1. Khái quát chung
1.1. Bố cục bài học
- Nêu vấn đề.
- Gióng ra đời kì lạ.
- Gióng lớn lên kì lạ.
- Gióng vươn vai ra trận đánh giặc.
- Gióng bay lên trời và dấu xưa còn lại.
1.2. Nghệ thuật
- Kĩ năng lập luận sắc bén.
- Lí lẽ, dẫn chứng thuyết phục người đọc, người nghe.
2. Hướng dẫn soạn bài Thánh Gióng- tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước
Câu 1. Văn bản Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước viết về vấn đề gì? Vấn đề ấy được nêu khái quát ở phần nào? Qua văn bản, em hiểu truyền thuyết Thánh Gióng có ý nghĩa như thế nào?
Gợi ý:
- Văn bản “Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước” viết về vấn đề: Thánh Gióng chính là biểu tượng cho tinh thần yêu nước của nhân dân ta.
- Vấn đề ấy được khái quát ở phần (1).
- Qua văn bản, em hiểu rằng truyền thuyết Thánh Gióng có ý nghĩa: hiện thân cho sức mạnh của tinh thần yêu nước của dân tộc Việt Nam.
Câu 2. Các mục 2 Gióng ra đời kì lạ; 3 Gióng lớn lên cũng kì lạ; 4 Gióng vươn vai ra trận đánh giặc; 5 Gióng bay lên trời và dấu xưa còn lại đều dựa vào trình tự các sự kiện trong truyện Thánh Gióng nhưng tác giả không kể lại các sự kiện mà chủ yếu nêu lên nội dung gì?
Gợi ý:
- Chủ yếu các phần trên, tác giả không kể lại sự kiện mà chỉ liệt kê nhằm làm nổi bật luận điểm: "Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước”.
Câu 3. Vì sao văn bản Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước là văn bản nghị luận văn học? Em hãy chỉ ra các lí lẽ và bằng chứng mà tác giả nêu ra trong văn bản.
Gợi ý:
- Vì nó là văn bản nghị luận về tác phẩm văn học Thánh Gióng.
- Các lí lẽ, dẫn chứng:
+ Xây dựng lên nhân vật phi thường qua niềm yêu mến, tốn kính, tin rằng nhân vật đã ra đời kì lạ.
+ Gióng lớn lên từ sức mạnh, từ tình yêu nước cùa nhân dân.
+ Gióng đánh trận bảo vệ đất nước.
+ Hình tượng bất tử của Gióng.
Câu 4. Hãy viết một đoạn văn (khoảng 4 - 5 dòng) về hình tượng Thánh Gióng, trong đó có sử dụng thành ngữ "độc nhất vô nhị" ("có một không ai")
Gợi ý:
Trong truyền thuyết Thánh Gióng, Thánh Gióng là hình tượng tiêu biểu của người anh hùng chống giặc ngoại xâm. Gióng đã chiến đấu bằng tất cả tinh thần yêu nước, lòng căm thù giặc của nhân dân. Sức mạnh của Gióng là một sức mạnh “có một không hai”, không chỉ tượng trưng cho sức mạnh của tinh thần đoàn kết toàn dân, đó còn là sức mạnh của sự kết hợp giữa con người và thiên nhiên. Hình ảnh người anh hùng làng Gióng oai phong lẫm liệt khi xung trận như khắc sâu vào tâm trí người Việt Nam để rồi hàng nghìn năm sau vẫn còn vẹn nguyên giá trị trong tâm trí người đọc.
Trên đây là bài Soạn văn 6 Thánh Gióng- tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước tóm tắt. Ngoài ra, các em có thể tham khảo thêm bài soạn chi tiết Thánh Gióng- tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước.
-----Mod Ngữ văn biên soạn và tổng hợp-----
1.1. Chuẩn bị
a. Tác giả, tác phẩm:
* Tác giả:
- PGS. TS Bùi Mạnh Nhị sinh ngày 21 - 2 - 1955, quê quán ở xã Thành Lợi, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Hiện nay, ông đang là Giảng viên cao cấp, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh; Ủy viên Hội đồng Lý luận, Phê bình Văn học, Nghệ thuật Trung ương. Chuyên ngành chính của ông là Văn học dân gian Việt Nam.
- Một số tác phẩm đã xuất bản:
+ Sen Tháp Mười (Ca dao miền Nam về Chủ tịch Hồ Chí Minh) (1980)
+ Ca dao Dân ca Nam Bộ (Đồng tác giả), (1985)
+ Văn học dân gian: Những công trình nghiên cứu (Chủ biên) (1995)
+ Phân tích tác phẩm văn học dân gian (2012)
- Danh hiệu giải thưởng, huân huy chương: Nhà giáo Ưu tú Huân chương Lao động hạng Nhất.
* Tác phẩm:
- Văn bản viết về vấn đề: Thánh Gióng là tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước.
