PGS.TS. HÀ NAM KHÁNH GIAO (Trưởng khoa Quản trị Kinh doanh, Học viện Hàng không Việt Nam) - ĐÀO THỊ KIM PHƯỢNG (Phòng Đào tạo và Công tác tác Sinh viên, Trường Đại học Hùng Vương Thành phố Hồ Chí Minh)
Tình nguyện là phẩm chất, giá trị tốt đẹp của con người, được thể hiện và chia sẻ trên cả thế giới. HĐTN là môi trường rèn luyện, giáo dục đoàn viên, sinh viên về kỹ năng xã hội, tinh thần trách nhiệm với cộng đồng, rèn luyện bản lĩnh chính trị cho đoàn viên, sinh viên. Vì vậy, quản lý và tổ chức tốt các HĐTN cho sinh viên sẽ góp phần tạo môi trường rèn luyện tích cực, giúp cho sinh viên phát triển các kỹ năng ngay trong môi trường đại học. Trường Đại học Hùng Vương TP.HCM (viết tắt tiếng Anh là HVUH) tuyển sinh lại từ năm 2017, hiện có hơn 1.000 sinh viên đang học tập. Sinh viên rất năng động, có tính hướng ngoại, thích tham gia các hoạt động ngoại khóa do lớp, trường tổ chức, đặc biệt là các HĐTN. Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận không nhỏ sinh viên còn thờ ơ, chưa cảm nhận được hết ý nghĩa của các HĐTN. Vì vậy, việc xác định các nhân tố ảnh hưởng đến ý định tham gia HĐTN của sinh viên trong nhà trường sẽ góp phần phát triển và nâng cao chất lượng các HĐTN do trường tổ chức; giúp các tổ chức Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên và các phòng, ban chức năng có liên quan đến sinh viên có thể nâng chất các HĐTN trong thời gian sắp tới. 2. Cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu2.1. Các khái niệmTheo Wikipelia, “hoạt động tình nguyện” là hoạt động tự nguyện của một cá nhân hoặc một nhóm tự do cống hiến thời gian và sức lao động để phục vụ cộng đồng. Sinh viên tình nguyện là những sinh viên có tấm lòng nhân ái, có ý thức tự giác và có tinh thần tình nguyện tham gia hoạt động trong các đội hình thanh niên, sinh viên tình nguyện, sẵn sàng làm các công việc khó khăn, gian khổ mà không nhất thiết phải có quyền lợi vật chất cho bản thân. Ở Việt Nam, hoạt động thanh niên tình nguyện là một hoạt động lớn được Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh triển khai và phát động từ năm 1994, là những hoạt động giúp thanh niên cống hiến sức trẻ, trí tuệ và nhiệt huyết của mình vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, văn minh đô thị, giữ gìn trật tự an toàn giao thông, bảo vệ môi trường,… HĐTN có 3 đặc trưng cơ bản: tôn trọng tính tự nguyện của người tham gia, mang lại lợi ích, kết quả tích cực đối với cộng đồng, không vì mục đích lợi ích kinh tế cá nhân. Ý định hành vi, theo Ajzen (1991) được xem là “bao gồm các yếu tố động cơ có ảnh hưởng đến hành vi của mỗi cá nhân, các yếu tố này cho thấy mức độ sẵn sàng hoặc nỗ lực mà mỗi cá nhân sẽ bỏ ra để thực hiện hành vi”. Ajzen cũng nhấn mạnh: “khi con người có ý định hành vi mạnh mẽ hơn, họ sẽ có khuynh hướng thực hiện hành vi cao hơn”. 