Dậy thì là giai đoạn chuyển đổi thể chất quan trọng giúp trẻ em trở thành người lớn. Tuy có nhiều điểm tương đồng nhưng mỗi cá nhân sẽ có những trải nghiệm dậy thì rất riêng biệt. Hiểu rõ về quá trình dậy thì của con sẽ giúp cha mẹ tối ưu được chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng, vận động và nghỉ ngơi để trẻ phát triển toàn diện. Show
Mục lụcDậy thì là gì?Dậy thì là một quá trình sinh học diễn ra khi vùng dưới đồi của não bộ bắt đầu gửi các tín hiệu (hormone) kích thích các cơ quan sinh sản (buồng trứng ở nữ và tinh hoàn ở nam) sản xuất một loạt các hormone sinh dục để “biến” một đứa trẻ thành người trưởng thành. Bố mẹ nên làm gì khi trẻ bước vào lứa tuổi dậy thì? Những hormone sinh dục này kích thích sự phát triển và thay đổi ở một loạt các bộ phận khác nhau, bao gồm cơ quan sinh sản, làn da, cơ bắp, xương, tóc, não bộ,… Nhờ những thay đổi quan trọng trong giai đoạn dậy thì mà cơ thể sẽ có khả năng sinh sản, đạt đến chiều cao trưởng thành với một tỷ lệ cơ thể cân đối. Bên cạnh đó, tuổi dậy thì được xem là một thời gian đầy “thử thách” cho cả nam và nữ bởi những thay đổi trong nội tiết tố cũng khiến trẻ có thay đổi rõ rệt về tâm sinh lý, cụ thể như:
Trong độ tuổi dậy thì, trẻ sẽ bắt đầu khám phá giới tính, đặc điểm tính cách và nội tâm bên trong của mình. Điều này là hoàn toàn bình thường. Mặt khác, trải nghiệm dậy thì của mỗi trẻ là khác nhau. Vì thế, không có bất kỳ “khuôn mẫu” nào đủ tốt để có thể mô tả được chính xác trải nghiệm dậy thì ở con cái của bạn. Những nốt mụn trên khuôn mặt chính là dấu hiệu nhận biết dễ nhất khi trẻ tiến vào giai đoạn dậy thì Tuổi dậy thì bắt đầu khi nào?Tuổi dậy thì thường bắt đầu trong giai đoạn từ 9 đến 14 tuổi và diễn ra ở nữ sớm hơn ở nam. Thông thường, nữ có thể dậy thì từ năm 9 – 13 tuổi và nam có thể dậy thì trong khoảng từ 10 – 14 tuổi. Hiểu đơn giản, tuổi dậy thì trung bình ở bé gái là 11, ở bé trai là 12. Tiến trình dậy thì ở mỗi trẻ sẽ có đôi chút khác biệt. Vì vậy, ba mẹ và người chăm sóc đừng quá lo lắng nếu trẻ đến tuổi dậy thì trước hay sau bạn bè cùng trang lứa. Tuổi dậy thì và sự thay đổi nội tiết tốTuổi dậy thì là khoảng thời gian mà cơ thể trẻ diễn ra một loạt các thay đổi quan trọng về nội tiết tố, trong đó bao gồm:
Dấu hiệu dậy thì ở trẻ1. Dấu hiệu dậy thì ở nữCác dấu hiệu dậy thì đầu tiên ở trẻ em gái bao gồm:
Từ 1 đến 2 năm sau khi bắt đầu dậy thì:
Sau khoảng 4 năm dậy thì ở bé gái:
Ngực của bé gái sẽ gia tăng kích thước trong giai đoạn dậy thì 2. Dấu hiệu dậy thì ở namDấu hiệu dậy thì đầu tiên ở các bé trai, bao gồm:
Trong vài năm tiếp theo sau khi bé trai bắt đầu dậy thì:
Sau khoảng 4 năm dậy thì ở các bé trai:
Nổi mụn trứng cá, phát triển nhanh về cơ quan sinh dục và hệ thống cơ xương là những đặc điểm cho thấy thấy ở các bé trai đang trong giai đoạn dậy thì Các giai đoạn dậy thì ở trẻTheo Thang đo Tanner được được đề xuất và công bố lần đầu năm 1969 bởi Tanner – một bác sĩ nhi khoa người Anh, tuổi dậy thì thường được phân thành 5 giai đoạn, bao gồm: 1. Giai đoạn 1Giai đoạn 1 là giai đoạn bé vẫn còn nằm trong hình hài của một đứa trẻ trước khi xuất hiện bất kỳ dấu hiệu thể chất nào của tuổi dậy thì. Vào cuối giai đoạn này, não bộ mới bắt đầu giải phóng các nội tiết tố để cơ thể chuẩn bị cho những thay đổi thể chất quan trọng. Do đó, không có bất kỳ thay đổi thể chất to lớn nào ở trẻ mà bố mẹ có thể quan sát được trong giai đoạn này. Chủ yếu trong giai đoạn 1, hệ thống nội tiết tố của trẻ chỉ hoạt động một cách “âm thầm” để chuẩn bị cho những thay đổi thể chất quan trọng, chẳng hạn như:
