 Show (PLVN) - Làng Mẫn Xá, xã Văn Môn, huyện Yên Phong được biết đến là làng đúc nhôm nổi tiếng tại tỉnh Bắc Ninh. Thời gian gần đây, Mẫn Xá còn được biết đến nhiều hơn với tên gọi “ngôi làng rác thải”. Ô nhiễm môi trường, nguy hại sức khỏe Thôn Mẫn Xá hiện có khoảng hơn 300 hộ dân làm nghề cô đúc nhôm, được coi là làng nghề tái chế nhôm có quy mô lớn nhất miền Bắc. Từ những năm 2000, người dân trong làng đã hành nghề thu gom, tái chế nhôm từ đồ đồng nát. Cả thôn có 900 hộ dân thì có trên dưới 300 hộ xây lò, tái chế đồ đồng nát thành những thỏi nhôm sáng loáng. Theo tính toán, cứ 1 tấn phế liệu tái chế, người dân thu được 850kg nhôm, còn lại 150 xỉ nhôm thải loại. Trung bình mỗi năm làng Mẫn Xá tái chế ra khoảng 10.000 tấn nhôm thỏi, nhưng cùng với đó cũng là hàng nghìn tấn chất thải xỉ nhôm. Tính đến nay, đã có trên 300.000 tấn xỉ nhôm đổ ra môi trường, chất thải này đã tạo thành những ngọn núi tại một cánh đồng rộng 3,7ha của thôn. Bao trùm khắp ngôi làng Mẫn Xá là một làn khói xám mịt mù, nhà nhà đều “cửa đóng then cài”, còn khắp các tuyến đường, con ngõ đều bị bao phủ bởi một lớp khói bụi. Một người dân sống cạnh các lò đúc nhôm chia sẻ: "Đường xá, nhà cửa bụi bặm quanh năm, đen kịt và ám khói, còn người lúc nào cũng nhọ nhem. Dù gia đình tôi thường xuyên đóng cửa, phải chặn kín các kẽ hở trong nhà nhưng cũng không ăn thua. Mỗi khi ăn cơm, nhà tôi phải đóng hết các cửa để tránh bụi, xỉ nhôm bay vào mâm. Ăn phải vội vàng, còn phải ăn hết thức ăn vì thừa cũng không biết để đâu cho hết bụi". Ô nhiễm khói bụi, ô nhiễm chất thải đã khiến nhiều gia đình phải rời bỏ mảnh đất này để tìm nơi an cư mới. Thế nhưng với nhiều gia đình vẫn phải bám trụ lại đây, đặc biệt là những hộ dân có con nhỏ hay người già luôn nơm nớp lo sợ những tác hại của môi trường ảnh hưởng đến sức khỏe. Bà N.L, một người dân chia sẻ: “Mùa hè thì khói bụi bay mù mịt, xỉ thải nhôm trải ngập đường. Mùa mưa thì nước ngập màu đen ngòm, bốc mùi khai, chảy đầy các ngõ ngách, cống rãnh, rất ảnh hưởng đến sức khỏe, bệnh tật là không thể tránh khỏi”. Không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống, sức khỏe của người dân, những núi chất thải xỉ nhôm còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động canh tác lúa của người dân địa phương. Xử phạt nhưng chưa mạnh tay Nhằm hạn chế tình trạng ô nhiễm, đổ trộm rác thải ra môi trường, tháng 4/2021, UBND xã Văn Môn đã tiến hành quây tôn quanh khu vực bãi xả thải. Đồng thời, tăng cường xử lý các vụ đổ trộm xỉ thải nhôm ra môi trường. Gần đây nhất, UBND tỉnh Bắc Ninh cũng quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với 3 cá nhân, 1 doanh nghiệp tại xã Văn Môn, huyện Yên Phong do liên quan đến hoạt động vận chuyển, xử lý chất thải nguy hại với tổng số tiền hơn 1 tỉ đồng. Tính từ năm 