2.2. Các giả thuyết và mô hình nghiên cứuNghiên cứn này dựa trên thuyết hành động hợp lý-TRA (Fishbein & Ajzen, 1975), thuyết hành vi dự định TPB (Aizen, 1991), cùng kết quả các nghiên cứu của Phượng (2017), Định (2020), Farrell & ctg (1998), Hallmann & ctg (2012), Giao & Linh (2015), Giao & Mo (2018), Giao & Châu (2020), Giao & Dung (2017), Giao & Vuong (2020), đặc biệt là thang đo dựa trên nghiên cứu của Nielsen (2020), Clary & ctg (1998), đề xuất mô hình nghiên cứu: Ý định tham gia HĐTN của sinh viên HVUH = f{Giá trị, Công nhận xã hội, Hiểu biết, Nghề nghiệp, Sự cải tiến, Liên hệ giữa các cá nhân, Bảo vệ, Phần thưởng bên ngoài, Hiệu quả truyền thông} cùng các giả thuyết: H1: Giá trị có tác động cùng chiều đến ý định tham gia HĐTN của sinh viên HVUH. H2: Công nhận xã hội có tác động cùng chiều đến ý định tham gia HĐTN của sinh viên HVUH. H3: Hiểu biết có tác động cùng chiều đến ý định tham gia HĐTN của sinh viên HVUH. H4: Nghề nghiệp có tác động cùng chiều ý định tham gia HĐTN của sinh viên HVUH. H5: Sự cải tiến có tác động cùng chiều ý định tham gia HĐTN của sinh viên HVUH. H6: Liên hệ giữa các cá nhân có tác động cùng chiều ý định tham gia HĐTN của sinh viên HVUH. H7: Bảo vệ có tác động cùng chiều ý định tham gia HĐTN của sinh viên HVUH. H8: Phần thưởng bên ngoài có tác động cùng chiều ý định tham gia HĐTN của sinh viên HVUH. H9: Hiệu quả truyền thông có tác động cùng chiều ý định tham gia HĐTN của sinh viên HVUH. 3. Kết quả phân tích3.1. Thống kê mô tảPhương pháp chọn mẫu thuận tiện. Bảng câu hỏi tới sinh viên trong tháng 6/2021 thông qua Google Drive. Tổng số phiếu trả lời đạt yêu cầu là 327. Thống kê mô tả mẫu như trong Bảng 1. Bảng 1. Thống kê mô tả mẫu
Nguồn: Kết quả phân tích của nhóm tác giả 3.2. Kiểm định Cronbach’s alphaKết quả cho thấy, các thang đo đều có hệ số tương quan biến - tổng đạt yêu cầu (> 0,30), tất cả các hệ số Cronbach’s Alpha > 0,6. Có 34 biến quan sát độc lập và 6 biến quan sát phụ thuộc đưa tiếp tục xử lý (Giao & Vương, 2019) - Bảng 2. Bảng 2. Kiểm định độ tin cậy
Nguồn: Phân tích dữ liệu của nhóm tác giả 3.3. Phân tích nhân tố khám phá EFAĐối với biến độc lập: EFA với việc sử dụng phương pháp trích nhân tố Principal Component và phép xoay Varimax cho 34 thang đo của mô hình. Kết quả hệ số KMO đạt 0,779 (> 0.5) cho thấy phân tích nhân tố EFA phù hợp với dữ liệu. Thống kê Chi-Square của kiểm định Bartlett's đạt giá trị 7308,855 với mức ý nghĩa Sig = 0.000. Eigenvalues = 1,101 > 1 tại nhân tố thứ 9. Tổng phương sai trích là 73,448% > 50 %. Do đó, mô hình phân tích nhân tố khám phá EFA là phù hợp (Bảng 3). Đối với biến phụ thuộc: Kết quả hệ số KMO đạt 0,863, Kiểm định Barlett’s cho thấy các biến quan sát có mối quan hệ tương quan với nhau trong tổng thể dữ liệu với mức ý nghĩa Sig. = 0,000 (nhỏ hơn 5%). Giá trị Eigenvalues = 4,472 > 1. Kết quả chỉ số sau khi trích cho thấy sự thay đổi của các nhân tố được giải thích bởi các biến quan sát là 74,536%. Do đó, mô hình phân tích nhân tố khám phá EFA là phù hợp. Bảng 3. Kết quả phân tích EFA đối với các biến độc lập
Nguồn: Kết quả phân tích của nhóm tác giả 3.4. Phân tích hồi quyHệ số tương quan Pearson đạt yêu cầu nên tiến hành phân tích hồi quy bội. Kết quả hồi quy, sau khi loại biến phần thưởng bên ngoài vì sig > 0,05, có hệ số R2 hiệu chỉnh = 0,632 cho thấy mức độ phù hợp của mô hình khá cao, 09 yếu tố đưa vào mô hình giải thích được 63,2% sự thay đổi của biến Ý định tham gia HĐTN của sinh viên HVUH. Kiểm định Durbin - Watson được thực hiện với giá trị d = 1,836 nằm trong vùng chấp nhận (1< d = 1,836 < 3), nghĩa là không có hiện tượng tự tương quan phần dư (Bảng 4). Bảng 4. Kết quả phân tích hồi quy bội (lần 2)