2. Giai đoạn 2Giai đoạn 2 đánh dấu sự bắt đầu của quá trình phát triển thể chất:
3. Giai đoạn 3Các bé có những thay đổi về thể chất ngày càng rõ ràng hơn:
Khi đạt đỉnh của giai đoạn dậy thì, chiều cao của bé trai có thể tăng từ 12 đến 15 cm mỗi năm 4. Giai đoạn 4Đây là giai đoạn dậy thì đang diễn ra mạnh mẽ. Cả bé trai và bé gái đều nhận thấy nhiều thay đổi trong cơ thể:
5. Giai đoạn 5Giai đoạn cuối cùng này đánh dấu sự kết thúc quá trình trưởng thành về thể chất của các bé:
Thay đổi cảm xúc ở tuổi dậy thì1. Những thay đổi cảm xúc trong năm tháng tuổi dậy thìTrong giai đoạn dậy thì, những thay đổi về thể chất, nội tiết tố sẽ gây ra những xáo trộn trong cảm xúc và hành vi của trẻ. Những thay đổi tâm sinh lý này là khác nhau ở mỗi trẻ. Theo thời gian, bố mẹ có thể nhận thấy rằng bé nhà mình:
Nhìn chung, giai đoạn dậy thì có thể đem đến cho cả bé và bố mẹ những “chuyến tàu lượn siêu tốc” dữ dội về mặt cảm xúc, chúng có thể bao gồm:
Hỗ trợ các bé vượt qua những thay đổi trong cảm xúc ở lứa tuổi dậy thì là trải nghiệm không hề đơn giản đối với cha mẹ và những người chăm sóc bé. Cảm xúc thất thường là một trong những thay đổi lớn của trẻ trong giai đoạn dậy thì 2. Điều gì khiến tâm trạng các bé thay đổi trong giai đoạn dậy thì?Sự thay đổi về nội tiết tố cũng như tỷ trọng và mật độ phân bố các kết nối thần kinh trong não bộ đã dẫn đến những thay đổi về mặt cảm xúc của trẻ. Một số khu vực trong não bộ được tăng cường, trong khi những kết nối thần kinh khác lại yếu đi. Cụ thể, quá trình tu sửa các kết nối thần kinh trong giai đoạn dậy thì thường bắt đầu ở phần sau của não. Trong khi đó, phần trước của não (vùng vỏ não trước) lại là phần cuối cùng của sự thay đổi. Vỏ não trước trán là phần não điều chỉnh việc ra quyết định, chịu trách nhiệm về khả năng lập kế hoạch, suy nghĩ của các bé về hậu quả của những hành động. Vì đây là phần não cuối cùng thay đổi, nên hành vi của các thanh thiếu niên thường là bốc đồng, muốn thể hiện, chứng tỏ, ngạo mạn, đôi khi hung dữ và thiếu kiểm soát. Khi trẻ em sinh ra, não của trẻ tiếp tục phát triển và có nhiều thay đổi đến giữa những năm 20 tuổi. Quá trình thay đổi của não không phải lúc nào cũng tương ứng với thời điểm trẻ dậy thì, vì vậy, ba mẹ có thể nhận thấy những thay đổi trong tâm trạng trước khi thấy những thay đổi về thể chất. Tuổi dậy thì và những điều cần lưu tâmTrẻ em có thể bắt đầu dậy thì rất sớm (trước 8 tuổi) hoặc rất muộn (sau 14 tuổi). Tuy vậy, ba mẹ cũng nên lưu ý các dấu hiệu của dậy thì sớm, dậy thì muộn để đưa trẻ đi khám bác sĩ, nhằm đảm bảo rằng trẻ vẫn đang có sức khỏe tốt. 1. Dậy thì sớmDậy thì sớm là một rối loạn sinh học không phải quá hiếm gặp. Dậy thì sớm xảy ra khi các dấu hiệu dậy thì xuất hiện trước 8 tuổi với bé gái và trước 9 tuổi với bé trai. Tình trạng dậy thì sớm chủ yếu xảy ra với bé gái nhiều hơn trên bé trai. Một số trẻ em có thể bắt đầu xuất hiện các dấu hiệu dậy thì nhất định từ rất sớm trong khi các dấu hiệu khác thì không. Ví dụ, các bé gái có thể bắt đầu có kinh trước 8 tuổi nhưng ngực lại không phát triển. Nguyên nhân dậy thì sớm không phải lúc nào cũng rõ ràng. Một số tác nhân làm tăng rủi ro dậy thì sớm có thể kể đến như:
Ngay khi phát hiện trẻ có dấu hiệu dậy thì sớm, bố mẹ cần đưa bé đến gặp ngay bác sĩ đa khoa gần nhất để được chẩn đoán kịp thời. Khi đến gặp bác sĩ, bé có thể được tư vấn các xét nghiệm tìm hiểu nguyên nhân dậy thì sớm cho trẻ, chẳng hạn như:
