ĐỀ CƯƠNG TRIẾT HỌC MÁC-LÊNIN - Hiện tượng tha hóa con người và vấn đề giải phóng con người Show
2. Hiện tượng tha hóa con người và vấn đề giải phóng con người - Thực chất của hiện tượng tha hóa con người là lao động của con người bị tha hóa + Theo C. Mác, thực chất của lao động bị tha hóa là quá trình lao động và sản phẩm của lao động từ chỗ để phục vụ con người, để phát triển con người đã bị biến thành lực lượng đối lập, nô dịch và thống trị con người. + Hiện tượng tha hóa của con người là một hiện tượng lịch sử đặc thù, chỉ diễn ra trong xã hội có phân chia giai cấp. + Nguyên nhân gây nên hiện tượng tha hóa con người là chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất. Nhưng tha hoá con người được đẩy lên cao nhất trong xã hội tư bản chủ nghĩa. + Con người bị tha hóa là con người bị đánh mất mình trong lao động, tức trong hoạt động đặc trưng, bản chất của con người. + Khi lao động bị tha hóa con người trở nên què quặt, phiến diện, thiếu khuyết trên nhiều phương diện khác nhau. Sự tha hóa nói trên tất yếu làm cho con người phát triển không thể toàn diện, không thể đầy đủ, và không thể phát huy được sức mạnh bản chất người - “Vĩnh viễn giải phóng toàn thể xã hội khỏi ách bóc lột, ách áp bức”1 + Giải phóng con người được các nhà kinh điển triển khai trong nhiều nội dung lý luận và trên nhiều phương diện khác nhau. Đấu tranh giai cấp để thay thế chế độ sở hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất và phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, để giải phóng con người về phương diện chính trị là nội dung quan trọng hàng đầu. Khắc phục sự tha hóa của con người và của lao động của họ, biến lao động sáng tạo trở thành chức năng thực sự của con người là nội dung có ý nghĩa then chốt. + Theo quan điểm của các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin, việc giải phóng những con người cụ thể là để đi đến giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc và tiến tới giải phóng toàn thể nhân loại. Việc giải phóng con người được quan niệm một cách toàn diện, đầy đủ, ở tất cả các nội dung và phương diện của con người, cộng đồng, xã hội và nhân loại với tính cách là các chủ thể ở các cấp độ khác nhau. - “Sự phát triển tự do của mỗi người là điều kiện cho sự phát triển tự do của tất cả mọi người”2 + Con người là sự thống nhất giữa cá nhân và xã hội, cá nhân với giai cấp, dân tộc và nhân loại, bản chất của con người là tổng hòa các quan hệ xã hội. Do vậy, sự phát triển tự do của mỗi người tất yếu là điều kiện cho sự phát triển tự do của mọi người. + Sự phát triển tự do của mỗi người chỉ có thể đạt được khi con người thoát khỏi sự tha hóa, thoát khỏi sự nô dịch do chế độ tư hữu các tư liệu sản xuất bị thủ tiêu triệt để, khi sự khác biệt giữa thành thị và nông thôn, giữa lao động trí óc và lao động chân tay không còn, khi con người không còn bị trói buộc bởi sự phân công lao động xã hội. Hiện tượng tha hóa con người theo quan điểm của Mác Lê nin Theo quan điểm triết học Mác – Lênin, thực chất của hiện tượng tha hóa con người là gì? Biểu hiện của hiện tượng tha hóa con người là gì? Chúng ta thường hay nói với nhau "con người giờ tha hóa quá", nhưng mọi người có biết thực chất của hiện tượng tha hóa là gì? Hiện tượng tha hóa con người là gì?C.Mác cho rằng: tha hóa là một hiện thực có thật, một hiện trạng thực tế trong xã hội và có cơ sở kinh tế của nó. “Chúng tôi đã xuất phát từ một sự kiện kinh tế - sự tha hóa của công nhân và của sản phẩm của công nhân. Chúng tôi đã nêu lên khái niệm của cái thực tế này: lao động bị tha hóa. Chúng tôi đã phân tích khái niệm đó. Như thế là đã phân tích một sự kiện của kinh tế”. Và cũng theo C.Mác, để giải thích, nghiên cứu về tha hóa thì: “Không thể lại dùng những khái niệm khác, không thể lại dùng “tự ý thức”, hoặc những cái nhảm nhí tương tự như thế được, mà phải xuất phát từ toàn bộ phương thức sản xuất và giao tiếp hiện đang tồn tại, phương thức sản xuất và giao tiếp này không phụ thuộc vào khái niệm thuần túy, cũng như việc phát minh ra máy dệt tự động và việc sử dụng đường sắt không phụ thuộc vào triết học Hêghen” Theo quan điểm triết học Mác – Lênin, thực chất của sự tha hóa là: Tha hóa là quá trình con người đã trở thành không phải chính mình. Tha hóa là một hiện tượng xã hội: Nói cách khác,nội dung của phạm trù tha hóa chỉ phản ánh và thể hiện những cái, những hiện tượng, những quá trình có liên quan đến con người và xã hội loài người. Tha hóa với tư cách là quan hệ xã hội là “quan hệ kép”. Một mặt, đó là quan hệ của người lao động với chính lao động của anh ta và mặt khác, là quan hệ của hành vi lao