Nguồn: Kết quả phân tích của nhóm tác giả Hệ số phóng đại phương sai VIF nhỏ hơn 2 cho thấy các biến độc lập này không có quan hệ chặt chẽ với nhau nên không có hiện tượng đa cộng tuyến xảy ra. Tại mức ý nghĩa 5%, các biến độc lập có hệ số Sig luôn nhỏ hơn 0,05 nên đều có ý nghĩa thống kê. Tất cả các biến có ảnh hưởng có ý nghĩa tới ý định tham gia HĐTN của sinh viên HVUH với thứ tự ảnh hưởng giảm dần như sau: Liên hệ giữa các cá nhân (β = 0,455), Cải tiến (β = 0,262), Nghể nghiệp (β = 0,114), Giải trí (β = 0,092), Hiểu biết (β = 0,087), Xã hội và Truyền thông (cùng β = 0,083), và Bảo vệ (β = 0,078). Các giả thuyết H1, H2, H3, H4, H5, H6, H7, H9 được nhấp nhận. Mô hình hồi quy chưa chuẩn hóa: Ydinh = - 1,138 + 0,105*Giatri + 0,104*Xahoi + 0,103*Hieubiet + 0,131*Nghenghiep + 0,235*Caitien + 0,426*Lienhe + 0,069*Baove + 0,109*Truyenthong + ε. Trong việc dò tìm sự vi phạm các giả định hồi quy tuyến tính: biểu đồ phân tán Scatterplot cho thấy phần dư không thay đổi theo một trật tự nào đối với giá trị dự đoán, chúng phân tán ngẫu nhiên, giả thuyết về liên hệ tuyến tính không bị vi phạm. Hệ số tương quan hạng Spearman của giá trị tuyệt đối phần dư và các biến độc lập: giá trị Sig. của các hệ số tương quan với độ tin cậy 95% đều lớn hơn 0,05, cho thấy phương sai của sai số không thay đổi, giả định không bị vi phạm. Biểu đồ Histogram cho thấy, phần dư có phân phối chuẩn với giá trị trung bình rất nhỏ gần bằng 0 (Mean = -48,39E-15) và độ lệch chuẩn gần bằng 1 (SD = 0,991), đồ thị P-P plot biểu diễn các điểm quan sát thực tế tập trung khá sát đường chéo những giá trị kỳ vọng, có nghĩa là dữ liệu phần dư có phân phối chuẩn. Hệ số 1 < Durbin - Watson = 1,836 < 3 là thỏa điều kiện, hệ số phóng đại phương sai VIF < 10 cho thấy các biến độc lập không có quan hệ chặt chẽ với nhau nên không xảy ra hiện tượng đa cộng tuyến. Như vậy, mô hình hồi quy tuyến tính được xây dựng theo phương trình trên không vi phạm các giả định hồi quy. 4. Kết luận và Hàm ý quản trị4.1. Kết luậnNghiên cứu sử dụng phương pháp lấy mẫu thuận tiện, 327 bảng trả lời đạt yêu cầu phân tích và xử lý dữ liệu. Sau khi đánh giá độ tin cậy bằng Cronbach’s alpha, và phân tích nhân tố khám phá EFA, rút ra được 8 nhân tố. Mô hình hồi quy phù hợp, các biến độc lập giải thích được khoảng 63,2% sự biến thiên của biến phụ thuộc. Các giả thuyết thống kê đều được chấp nhận, trừ giả thuyết H8. Các biến độc lập đều có tác động cùng chiều đến biến phụ thuộc. Độ giảm dần của các yếu tố ảnh hưởng đến ý định tham gia HĐTN của sinh viên HVUH: (1) Liên hệ giữa các cá nhân; (2) Cải tiến; (3) Nghề nghiệp; (4) Giá trị; (5) Xã hội; (6) Hiệu quả truyền thông; (7) Hiểu biết; (8) Bảo vệ. 4.2. Hàm ý quản trịLiên hệ giữa các cá nhân Nhân tố Liên hệ giữa các cá nhân có tác động mạnh nhất đến ý định tham gia HĐTN của sinh viên HVUH với = 0,455. Điều này cho thấy sinh viên tham gia HĐTN muốn có thêm nhiều mối quan hệ, có cơ hội giao lưu, gặp gỡ, tương tác với nhiều người hay còn gọi là tương tác xã hội. Do vậy, HVU cần nâng tầm quy mô cả về số lượng và chất lượng các HĐTN do