Cho đến nay, lịch sử phát triển của xã hội loài người đã tồn tại qua nhiều kiểu nhà nước khác nhau. Trong đó, nhà nước xã hội chủ nghĩa là nhà nước kiểu mới, khác về chất so với các kiểu nhà nước trước đó. Vậy mới ở điểm nào và khác như thế nào, chúng ta cùng đến với bài học ngay dưới đây. A. Kiến thức trọng tâm1. Nguồn gốc và bản chất của nhà nước - Nguồn gốc của nhà nước.
- Nhà nước ra đời khi xuất hiện chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất, khi xã hội phân hóa thành các giai cấp, mâu thuẫn giữa các giai cấp ngày càng gay gắt đến mức không thể điều hòa được.
- Bản chất nhà nước
- Nhà nước là bộ máy dùng để duy trì sự thống trị của các giai cấp này đối với giai cấp khác
- Nhà nước là bộ máy cưỡng chế và đàn án đặc biệt của giai cấp này đối với giai cấp khác.
\=>Xét về mặt bản chất, nhà nước mang bản chất giai cấp của giai cấp thống trị. 2. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam - Thế nào là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam
- Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân quản lí mọi mặt của đời sống xã hội bằng pháp luật, do Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo.
- Bản chất của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam
- Tính nhân dân
- Nhà nước của dân, do dân lập nên và nhân dân tham gia quản lí
- Nhà nước thể hiện ý chí, lợi ích và nguyện vọng của nhân dân.
- Nhà nước là công cụ chủ yếu để nhân dân thực hiện quyền làm chủ của mình.
- Tính dân tộc
- Kế thừa và phát huy những truyền thống, bản sắc tốt đẹp của dân tộc.
- Có chính sách dân tộc đúng đắn, chăm lo lợi ích mọi mặt của các dân tộc trong cộng đồng dân tộc Việt Nam
- Thực hiện đại đoàn kết dân tộc.
- Chức năng của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
- Chức năng đảm bảo an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội.
- Chức năng tổ chức và xây dựng, đảm bảo thực hiện các quyền tự do, dân chủ và lợi ích hợp pháp của công dân.
- Vai trò của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong hệ thống chính trị.
- Thể chế hóa và tổ chức thực hiện đường lối chính trị của Đảng cộng sản Việt Nam, thể chế hóa và thực hiện quyền làm chủ của nhân dân.
- Tổ chức xây dựng xã hội mới – xã hội xã hội chủ nghĩa.
- Là công cụ hữu hiệu để Đảng thực hiện vai trò của mình trong xã hội.
- Là công cụ chủ yếu của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
3. Trách nhiệm của công dân trong việc tham gia xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam - Gương mẫu thực hiện và tuyên truyền, vận động mọi người thực hiện đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước.
- Tích cực tham gia các hoạt động: xây dựng, củng cố, bảo vệ chính quyền, giữ gìn trật tự…
- Phê phán, đấu tranh với những hành vi vi phạm pháp luật
- Thường xuyên nêu cao tinh thần cảnh giác trước những âm mưu, thủ đoạn chống phá các thế lực thù địch.
B. Bài tập và hướng dẫn giảiCâu 1: Trong lịch sử xã hội loài người, nhà nước xuất hiện từ khi nào? Tại sao khi đó nhà nước xuất hiện? Câu 2: Giải thích tại sao nhà nước mang bản chất giai cấp của giai cấp thống trị? Cho ví dụ minh họa? Câu 3: Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là gì? Tại sao nói nhà nước ta mang bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân rộng rãi và tính dân tộc sâu sắc? Câu 4: Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam có những chức năng cơ bản nào? Chức năng nào là cơ bản nhất? Tại sao? Câu 5: Vai trò của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong hệ thống chính trị ở nước ta như thế nào? Câu 6: Mỗi công dân cần phải làm gì để góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta? Câu 7: Em hãy nêu những ví dụ thể hiện Nhà nước ta là Nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Câu 8: Hãy nêu những việc làm của chính quyền địa phương nhằm phát huy quyền dân chủ của nhân dân mà em biết. 1.1. Nguồn gốc và bản chất của nhà nước
a. Nguồn gốc của nhà nước
- Nhà nước xuất hiện khi xã hội công xã nguyên thuỷ tan rã, xã hội chiếm hữu nô lệ hình thành với 2 giai cấp đối kháng.
