TTO - Hôm nay (11-11), lãnh đạo thế giới tề tựu về Paris và London để kỷ niệm 100 năm ngày kết thúc Thế chiến thứ nhất. Đây là sự kiện khơi mào cho tất cả biến động lịch sử diễn ra sau đó trong thế kỷ 20 và cho đến tận ngày nay. Show
Vũ khí trăm năm trước trưng bày trong Rừng Belleau Wood phía sau Nghĩa trang lính Mỹ Aisne-Marne ở Belleau, Pháp trở thành một điểm để người dân nhớ về chiến tranh và yêu hòa bình hơn - Ảnh: REUTERS Khi tiếng súng im bặt vào ngày 11-11-1918, các nước thuộc bên chiến thắng trận Thế chiến thứ nhất đồng ý một điều: Nước Đức phải bồi thường. Con số bao nhiêu còn phải tranh luận nhưng không ai nghi ngờ rằng khoản dàn xếp hậu chiến được ghi trong Hiệp định Versailles sẽ hết sức nặng nề. Một thế kỷ trôi qua, thế giới ngày nay sống chung với hậu quả của một hiệp định hòa bình vốn từ ngày đó đã bị chỉ trích là khơi mào cho trận Thế chiến thứ hai ở châu Âu - châu lục vốn thống trị thế giới trong nhiều thế kỷ. Người Mỹ tập hợp ở Quảng trường Thời đại lừng danh tại New York ngày 11-11-1918 với những bản báo giấy ghi dòng tựa Đức đầu hàng, chấm dứt Thế chiến thứ nhất - Ảnh: U.S. National Archives/via REUTERS Nhà kinh tế học J.M. Keynes, một quan chức Bộ Tài chính Anh thời đó, đã thậm chí đã từ chức để phản đối cái hiệp định ông gọi là "cổ đại" về mức độ khắc nghiệt. Nguyên soái người Pháp Ferdinand Foch thì nhận xét "cái đó giống với thỏa thuận ngừng bắn 20 năm hơn là hiệp định hòa bình". "Cuộc chiến chấm dứt mọi cuộc chiến khác" - cách Thế chiến thứ nhất được gọi do sự tàn phá khủng khiếp của nó - cuối cùng phản tác dụng. Bằng cách nhấn chìm Đức trong hoang tàn kinh tế và nhục nhã chính trị, thỏa thuận dàn xếp hậu chiến tạo mảnh đất màu mỡ cho sự trỗi dậy của chủ nghĩa Phát xít và nỗi kinh hoàng của nó. Khẩu pháo tét nòng trưng bày trong Rừng Belleau Wood phía sau Nghĩa trang lính Mỹ Aisne-Marne ở Belleau, Pháp - Ảnh: REUTERS Vượt khỏi nước Đức, ảnh hưởng khốc liệt không thể kiểm soát của các hiệp định hòa bình vẽ lại cả bản đồ châu Âu, chia nhỏ các đế chế bại trận, và tạo ra nhiều cuộc xung đột tương lai khi các quốc gia và đường biên giới mới hình thành, như Tiệp Khắc, Nam Tư… Không kém phần quan trọng, Thế chiến thứ nhất cũng là "vườn ươm" cho cuộc Cách mạng tháng 10 năm 1917 tại Nga. Sự suy yếu của nhà nước Sa hoàng bởi chiến tranh là một trong những điều kiện chính. Cuộc chiến cũng để lại một vết sẹo vĩnh viễn lên Trung Đông. Bằng cách khuyến khích cuộc nổi dậy Ả Rập, nước Anh góp một tay vào sự sụp đổ của Đế chế Ottoman - đồng minh của Đức. Kết quả là nhà nước Thổ Nhĩ Kỳ hình thành, trong khi Anh và Pháp kiểm soát phần lớn thế giới Ả Rập sau chiến tranh. Tượng đài tưởng niệm Tự do tại Khu Bảo tàng và Tưởng niệm Thế chiến I ở TP Kansas, bang Missouri, Mỹ - Ảnh: REUTERS Đến giữa thập niên 1930, mọi điều kiện đã chín mùi cho sự chia rẽ hậu Thế chiến thứ hai tại châu Âu. Diễn biến tiếp theo là Chiến tranh lạnh và cuộc đối đầu giữa hai khối tư bản và xã hội chủ nghĩa trên toàn thế giới. Vào thời điểm năm 1919, tuy sức mạnh chính trị của hai nước thắng trận Anh và Pháp đang ở đỉnh cao, sự trỗi dậy của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ trên trường quốc tế cũng đã bắt đầu le lói. Quả thật cuối cùng Mỹ trở thành sức mạnh kinh tế, chính trị và quân sự hàng đầu trong khối phương Tây suốt nhiều thập niên tiếp theo cho đến bây giờ. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron (trái) trò chuyện với người mặc quân phục thời Thế chiến I trong buổi lễ kỷ niệm tổ chức ngày 7-11 ở La Flamengrie, Pháp - Ảnh: REUTERS Thế chiến thứ nhất qua vài dữ kiện - Hơn 30 quốc gia tuyên chiến trong giai đoạn 1914 - 1918, phần lớn gia nhập phe Đồng minh (Hiệp ước) trong đó bao gồm Serbia, Nga, Pháp, Anh, Ý và Mỹ. Bên kia chiến tuyến là phe Liên minh, trong đó có Đức, Áo-Hung, Bulgaria và đế chế Ottoman. - Cuộc xung đột nhỏ ở Đông nam châu Âu nhanh chóng trở thành cuộc chiến lớn giữa các đế chế. Chiến sự diễn ra không chỉ ở mặt trận Tây Âu, mà còn cả Đông và Đông Nam Âu, châu Phi và Trung Đông. - Khoảng 16-17 triệu binh lính và thường dân đã chết, vô số người khác bị thương tật hoặc tổn thương tinh thần vĩnh viễn. Kéo dài trong 4 năm, từ tháng 8/1914 đến tháng 11/1918, đây là một trong những cuộc chiến tranh quyết liệt, quy mô to lớn nhất trong lịch sử nhân loại, với sức tàn phá khủng khiếp về vật chất và ảnh hưởng sâu sắc về tinh thần. Nguyên nhân và hậu quả Cuộc chiến tranh thế giới lần thứ nhất là kết quả của sự phát triển kinh tế chính trị của chủ nghĩa tư bản thế giới vào những năm đầu thế kỷ XX. Từ cuối thế kỷ XIX, chủ nghĩa tư bản đã phát triển tới giai đoạn mới - giai đoạn đế quốc chủ nghĩa. Sự tranh giành thị trường và thuộc địa giữa các nước đế quốc tất yếu dẫn đến chiến tranh để chia lại đất đai trên thế giới. Ngoài mục đích phân chia lại thị trường, các nước đế quốc gây chiến để đàn áp phong trào đấu tranh của công nhân trong các nước đế quốc, và đàn áp phong cách mạng và phong trào giải phóng dân tộc. Những hình ảnh về cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ nhất. Và chiến tranh thế giới lần thứ nhất đã xảy ra giữa hai khối liên minh quân sự được hình thành sau thế kỷ XIX: một bên là liên minh ba cường quốc, gồm: đế quốc Anh - Pháp - Nga, hay được gọi là khối hiệp ước Entente ba bên, sau này còn thêm Mỹ và một số nước khác tham gia; bên kia là phe Liên minh ba nước, hay còn gọi là Liên minh trung tâm, gồm đế quốc Đức, đế chế Áo - Hung. Lợi dụng sự việc Đại công tước Franz Ferdinand của Áo - Hung bị một phần tử dân tộc chủ nghĩa người Serbia ám sát tại Sarajevo ngày 28-6-1914, Hoàng đế Wilhelm II của Đức, con người có khát vọng chiến tranh, đã hứa chi viện cho Áo-Hung để cùng trừng phạt Serbia. Sau đó, ngày 28/7/1914, Áo-Hung đã tuyên chiến với Serbia. Đêm hôm đó, quân Áo nã pháo vào thủ đô Belgrade, làm hơn 5.000 người dân bị thiệt mạng. Sa hoàng Nga Nikolai II lập tức phát động binh lính. Đức gửi tối hậu thư cho Nga - Pháp yêu cầu đình chỉ việc chi viện, nhưng đều bị Nga - Pháp cự tuyệt. Ngày 1/8/1914, Đức tuyên chiến với Nga, và ngày 3/8 đã tuyên chiến với Pháp. Ngày 4/8/1914, Đức vượt biên giới tấn công Bỉ, đánh dấu sự khởi đầu của Chiến tranh thế giới lần thứ nhất. Cùng ngày Đức xâm lược Bỉ, Anh tuyên chiến với Đức. Ngày 6/8, Áo - Hung tuyên chiến với Nga. Sau đó, các nước Italy, Romania, Nhật, Mỹ lần lượt tham chiến. Cuộc chiến lan ra ở ba châu lục lớn, với 33 nước tham chiến. Quân Mỹ tham chiến tại nước Pháp năm 1918. Đây là lần đầu tiên thế giới biết đến một kiểu chiến tranh tổng lực, chiến tranh toàn diện. Chiến tranh diễn ra không những ác liệt trên bộ, trên không, trên biển, mà các bên còn thực hiện bao vây bóp nghẹt kinh tế của nhau, thử thách tiềm lực kinh tế và sức mạnh tinh thần của đối phương. Sau hơn 4 năm chiến tranh, ngày 11/11/1918, Đức và các nước cùng phe đã phải đầu hàng vô điều kiện. Cuộc chiến làm 13,6 triệu người chết và khoảng 20 triệu người bị tàn phế. Nhiều thành phố, làng mạc, đường sá, cầu cống, nhà máy bị phá hủy. Thiệt hại vật chất lên tới 338 tỷ USD. Số tiền các nước tham chiến chi phí cho chiến tranh vào khoảng 85 tỉ USD. Ngoài sự thiệt hại về người và vật chất, cuộc