Các xét nghiệm kiểm tra hormone trong máu có thể được thực hiện để tầm soát nguyên nhân gây dậy thì sớm ở trẻ 2. Dậy thì muộnDậy thì muộn là khi bé trai không có dấu hiệu phát triển lông mu và tinh hoàn dù đã 14 tuổi, trẻ em gái chưa bắt đầu phát triển ngực trước 13 tuổi hoặc đã phát triển ngực mà chưa có kinh nguyệt trước 15 tuổi. Dậy thì muộn thường xảy ra nhiều ở bé trai hơn bé gái. Nguyên nhân gây ra tình trạng dậy thì muộn không phải lúc nào cũng rõ ràng. Một số nguyên nhân gây ra dậy thì muộn có thể kể đến như:
Dinh dưỡng kém là một trong những nguyên nhân có thể dẫn đến dậy thì muộn ở trẻ Tương tự như khi dậy thì sớm, trẻ dậy thì muộn cũng được các bác sĩ đề xuất tiến hành một số xét nghiệm quen thuộc như xét nghiệm máu, chụp X-quang xương cổ tay, siêu âm hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) để kiểm tra các vấn đề về nội tiết tố, mô não hoặc các cơ quan như tuyến giáp, buồng trứng, tinh hoàn. Sau khi tìm ra được nguyên nhân có thể gây ra tình trạng dậy thì muộn, bác sĩ có thể tư vấn các phương pháp điều trị dậy thì muộn cho trẻ, chẳng hạn như sử dụng thuốc trong một vài tháng để tăng mức độ hormone và kích hoạt sự bắt đầu của quá trình dậy thì. Điều trị bằng các loại thuốc hỗ trợ tiết hormone là lựa chọn có thể nghĩ đến với tình trạng dậy thì muộn Lời khuyên dành cho ba mẹ có con trong độ tuổi dậy thìCó thể nói, giai đoạn dậy thì là khoảng thời gian trẻ em trải qua nhiều thay đổi về thể chất và cảm xúc nhất trong cuộc đời. Chính vì thế, trẻ rất cần sự cảm thông, thấu hiểu và hỗ trợ của ba mẹ thay vì là những lời phán xét, mắng nhiếc và trừng phạt. Một trong những chiến lược tốt nhất trong giai đoạn này là trò chuyện, trấn an và giải thích. Ba mẹ cần cố gắng thể hiện sự cảm thông đối với những thay đổi mà trẻ đang trải qua và trấn an trẻ rằng những thay đổi là bình thường. Nhìn chung, ba mẹ có thể quan tâm đến trẻ thông qua những lưu ý sau:
Trên đây là những thông tin chi tiết về 5 giai đoạn tuổi dậy thì ở trẻ. Hy vọng qua bài viết này, bố mẹ đã nhận biết được khi nào thì trẻ dậy thì để sớm đồng hành cùng bé trên hành trình phát triển toàn diện thành người lớn. Dậy thì là một giai đoạn đầy khó khăn cho cả trẻ và người thân trong gia đình. Điều quan trọng mà bố mẹ làm là quan sát, thấu hiểu, trò chuyện, tạo điều kiện cho bé có được một chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt và vận động khoa học để bé tăng trưởng tối ưu. Trong trường hợp bố mẹ cần thêm lời khuyên về sức khỏe dậy thì của trẻ, hãy nhanh chóng đưa trẻ đến Hệ thống Phòng khám Dinh dưỡng Nutrihome để được tư vấn chi tiết. 5/5 - (1 bình chọn) Cập nhật lần cuối: 21:16 24/02/2023 Chia sẻ: BÀI VIẾT LIÊN QUANBệnh xơ gan có ăn được thịt bò không? Chuyên gia trả lời Gợi ý thực đơn cho người bị xơ gan đủ chất, tốt cho sức khỏe Bệnh xơ gan kiêng ăn gì để ngăn bệnh tiến triển nặng hơn? Người bị xơ gan nên ăn gì tốt, giúp hồi phục tế bào gan? Chế độ ăn cho người xơ gan giúp cải thiện chức năng gan Xơ gan: Triệu chứng, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị Bị viêm gan B kiêng ăn gì để phòng ngừa biến chứng? KIỂM TRA TÌNH TRẠNG DINH DƯỠNG Xem Thêm ĐẶT LỊCH KHÁM Xem Thêm TÌM TRUNG TÂM Xem Thêm HỆ THỐNG PHÒNG KHÁM DINH DƯỠNG NUTRIHOMEGiấy chứng nhận ĐKKD số 0108848003 do Sở Kế hoạch và Đầu tư TP. Hà Nội cấp ngày 31/07/2019 Điều khoản sử dụng Chính sách bảo mật TP.HCM
Hà Nội
ĐẶT LỊCH KHÁM Hotline: 1900 633 599Bản quyền © 2020 thuộc về NUTRIHOME. Các thông tin trên website nutrihome.vn chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa. Nutrihome không chịu trách nhiệm về những trường hợp tự ý áp dụng mà không có chỉ định của bác sĩ. |