động với sản phẩm lao động của anh ta. C.Mác lý giải: “Chúng ta đã xét một mặt, xét lao động bị tha hóatrong quan hệ của nó với bản thân người công dân, nghĩa là quan hệ của lao động bị tha hóa với bản thân nó. Chúng ta đã tìm thấy quan hệ sở hữu của con người - không - phải - công - nhân với người công nhân và với lao độngvới tính cách là sản phẩm hay kết quả tất nhiên của quan hệ đó. Sở hữu tư nhân, với tính cách là biểu hiện vật chất khái quát của lao động bị tha hóa, bao gồm hai quan hệ: quan hệ của công nhân với lao động, với sản phẩm lao động của mình và với người - không - phải - công - nhân, và quan hệ của người - không - phải - công - nhân với người công nhân và với sản phẩm lao động của người công nhân”  Tư tưởng coi tha hóa là một loại quan hệ xã hội được V.I.Lênin đánh giá rất cao, cho là hết sức đặc sắc và độc đáo: “Vì nó vạch rõ C.Mác đã tiến gần như thế nào đến tư tưởng cơ bản của toàn bộ “hệ thống” của ông, sit venia verbo, - tức là tư tưởng về những quan hệ sản xuất xã hội” Tha hóa chính là cái xuất phát từ con người, từ xã hội loài người, do nhiều nguyên nhân, đã trở thành cái khác xa lạ, đứng lên trên con người và xã hội loài người; quay trở lại chi phối, nô dịch con người và xã hội loài người. “Sự tha hóa thể hiện ở chỗ, - C.Mác viết -, tư liệu sinh hoạt của tôi thuộc về người khác, ở chỗ đối tượng mong muốn của tôi là vật sở hữu của người khác mà tôi không với tới được, cũng như ở chỗ bản thân mỗi vật hóa ra là một cái khác với bản thân nó, ở chỗ hoạt động của tôi hóa ra là một cái khác nào đó và cuối cùng - điều này cũng đúng cả đối với nhà tư sản, - lực lượng không phải người nói chung thống trị tất cả” Như vậy, tha hóa chính là cái xuất phát từ con người, từ xã hội loài người, song trong những điều kiện và hoàn cảnh bất thuận đã trở thành cái xa lạ, quay trở lại chi phối, thống trị con người và xã hội loài người. 2. Biểu hiện của sự tha hóa con ngườiHoatieu.vn đưa ra một số biểu hiện của sự tha hóa con người như sau:
Đây là một hiểm họa của kinh tế thị trường. Một khi người ta có thể dùng tiền mua bán mọi thứ thì phẩm giá con người sẽ bị chà đạp nghiêm trọng. Tiền có nguy cơ trở thành lực lượng thống trị làm tha hóa con người, khi ma lực của đồng tiền càng lớn thì khả năng nó phá hoại những mối quan hệ tinh thần, đạo đức giữa con người ngày càng lớn “sự lấn át của đồng tiền có sức vùi dập, bóp chết cả những gì thuộc về tinh thần và giá trị tinh thần"
Hành vi kiếm tiền quá dễ dàng của một số người làm thang giá trị đạo đức bị đảo lộn từ trong gia đình đến ngoài xã hội. Chính điều này đã góp phần dẫn đến tình trạng tha hóa đạo đức ở một bộ phận người dân
Việc thương mại hóa đó sẽ dẫn đến thủ tiêu cơ hội học tập, cơ hội được chăm sóc sức khỏe của người nghèo bởi giá cả ngày càng cao của các dịch vụ. Chỉ có người giàu mới được học tập, chữa bệnh ở những nơi có điều kiện phục vụ tốt. Thực tế đã tạo ra sự phân tầng xã hội trong việc hưởng thụ các dịch vụ xã hội và hệ quả của sự thương mại hóa là sự suy thoái đạo đức xã hội “tính chất thương mại hóa bởi đồng tiền, bởi sự trao đổi, mua bán sòng phẳng, lạnh lùng kiểu thị trường đã làm vẩn đục bầu không khí đạo đức xã hội”.
Đó là lối sống sùng bái vật chất, cá nhân vị kỷ, thực dụng, sống trụy lạc, ưa dùng bạo lực đang được truyền bá khắp nơi thông qua công nghệ thông tin hiện đại (internet, công cụ kỹ thuật số). Hậu quả của nó là xuất hiện những khuynh hướng không lành mạnh trong quan hệ nam nữ, đó là khuynh hướng tự do sinh hoạt tình dục, sống thử, đề cao khoái lạc vật chất, dẫn đến những kiểu lệch lạc tình dục, vi phạm nguyên tắc luân lý sơ đẳng của truyền thống dân tộc. Và cũng chính công nghệ thông tin hiện đại làm cho người ta giao tiếp kém hơn, tư duy kém, tự kỷ và sống ảo nhiều hơn. Hơn nữa, với phương tiện kết nối internet ai cũng mải mê giao tiếp với người trên mạng hơn bạn bè, người thân bên cạnh mình. Khi không có sự giao tiếp thật sự, người ta càng ngày càng xa cách, không hiểu nhau; bố mẹ không hiểu con cái, vợ chồng không hiểu nhau, bạn bè trở nên xa lạ. Đó là lý do làm đảo lộn các giá trị đạo đức trong gia đình: con cái cãi lời cha mẹ, cuộc sống vợ chồng nhiều mâu thuẫn, ly hôn ngày càng gia tăng.
3. Ví dụ về hiện tượng tha hóa của con ngườiPhúc XO, Khá Bảnh... đều có thể trở thành ví dụ về hiện tượng tha hóa của con người khi những chuẩn mực đạo đức, lối sống của họ đã bị chi phối bởi những điều tiêu cực và trở nên lệch chuẩn. Trên đây, Hoatieu.vn đã trả lời câu hỏi Thực chất của hiện tượng tha hóa con người là gì? Mời các bạn đọc thêm các bài viết liên quan tại mảng Tài liệu. Các bài viết liên quan: |