- Người viết thuyết phục: Thánh Gióng chính là biểu tượng cho tinh thần yêu nước của nhân dân ta.
b. Khái quát về văn bản nghị luận:
Văn bản nghị luận là loại văn bản nhằm thuyết phục người đọc người nghe về một vấn đề nào đó, ví dụ: “Bài thơ này rất hay” hoặc “Cần phải trồng nhiều cây xanh”... Để thuyết phục người viết, người nói phải nêu lên được ý kiến (quan điểm) của mình, sau đó dùng lí lẽ và các bằng chứng cụ thể làm sáng tỏ ý kiến ấy. Nghị luận văn học là văn bản nghị luận bàn về các vấn đề văn học.
c. Tìm hiểu từ khó:
- Bất hủ: Không hư hỏng, mục nát.
- Mô típ (dạng, kiểu): Chỉ những yếu tố ổn định được sử dụng nhiều lần trong văn học nghệ thuật.
- Vĩnh cửu: Rất lâu dài, tựa như sẽ còn mãi.
d. Nội dung chính:
Bài văn chứng minh về: Thánh Gióng là tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước bằng nhiều lí lẽ, dẫn chứng thuyết phục của tác giả Bùi Mạnh Nhị.
e. Bố cục: Tìm hiểu theo mạch nội dung chính của văn bản như sau:
- Nêu vấn đề.
- Gióng ra đời kì lạ.
- Gióng lớn lên kì lạ.
- Gióng vươn vai ra trận đánh giặc.
- Gióng bay lên trời và dấu xưa còn lại.
1.2. Đọc hiểu
a. Nêu vấn đề:
- Chủ đề yêu nước là chủ đề lớn, cơ bản, xuyên suốt lịch sử văn học Việt Nam.
- Tác phẩm Thánh Gióng thể hiện tập trung chủ đề đánh giặc cứu nước, thuộc loại tác phẩm hay nhất cho chủ đề này.
b. Gióng ra đời kì lạ:
- Mẹ Gióng có thai không bình thường: ướm vào vết chân khổng lồ, mang thai 12 tháng.
- Nêu ra cách ra đời kì lạ trong các truyện dân gian khác.
- Ý nghĩa của sự ra đời kì lạ: để nhân vật trở nên phi thường.
c. Gióng lớn lên kì lạ:
- Ba năm không nói không cười, tiếng nói đầu tiên là tiếng nói yêu nước, cứu nước.
- Lớn nhanh như thổi, bằng thức ăn thức mặc của nhân dân.
=> Gióng tiêu biểu cho sức mạnh của toàn dân.
d. Gióng vươn vai ra trận đánh giặc:
- Sự vươn vai của Gióng là mô típ truyền thống: người anh hùng phải có tầm vóc, sức mạnh phi thường.
- Quang cảnh ra trận hùng vĩ, hoành tráng. Đó là sức mạnh của ý chí cộng đồng, thành tựu lao động, văn hóa.
e. Gióng bay lên trời và dấu xưa còn lại:
- Sự ra đi phi thường thể hiện khát vọng về người anh hùng được bất tử hóa.
- Chiến công còn lại: chứng tích địa danh, sản vật…
1.3. Tổng kết
- Về nội dung: Bài văn nghị luận chứng minh rằng Thánh Gióng là tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước của Bùi Mạnh Nhị.
- Về nghệ thuật:
+ Văn nghị luận sắc bén, chặt chẽ.
+ Sử dụng các luận điểm, luận cứ, dẫn chứng thuyết phục.
1. Giá trị nội dung
Qua văn bản Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước, Bùi Mạnh Nhị đã chứng minh rằng Thánh Gióng là một tác phẩm thành công, tiêu biểu viết về lòng yêu nước của dân tộc.
2. Giá trị nghệ thuật
Lập luận sắc bén, thuyết phục.
1. Tác giả
Bùi Mạnh Nhị (1955)
- Quê quán: Xã Thành Lợi, Huyện Vụ Bản, Nam Định.
- Vị trí: Là Nhà giáo Ưu tú; Từng được trao tặng Huân chương Lao động hạng Nhất.
2. Tác phẩm
- Xuất xứ: Trích Phân tích tác phẩm văn học dân gian trong nhà trường (2012).
- Thể loại: Nghị luận văn học.
- Phương thức biểu đạt: Nghị luận.
- Bố cục: Chia bố cục như trong sách.
II. Đọc hiểu văn bản
1. Nêu vấn đề: Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước
- Khái quát về chủ đề đánh giặc cứu nước: Là chủ đề lớn, cơ bản, xuyên suốt lịch sử văn học Việt Nam, văn học dân gian.
- Nêu quan điểm: Thánh Gióng thể hiện tập trung chủ đề, là tác phẩm hay nhất cho chủ đề.
→ Đi từ khái quát đến cụ thể.
2. Chứng minh vấn đề
2.1. Gióng ra đời kì lạ
- Mẹ Gióng mang thai Gióng không bình thường: ướm chân mang thai, thai 12 tháng.
- Nêu ra những sự ra đời kì lạ khác như Gióng trong truyện cổ dân gian (Lê Lợi, Nguyễn Huệ).
