng tùy theo sự chỉ định của thầy thuốc khám bệnh. Theo dõi fanpage của Bệnh viện Ða khoa Hồng Ngọc để biết thêm thông tin bổ ích khác: https://www.facebook.com/BenhvienHongNgoc/
“Mỡ trong máu cao” là cách mà dân gian dùng để gọi bệnh “rối loạn chuyển hoá lipid máu”. Lipid là một trong 3 chất dinh dưỡng chính của cơ thể bao gồm: Lipid (mỡ), Glucid (chất bột đường) và Protein (chất đạm). Chất mỡ trong cơ thể chủ yếu là Cholesterol và Triglyceride. 1. Mỡ trong máu do đâu mà có? Chất mỡ trong cơ thể chủ yếu là Cholesterol và Triglyceride a. Nguồn gốc mỡ cholesterol Một phần cholesterol trong cơ thể là do thức ăn mang lại, tuy nhiên gan mới là cơ quan chủ yếu tổng hợp nên cholesterol. - Sau khi ăn thức ăn có nhiều mỡ (thịt mỡ, óc heo, lòng đỏ trứng, da ga da vịt da heo…) mỡ sẽ được hấp thu tại ruột rồi đưa đến gan. - Có thể ví gan giống như một nhà máy chế biến mỡ. Cholesterol được hấp thu qua thức ăn gan chuyển hóa thành rất nhiếu dạng mỡ khác nhau để đưa vào máu, từ đó chuyên chở đi khắp nơi trong cơ thể. - Có 3 loại cholesterol: VLDL-c, LDL-c và HDL-c + VLDL: Mang mỡ từ gan đi các nơi khác trong cơ thể, sau khi nhường bớt mỡ cho các tế bào thì VLDL sẽ chuyển thành LDL. + LDL: Đây là thủ phạm chính gây xơ vữa mạch máu, nên còn được gọi là cholesterol xấu. + HDL: Còn được gọi là cholesterol tốt, do HDL có khả năng lấy bớt cholesterol đọng ở các thành mạch máu, mang về lại cho gan, giúp ngăn ngừa quá trình tạo mảng xơ vữa b. Nguồn gốc mỡ triglyceride 90% mỡ triglyceride trong máu đều do thức ăn mang lại. Sau một bữa ăn có nhiều chất béo, nồng độ triglyceride trong máu tăng cao. Tuy nhiên với một cơ thể khoẻ mạnh bình thường, 12 giờ sau hầu như tất cả các triglyceride này sẽ được cơ thể chuyển hoá hết. Triglyceride được tổng hợp và chuyển hoá qua lại ở tại gan và mô mỡ. 2. Chuyện gì sẽ xảy ra nếu trong máu của tôi có quá nhiều mỡ? - Tăng LDL- cholesterol (mỡ xấu) hoặc giảm HDL-cholesterol (thiếu mỡ bảo vệ) sẽ tạo điều kiện thuận lợi hình thành các mảng xơ vữa ở thành mạch máu, gây hẹp lòng mạch, tăng huyết áp, thiếu máu cơ tim, thiếu máu não …Nặng nề hơn nữa là vỡ các mảng xơ vữa làm lấp mạch não (đột quỵ) hoặc nhồi máu cơ tim có thể dẫn đến tàn phế hoặc tử vong. - Tăng triglyceride sẽ làm gan nhiễm mỡ, đề kháng insulin dễ dẫn đến bệnh đái tháo đường. Ngoài ra nếu Triglyceride quá cao ( >1000mg/dl) có thể gây ra viêm tuỵ cấp. 3. Các bác sĩ sẽ cho bạn thử máu như thế nào để biết có rối loạn chuyển hoá mỡ? - Về cơ bản chỉ cần xét nghiệm Cholesterol toàn phần, Triglyceride, HDL-c và LDL-c trong máu là đủ để biết bạn có bị rối loạn chuyển hoá mỡ trong máu hay không. 4. Những điều cần lưu ý về chế độ dinh dưỡng
Vận động - Chọn một môn thể thao ưa thích và nhờ bác sĩ tư vấn xem nó có phụ hợp với sức khoẻ của bạn không (ví dụ: đi bộ, chơi cầu lông, bòng bàn, tenis, bơi, đá bóng…) - Nên tập luyên đều đặn hàng ngày khoảng 30-60 phút (ít nhất là 3 ngày mỗi tuần) - Thời gian tập luyện có thể tăng dần dần tuỳ theo khả năng. 5. Bác sĩ chẩn đoán tôi bị rối loạn chuyển hoá mỡ vậy bệnh của tôi cần phải được theo dõi như thế nào? Tôi phải uống thuốc trong bao lâu? - Bạn nên kiểm tra mỡ trong máu định kỳ mỗi 3 hoặc 6 tháng, hoặc mỗi năm theo sự hướng dẫn của bác sĩ. - Theo dõi cân nặng thường xuyên mỗi tháng, nếu có dư cân phải tích cực tiết chế và vận động để giảm bớt cân thừa. - Sau khi đã tích cực tiết chế và vận động mà kiểm tra lại mỡ trong máu của bạn vẫn còn cao thì bạn cần phải dùng thêm thuốc hạ mỡ trong máu. - Ngoài ra, nếu bạn đang có bệnh đái tháo đường, suy thận mãn hoặc thiếu máu cơ tim… kèm theo, thì cần phải duy trì mỡ trong máu ở mức tối ưu mới đạt. Tốt nhất nên hỏi bác sĩ điều trị để biết mức cholestrol, LDL-c, HDL-c và triglyceride trong trường hợp cụ thể của bạn cần duy trì ở mức bao nhiêu là đạt yêu cầu. - Thời gian dùng thuốc hạ mỡ có thể vài tháng, vài năm hoặc thậm chí duy trì suốt đời là tuỳ thuộc vào từng nhóm bệnh đi kèm, ví dụ + Nếu bạn còn trẻ chưa có bệnh tim mạch và đái tháo đường thì bạn chỉ cần tiết chế và vận động giảm bớt cân thừa. Sau 3 tháng, kiểm tra lại mỡ trong máu của bạn vẫn ở mức xấu, thì nên dùng thuốc trong một khoảng thời gian song song với việc tiết chế ăn uống và luyện tập. + Nếu bạn đã có bệnh tim mạch, bệnh lý thận mãn, hoặc đái tháo đường rồi thì việc dùng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ để duy trì mỡ trong máu ở mức độ tối ưu là cực kỳ cần thiết để ngăn ngừa đột quỵ và nhồi máu cơ tim trong tương lai. BS. TRƯƠNG DẠ UYÊN |