chiến tranh này còn gây tổn thương về tâm lý cho nhiều thế hệ tại châu Âu. Cuộc chiến cũng làm cho châu Âu tụt hậu và vai trò lãnh đạo mà châu Âu đảm đương trong hơn 300 năm đã dần dần chuyển sang bên kia đại dương cho nước Mỹ. Những bài học Chiến tranh thế giới lần thứ nhất đã kết thúc được 100 năm; cuộc Chiến tranh thế giới lần thứ hai, mà theo một số nhà nghiên cứu đó chỉ là sự tiếp nối của Chiến tranh thế giới lần thứ nhất, đã kết thúc 69 năm, song những bài học của hai cuộc chiến đến nay vẫn còn nguyên giá trị lịch sử: Một là, thế giới đã đi vào giai đoạn phát triển kinh tế, văn hoá, chính trị có trình độ cao. Ở mức trình độ đó, thế giới không thể còn chỗ cho chủ nghĩa đế quốc và các loại chủ nghĩa nước lớn trắng trợn. Với các quan hệ quốc tế chặt chẽ và quyền lợi đan xen thì chủ nghĩa ích kỷ ở phạm vi quốc gia và quốc tế tất yếu dẫn đến xung đột đối kháng, và chiến tranh thì đều thiệt hại cho tất cả các bên. Chính vì vậy, ngay sau Chiến tranh thế giới lần thứ nhất, các nước đã đồng lòng tổ chức ra Hội quốc liên (nay là Liên hợp quốc) để điều hoà các quan hệ quốc tế trên cơ sở các bên cùng chấp nhận được. Lính Áo trên chiến trường. Hai là, trong điều kiện các mối quan hệ chặt chẽ của thế giới, của công nghệ cao, của qui mô toàn cầu, với tốc độ tàn phá khủng khiếp của chiến tranh thì “không ai có thể có lợi trong cuộc chiến tranh nếu nổ ra, thậm chí là chiến tranh khu vực”. Ba là, yếu tố dân tộc quốc gia có động lực rất lớn và các quyền lợi chính đáng của nó phải được tôn trọng. Tình hình quốc tế không thể yên ổn nếu dựa trên cơ sở không tôn trọng tình cảm, quyền lợi chính đáng của quốc gia, dân tộc. Một dân tộc bị dồn vào thế cùng đường sẽ phản ứng rất quyết liệt gây hậu họa cho hoà bình thế giới. Hiện nay, tuy đã có nhiều cuộc chiến tranh khu vực nổ ra và đã có lúc thế giới bên bờ vực chiến tranh, nhưng về cơ bản hoà bình thế giới vẫn được giữ vững và chưa thấy có dấu hiệu của một đại chiến mới. Điều đó cho thấy ít nhiều thì nhân loại cũng đã rút được các bài học chính trị của hai cuộc đại chiến, đã biết hoá giải các mâu thuẫn bằng hoà bình. Về cơ bản hoà bình thế giới vẫn được giữ vững, nhưng hiện nay ở một số khu vực, một số nước trên thế giới, máu của người dân vẫn đổ, những đồng tiền đóng thuế của họ vẫn bị quăng vào những việc làm hết sức phi lý - đó là chiến tranh. Hãy để “bóng ma của chiến tranh”trong một tương lai gần chỉ còn là “dĩ vãng” đối với nhân loại. Chiến tranh thế giới thứ hai xảy ra khi nào?Chiến tranh thế giới thứ hai (cũng được nhắc đến với tên gọi Đệ nhị thế chiến, Thế chiến II hay Đại chiến thế giới lần thứ hai,...) là một cuộc chiến tranh thế giới thảm khốc bắt đầu từ khoảng năm 1939 và chấm dứt vào năm 1945, diễn ra giữa các lực lượng Khối Đồng Minh và Phe Trục theo chủ nghĩa phát xít. Tại sao chiến tranh thế giới 1 bùng nổ?Chiến tranh nổ ra do sự xung đột của các nước chấu Âu và đã chín muồi, các bên đối địch từ lâu đã mâu thuẫn đối kháng và muốn tiêu diệt lẫn nhau bằng quân sự để phân chia thế giới. Thế chiến 1 có bao nhiêu nước?Chiến tranh thế giới thứ nhất mở đầu vào ngày 28/7/1914, đã lôi kéo gần 70 nước tham gia dưới nhiều hình thức khác nhau. Ước tính, cuộc chiến tranh đã cướp đi sinh mạng của hơn 18,6 triệu người và khiến khoảng 60 triệu người bị thương. Em hiểu thế nào là chiến tranh thế giới?Chiến tranh thế giới hay thế chiến (Tiếng Anh: world war) là cuộc chiến có quy mô rộng lớn với nhiều quốc gia tham gia và phần nhiều ảnh hưởng lớn tới hầu như toàn bộ thế giới. Đây là kiểu chiến tranh tốn kém nhất và thiệt hại nhiều nhất về người. |