2021 đến nay, UBND xã Văn Môn đã xử lý 16 vụ đổ trộm xỉ thải nhôm ra môi trường và xử phạt 1.5 triệu đồng/trường hợp vi phạm. Tuy nhiên, do chế tài xử phạt còn nhẹ, chưa đủ sức răn đe, nên các vụ đổ trộm chất thải, xử lý chất thải không đúng quy định vẫn xảy ra thường xuyên. Các bãi thải mới vẫn tiếp tục mọc lên đe dọa cuộc sống của người dân khu vực. Trước thực trạng này, UBND tỉnh Bắc Ninh đã giao Sở Tài nguyên và Môi trường tiến hành đánh giá kết quả triển khai thực hiện Đề án tổng thể bảo vệ môi trường tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2019 - 2025; xây dựng kế hoạch chi tiết việc xử lý ô nhiễm môi trường tại xã Văn Môn, huyện Yên Phong”. Ông Đào Quang Khải, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh cho biết: "UBND tỉnh Bắc Ninh đã có chỉ đạo với UBND huyện Yên Phong xây dựng đề án xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề ở xã Văn Môn. Đảm bảo công khai, rõ ràng để người dân được biết. Có lộ trình phù hợp với thực tế và có tính khả thi cao". Đồng thời, UBND tỉnh cũng yêu cầu lãnh đạo huyện Yên Phong tập trung chỉ đạo vấn đề xử lý ô nhiễm môi trường tại xã Văn Môn và báo cáo hàng tháng với Chủ tịch UBND tỉnh vào ngày 15 hàng tháng. Với các trường hợp hộ dân, doanh nghiệp cố tình không chấp hành thực thi các quyết định xử phạt vi phạm hành chính, UBND huyện Yên Phong thiết lập hồ sơ báo cáo Chủ tịch UBND tỉnh ban hành quyết định cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính theo quy định. Làng Mẫn Xá (xã Văn Môn, huyện Yên Phong, Bắc Ninh) được coi là làng nghề tái chế nhôm có quy mô lớn nhất miền Bắc. Hiện cả làng có 296 hộ sản xuất với hơn 400 lò cô đúc nhôm. Mỗi ngày các hộ ở đây có thể tái chế từ 5 tạ đến 1 tấn phế liệu. Cứ 1 tấn phế liệu tái chế, người dân thu được từ 700 - 850kg nhôm,150 - 300kg xỉ nhôm còn lại được xả thẳng ra môi trường. Việc thu mua phế liệu về tái chế, cô đúc nhôm trong nhiều năm qua giúp người dân thôn Mẫn Xá ngày một giàu có và làm thay đổi bộ mặt đời sống kinh tế của địa phương. Tuy nhiên, việc người dân xả thẳng khói và xỉ thải ra môi trường khiến không khí làng nghề ngày càng ngột ngạt, ô nhiễm. Tại Mẫn Xá, bất kể ngày đông hay hè, trời mưa hay nắng, bầu trời luôn âm u, mù mịt từ sáng đến đêm. Khói đen khét lẹt từ hàng trăm lò nấu nhôm bốc lên nghi ngút, xả thẳng lên bầu trời. Gần 30 năm hoạt động với nghề tái chế nhôm đúc nồi niêu, xoong chảo và xuất bán nhôm cho các công ty..., làng Mẫn Xá đã thải ra môi trường một lượng xỉ thải khổng lồ. Đáng ngại hơn, lượng xỉ thải này không được xử lý, thu gom mà các hộ cô đúc nhôm đổ thẳng ra khu đất trống, hình thành các bãi thải lớn, độc hại bao quanh làng. Ông Bùi Đức Thuyên, Phó chủ tịch UBND xã Văn Môn cho biết, Mẫn Xá có 296 hộ làm nghề tái chế, cô đúc nhôm. Mỗi năm làng Mẫn Xá