Thái độ của đức làm cho quan hệ giữa các nước đế quốc ở châu âu như thế nào?

Lần đầu tiên từ hai năm nay, Hội đồng NATO Nga nhóm họp. Nhân dịp này phía Nga đặt lên bàn một yêu sách quá đáng: Không chấp nhận bất kỳ việc mở rộng nào của NATO về phía đông. Thứ trưởng Ngoại Giao Nga Serguei Riabkov khẳng định « đã đến lúc Liên Minh trở lại đường biên giới của năm 1997», đó là khi NATO chưa kết nạp các nước vừa thoát khỏi ách chủ nghĩa Cộng Sản.

Tổng thống Vladimir Putin đã từng thừa nhận cách đây vài năm trong một cuộc họp báo với tổng thư ký Liên Minh Bắc Đại Tây Dương khi đó làông Anders Fogh Rasmussen rằng«Điều tôi mơ ước là không còn có NATO nữa». Từ đó đến nay thái độ hung hăng thù hằn đối với tổ chức quân sự của phương Tây này ngày càng lớn thêm. «NATO đã trở nên một dự án thuần túy chính trị mà mục đích là để chiếm những lãnh thổ bị bơ vơ sau sự sụp đổ của Hiệp ước Vacxava cùng với Liên Xô», ngoại trưởng Nga Serguei Lavrov đã lớn tiếng lên án NATO như vậy.

Tuy nhiên, Liên Minh Bắc Đại Tây Dương không phải lúc nào cũng là con quỷ trong mắt Matxcơva, cần phải loại trừ bằng mọi giá. Năm 1991, khi Liên Xô sụp đổ, Hiệp ước Vacxava cũng biến mất theo và các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ được độc lập. Đó cũng là lúc bắt đầu hình thành quan hệ đối tác vì hòa bình giữa NATO và Nga. Các nước bắt đầu lựa chọn giữa hai bên. Ukraina khi đó không theo Nga không theo phương Tây.

Năm 1997, có một hiệp định cơ bản điều chỉnh mối quan hệ trong tương lại giữa NATO và Nga, theo đó Liên Minh cam kết không triển khai vũ khí hạt nhân trong những nước thành viên mới gia nhập. Chiến tranh lạnh đã được sang trang mới với thỏa thuận đó.

Một kỷ nguyên mới mở ra và quan hệ giữa Nga và Hoa Kỳ cũng bắt đầu tốt đẹp. Matxcơva không hài lòng với việc NATO can thiệp vào Kosovo năm 1999 nhưng vẫn ủng hộ Washington sau loạt khủng bố 11/09/2001 và chấp nhận một quan hệ đối tác chiến lược.

Năm 2002, Hội đồng NATO- Nga ra đời. Đây là một cơ chế tham vấn và hành động chung giữa «các đối tác». Mục đích là đểNga can dự tốt hơn vào các hoạt động của NATO. Tại trụ sở của Liên Minh tại Bruxelle có cả một văn phòng đại diện cho khoảng ba chục người Nga và họ đã tham dự rất nhiều cuộc họp với NATO. Khi đó việc mở rộng Liên Minh sang phía đông kể cả với các nước vùng Baltic không hề gây khó chịu cho Matxcơva. Thậm chí khả năng Nga gia nhập NATO cũng đã được một số giới chức đặt ra bàn luận ở Matxcova cũng như ở nhiều thủ đô phương Tây khác.,

Sự thay đổi bắt đầu từ năm 2007, tại hội nghị an ninh Munich, tổng thống Vladimir Putn lên án « chủ nghĩa đơn phương Mỹ» và một lần nữa coi NATO như là mối đe dọa. Tổng thống Nga cảm thấy bị các cuộc cách mạng màu ở Gruzia và Ukraina thách thức.

Dù vẫn còn chưa rõ ràng, nhưng có thể nói việc mời Kiev, Tbilissi gia nhập Liên Minh hồi tháng 4/2008 tại Budapest, dưới sự thúc đẩy của tổng thống Mỹ George W.Bush nhưng bị Paris và Berlin ngăn cản, đã dẫn đến vụ Nga can thiệp quân sự vào Gruzia 4 tháng sau đó.

Đối với Matxcơva, Gruzia ra nhập NATO là vượt qua làn ranh đỏ. Cùng năm đó, Kremlin bổ nhiệm đại sứ mới của Nga tại NATO, Dmitri Rogozinz, một người nổi tiếng với lập trường chống phương Tây.