- Ý nghĩa sự ra đời kì lạ: Khiến nhân vật trở nên phi thường; thể hiện sự yêu mến, tôn kính với nhân vật; đặt niềm tin vào những chiến công kì lạ.
2.2. Gióng lớn lên kì lạ
- 3 năm không nói, lần cất tiếng nói đầu tiên là tiếng nói yêu nước, cứu nước. → Tiếng nói không bình thường.
- Gióng lớn nhanh, lớn bằng thức ăn, thức mặc của nhân dân. → Sức mạnh dũng sĩ được nuôi dưỡng từ những cái bình thường, giản dị. Gióng tiêu biểu cho sức mạnh toàn dân.
2.3. Gióng vươn vai ra trận đánh giặc
- Sự vươn vai liên quan đến mô típ truyền thống: người anh hùng phải khổng lồ về hình thể, sức mạnh, chiến công. → Tượng đài bất hủ về sự trưởng thành, hùng khí, tinh thần trước thế nước lâm nguy.
- Quang cảnh ra trận hùng vĩ, hoành tráng. → Tất cả sức mạnh, ý chí cộng đồng, thành tựu lao động, văn hóa được bộc lộ trong cuộc đối đầu giặc.
2.4. Gióng bay lên trời và dấu xưa còn lại
- Gióng ba về trời là sự ra đi phi thường. → Sự trân trọng, yêu mến, muốn bất tử hóa nhân vật. Đây là phần thưởng cao nhất trao tặng người anh hùng.
- Chiến tích còn để lại: dấu ngựa, ao hồ,... Nhân dân kể chuyện Gióng, tổ chức Hội Gióng. → Minh chứng câu chuyện có thật, giúp mọi người tin và giữ truyền thống dân tộc.
III. Tổng kết
1. Nội dung
Qua văn bản Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước, Bùi Mạnh Nhị đã chứng minh rằng Thánh Gióng là một tác phẩm thành công, tiêu biểu viết về lòng yêu nước của dân tộc.
2. Nghệ thuật
Kĩ thuật lập luận sắc bén.
IV. Hướng dẫn trả lời câu hỏi cuối bài
1. Văn bản Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước viết về vấn đề gì? Vấn đề ấy được nêu khái quát ở phần nào? Qua văn bản, em hiểu truyền thuyết Thánh Gióng có ý nghĩa như thế nào?
- Văn bản Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửu của lòng yêu nước viết về Thánh Gióng là tác phẩm tiêu biểu thuộc chủ đề yêu nước trong văn học.
- Vấn đề được nêu khái quát ở phần 1.
- Qua văn bản, em hiểu truyền thuyết Thánh Gióng có ý nghĩa: lưu giữ, giúp người dân tin vào truyền thống yêu nước của nhân dân ta.
2. Các mục 2 Gióng ra đời kì lạ; 3 Gióng lớn lên cũng kì lạ; 4 Gióng vươn vai ra trận đánh giặc; 5 Gióng bay lên trời và dấu xưa còn lại đều dựa vào trình tự các sự kiện trong truyện Thánh Gióng nhưng tác giả không kể lại các sự kiện mà chủ yếu nêu lên nội dung gì?
- Tác giả không kể lại các sự kiện mà chủ yếu tóm tắt và đi sâu vào vấn đề lòng yêu nước.
3. Vì sao văn bản Thánh Gióng - tượng đài vĩnh cửa của lòng yêu nước là văn bản nghị luận văn học? Em hãy chỉ ra các lí lẽ và dẫn chứng mà tác giả nêu ra trong văn bản.
- Vì nó là văn bản nghị luận về tác phẩm văn học Thánh Gióng.
- Các lí lẽ, dẫn chứng:
+ Xây dựng lên nhân vật phi thường qua niềm yêu mến, tốn kính, tin rằng nhân vật đã ra đời kì lạ.
+ Gióng lớn lên từ sức mạnh, từ tình yêu nước cùa nhân dân.
+ Gióng đánh trận bảo vệ đất nước.
+ Hình tượng bất tử của Gióng.
4. Hãy viết một đoạn văn (khoảng 4 - 5 dòng) về hình tượng Thánh Gióng, trong đó có sử dụng thành ngữ "độc nhất vô nhị" ("có một không ai").
Thánh Gióng là hình tượng độc nhất vô nhị về lòng yêu nước của văn học Việt Nam. Thánh Gióng được xây dựng với yếu tố hoang đường kì ảo cùng mong muốn của nhân dân. Gióng mang trong mình sức mạnh của nhân dân, lớn lên từ tình yêu nước của nhân dân. Gióng hoàn thành nhiệm vụ và mơ ước lớn nhất của nhân dân là đánh trận bảo vệ đất nước. Khi đã hoàn thành nhiệm vụ, nhân dân ta đưa hình ảnh Thánh Gióng vào cõi bất tử, cõi thiêng liêng. Tuy vậy, vẫn xuất hiện rất nhiều những vết tích, dấu ấn của Gióng tại hạ thế được dân truyền nhau lưu giữ. Lưu giữ hình ảnh Thánh Gióng, nhân dân cũng đang lưu giữ truyền thống yêu nước của dân tộc mình.