- Đó là giai cấp thống trị (chủ nô) và giai cấp bị trị (nô lệ). Để bảo vệ địa vị thống trị của mình giai cấp này tổ chức ra một bộ máy để trấn áp. → Bộ máy đó là bộ máy nhà nước.
b. Bản chất của nhà nước
- Theo Mác - Lênin, nhà nước là sản phẩm của xã hội có giai cấp, do đó nhà nước bao giờ cũng mang tính chất giai cấp được thể hiện:
- Nhà nước là bộ máy dùng để duy trì sự thống trị của giai cấp này đối với giai cấp khác.
- Nhà nước là bộ máy cưỡng chế và đàn áp đặc biệt của giai cấp này đối với giai cấp khác.
→ Như vậy, xét về bản chất, nhà nước mang bản chất của giai cấp thống trị. c. Các kiểu nhà nước
- Lịch sử xã hội loài người đang trải qua 5 hình thái kinh tế - xã hội, trong đó có 4 hình thái kinh tế - xã hội có giai cấp.
- Tương ứng với nó là 4 kiểu nhà nước.
- Nhà nước chủ nô: Xuất hiện đầu tiên
- Nhà nước phong kiến: Ra đời khi nhà nước chiếm hữu nô lệ bị tan rã.
- Cơ sở kinh tế: Là chế độ sở hữu của giai cấp địa chủ đối với tư liệu sản xuất mà chủ yếu là ruộng đất.
- Bản chất.
- Nhà nước tư sản: Ra đời là kết quả của cuộc cách mạng tư sản
- Nhà nước xã hội chủ nghĩa: Là nhà nước cuối cùng trong lịch sử.
1.2. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
a. Thế nào là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
- Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền của dân do dân và vì dân. Quản lý mọi mặt đời sống xã hội bằng pháp luật, do Đảng cộng sản lảnh đạo.
b. Bản chất của nhà nước pháp quyền Việt Nam
- Nhà nước mang bản chất giai cấp công nhân. Tính nhân dân rộng rãi và tính dân tộc sâu sắc
- Chức năng của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
- Bạo lực và trấn áp: chống lại các giai cấp bóc lôt, thế lực thù địch để bảo vệ tổ quốc, bảo vệ thành quả cách mạng xã hội chủ nghĩa.
- Tổ chức và xây dựng: xây dựng xã hội mới - xây dựng nền kinh tế văn hóa xã hội chủ nghĩa và con người xã hội chủ nghĩa
c. Vai trò của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
- Thể chế hoá và tổ chức thực hiện đường lối chính trị của Đảng Cộng sản.
- Tổ chức việc xây dựng xã hội mới - xã hội chủ nghĩa.
- Thể chế hoá và tổ chức thực hiện quyền dân chủ chân chính của nhân dân.
- Là công cụ hữu hiệu để Đảng thực hiện vai trò lãnh đạo đối với toàn xã hội trong quá trình xây dựng xã hội mới.
- Là công cụ chủ yếu của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
- Là công cụ sắc bén nhất trong cuộc đấu tranh với mọi âm mưu và hành động đi ngược lại lợi ích của nhân dân.
1.3. Trách nhiệm của công dân trong việc tham gia xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
- Gương mẫu thực hiện và tuyên truyền, vận động mọi người thực hiện tốt đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước.
- Tích cực tham gia các hoạt động: xây dựng, củng cố, bảo vệ chính quyền; giữ gìn trật tự, an toàn xã hội.
- Phê phán, đấu tranh với những hành vi vi phạm pháp luật.
- Thường xuyên nêu cao tinh thần cảnh giác trước những âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch.
| 