Rồi đến sau cuộc nổi dậy của những người thân phương Tây ở quảng trường Maidan, Kiev, Ukraina năm 2014, Nga sáp nhập Crimée và ủng hộ lực lượng ly khai ở vùng Donbass. Việc Ukraina nhập NATO cũng là một làn ranh đỏ với Krelin.

Từ đó trở đi, Nga đổ trách nhiệm cuộc khủng hoảng Ukraina cho các nước phương Tây, tố cáo phương Tây đã phản bội lại lời hứa không bao giờ mở rộng quáxa sang phía đông. Trên thực tế cam kết này chưa bao giờ tồn tại.

Năm 1990, sau sự kiện bức tường Berlin sụp đổ, ngoại trưởng Mỹ James Baker đã thảo luận với Mikhail Gorbatchev về một giới hạn có thể áp đặt đối với NATO sau khi nước Đức thống nhất. Ông có nói: «Không mở rộng một tấc sang phía đông»

Vào thời kỳ đó, cuộc thảo luận liên quan đến Đông Đức và NATO đã tôn trọng lời hứa không triển khai tại Đông Đức quân đội chừng nào lực lượng của Liên Xô vẫn còn ở đó. Không có cam kết không mở rộng nào trong hiệp định liên quan đến thống nhất nước Đức. Ông Gorbatchev đã thừa nhận là không bàn về chủ đề này vào thời điểm đó. Vấn đề cũng không đặt ra bởi Hiệp ước Vacxava vẫn tồn tại và lúc đó chưa có nước nào đến gõ cửa NATO.

«Tiếp sau đó, không phải NATO xâm chiếm các nước đông Âu cũ mà là các nước đó ngay sau khi được giải phóng, đã hối hả gia nhập Liên Minh để được bảo vệ trước Nga», theo chuyên gia Thorniké Gordadzé thuốc Viện Nghiên cứu chiến lược Quốc tế ( IISS) cựu bộ trưởng phụ trách Gruzia hội nhập vào phương Tây.

Liệu có thể nói phương Tây không phạm phải sai lầm khi tiến hành liên tục làn sóng mở rộng trước mắt một nước Nga đang suy yếu?

«Từ đầu, việc mở rộng NATO là một nhân tố khó chịu trong quan hệ giữa Hoa Kỳ và Nga. Trong vòng 20 năm trị vì, đã ba lần tổng thống Putin kêu gọi đàm phán về cơ cấu an ninh châu Âu», ông Maxim Suchkov, thuộc Học viện Ngoại giao Nga lưu ý. Một số người lấy làm tiếc về sự «ngạo mạn» của phương Tây đã khiến cho nước Nga cảm thấy bị «hạ nhục» khi thấy đế chế của họ bị sụp đổ và sức mạnh bị o bế.

«Các nước phương Tây coi Nga mãi mãi là đất nước thua cuộc. Họ đã tin một cách sai lầm rằng đã có thể nuốt chọn các nước thuộc Liên Xô cũ», chuyên gia Nicole Gnesotto, giải thích.

Lẽ ra các nước phương Tây phải tỏ ra kiềm chế hơn. «Không phải cứ nước nào muốn vào NATO là người ta buộc phải chấp nhận. Vào một lúc nào đó, cần phải có giới hạn về mặt địa lý với NATO».

Giờ đây, làn ranh đỏ của Kremlin là Ukraina và Gruzia gia nhập NATO.

«Vladimir Putin có quan điểm về thế giới riêng, dần dần ông coi phương Tây là kẻ thù», chuyên gia Thorniké Gordadzé nhấn mạnh. Theo ông thách thức thực sự với Kremlin là duy trì sức mạnh, tránh lây lan dân chủ ở Nga và giữ ảnh hưởng trong không gian hậu Xô Viết.

Thời điểm được đánh giá là thuận lợi để phản công Liên Minh Bắc Đại Tây Dương, khi Hoa Kỳ liên tiếp tỏ các dấu hiệu yếu thế trên trường quốc tế. «Ở Matxcơva có suy nghĩ là Washington sẵn sàng chấp nhận các thay đổi cấu trúc an ninh châu Âu để tập trung vào vùng Ấn Độ- Thái Bình Dương», theo chuyên gia Maxim Suchkov. Câu hỏi duy nhất là hiện tại mà không ai trả lời được: Kremlin sẽ phản ứng ra sao nếu đề nghị của họ bị từ chối như các nước NATO dự tính?

(Nguồn:https://www.lefigaro.fr/international/russie-otan-comment-les-relations-se-sont-peu-a-peu-envenimees-20220111)