tái chế ra khoảng 10.000 tấn nhôm thỏi; trung bình mỗi ngày người dân nơi đây tái chế khoảng 30 tấn nhôm, thải ra khoảng 3-4 tấn xỉ thải. "Bãi xỉ nhôm này tồn tại hơn 20 năm. Theo đánh giá của các cơ quan chức năng, khối lượng xỉ nhôm lên đến trên 370.000 tấn, gây ảnh hưởng đến sức khỏe người dân địa phương và các vùng lân cận. Chính quyền địa phương cũng rất lo lắng vấn đề này. Mong các cơ quan chức năng vào cuộc sớm vì việc xử lý này quá khó khăn với địa phương về giá, về cơ chế và nhà thầu, kinh tế... khiến chúng tôi bất lực, không thể làm gì được", ông Thuyên cho biết thêm. Theo báo cáo của UBND xã Văn Môn, dân số của địa phương hơn 11.000 người. Với khối lượng chất thải như hiện nay thì trung bình mỗi người dân "cõng" hơn 33 tấn xỉ nhôm. Nỗi khốn khổ phải sống tại làng nghề ô nhiễm cứ dai dẳng, bám riết người dân làng Mẫn Xá và các thôn xung quanh suốt nhiều năm qua. Do không có điểm thu gom tập trung cũng như điểm xử lý xỉ nhôm, người dân nơi đây cứ "bạ đâu vứt đấy" khiến môi trường đặc quánh mùi hóa chất, khói bụi. "Chúng tôi làm nghề cũng mấy chục năm rồi, việc cô đúc nhôm mang lại kinh tế cho chúng tôi nuôi sống cả gia đình. Nếu giờ vì ô nhiễm mà bỏ nghề thì chúng tôi không biết lấy gì để mà sống nên phải chấp nhận sống chung với ô nhiễm môi trường. Cô đúc nhôm thì ai cũng biết là bụi, là bẩn, ô nhiễm độc hại nhưng vì cơm áo gạo tiền nên vẫn phải chấp nhận đánh đổi thôi", bà H.T.L chia sẻ. Vào những ngày các xưởng đốt nhôm, khói bốc lên khét lẹt, mùi hắc nồng nặc, bụi khói bay xa... Những đống xỉ thải ngày càng lớn, càng nhiều ở Văn Môn. Kết quả rà soát từ trạm quan trắc môi trường của Sở Tài nguyên và Môi trường Bắc Ninh cho thấy, ô nhiễm không khí và môi trường nước đang là vấn đề đáng lo ngại tại làng nghề Mẫn Xá. Các chỉ tiêu phân tích (tiếng ồn, bụi, SO2, NO2) trong không khí đều vượt quy chuẩn cho phép từ 1,2 - 1,8 lần; các chỉ tiêu phân tích hữu cơ và kim loại nặng tại các ao tiếp nhận nước thải cao hơn quy chuẩn cho phép từ 1,5 - 16 lần. Do thường xuyên phải tiếp xúc với nguồn không khí ô nhiễm nên người dân ở làng nghề thường mắc phải các bệnh về đường hô hấp và gây kích ứng, tổn thương niêm mạc da. Nguy hiểm hơn bệnh bụi phổi có thể gây biến chứng suy tim và bội nhiễm lao và ung thư. Năm 2016, xã Văn Môn được công bố là 1 trong 37 “làng ung thư” của Việt Nam do chịu ảnh hưởng từ ô nhiễm nguồn nước, khí thải, rác thải. Từ đó đến nay, vấn đề ô nhiễm môi trường ngày càng trở nên nan giải đối với vùng quê này. Trước thực trạng ô nhiểm ở làng nghề tái chế nhôm Mẫn Xá, tỉnh Bắc Ninh đã quyết liệt chỉ đạo huyện Yên Phong phối hợp với các cơ quan chức năng triển khai đồng bộ các giải pháp, thường xuyên kiểm tra, xử phạt nghiêm các hành vi vi phạm trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. |