các đơn vị trong trường tổ chức để thu hút nhiều sinh viên tham gia làm tình nguyện viên, qua đó làm tăng cường cơ hội giao lưu, gặp gỡ giữa các sinh viên tham gia HĐTN với nhau. Điều này sẽ giúp sinh viên trau dồi, rèn luyện kỹ năng giao tiếp, ứng xử xã hội,… góp phần làm gia tăng năng lực của sinh viên sau khi ra trường. Sự cải tiến Đây là nhân tố có tác động lớn thứ hai với = 0,262. Điều này cho thấy sinh viên tham gia chương trình, HĐTN muốn thông qua chương trình và HĐTN nhằm tìm kiếm sự hài lòng về chính mình, nâng cao sự tự tin của bản thân, tham gia HĐTN giúp sinh viên phát triển và trưởng thành hơn. Do vậy, HVU cần xây dựng chương trình bổ trợ, cải tiến, tập huấn kỹ năng, nâng cao kỹ năng cho tình nguyện viên khi tham gia HĐTN, cần xây dựng nội dung chương trình, HĐTN, liên tục cải tiến, đổi mới hình thức tham gia các hoạt động nhằm mang lại cho sinh viên sự tự tin, nâng cao sự phát triển của cá nhân sinh viên, nâng cao lòng tự trọng của cá nhân. Nghề nghiệp Đây là nhân tố có tác động lớn thứ ba với = 0,114. Điều này cho thấy tham gia HĐTN giúp sinh viên phát triển và trưởng thành hơn. Từ đó, HVUH cần tăng cường các hoạt động kết hợp giữa tham gia tình nguyện và ứng dụng năng lực nghề nghiệp của sinh viên theo từng ngành học cụ thể. Việc tổ chức các chương trình liên quan đến từng ngành đào tạo của trường giúp sinh viên vừa phát huy được năng lực nghề nghiệp của bản thân được học tập trên giảng đường ứng dụng vào cuộc sống, vào họat động tình nguyện, thu hút sinh viên đến với các HĐTN vừa nâng cao cơ hội nghề nghiệp trong tương lai. Giá trị Nhân tố Giá trị có tác động lớn thứ tư với = 0,092. Điều này cho thấy sinh viên tham gia HĐTN với mong muốn giúp đỡ những nhóm yếu thế, những người kém may mắn hơn mình, những việc này xuất phát từ thái độ cá nhân sinh viên với trách nhiệm xã hội và sự quan tâm đến người khác. Do vậy, HVUH cần xây dựng, đổi mới chương trình HĐTN, nâng tầm giá trị, đề ra mục đích, ý nghĩa của chương trình cụ thể, rõ ràng để nêu bật giá trị của chương trình. Việc xây dựng, bồi dưỡng đạo đức, thái độ, cách ứng xử của sinh viên thông qua các HĐTN là phù hợp vừa phục vụ lợi ích cộng đồng, vừa góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ đào tạo trong nhà trường. Công nhận xã hội Nhân tố Xã hội có tác động lớn thứ năm với β = 0,083. Điều này cho thấy sinh viên tham gia HĐTN với mong muốn nhận được sự công nhận từ người thân, bạn bè và những người xung quanh. Do vậy, HVUH cần cấp giấy chứng nhận cho sinh viên tham gia HĐTN, các HĐTN do nhà trường tổ chức cần được xây dựng kỹ, chặt chẽ, hoàn hảo để hoạt động được diễn ra tốt đẹp, tạo được dấu ấn và ý nghĩa nhân văn trong nhà trường, cũng như ngoài xã hội. Hiệu quả truyền thông Nhân tố Hiệu quả truyền thông có tác động lớn thứ năm với β = 0,083. Điều này cho thấy sinh viên tham gia HĐTN cần được cung cấp thông tin đầy đủ, rõ ràng; nội dung hoạt động được truyền thông rộng rãi, và nội dung truyền thông phải thu hút. Do vậy, HVUH cần tăng cường các hoạt động tuyên truyền, quảng bá cho các HĐTN tại trường và đặc biệt là trên không gian mạng (mạng xã hội). Trong đợt dịch bệnh Covid-19 lần thứ tư (khoảng tháng 5/2021 đến nay), hiệu quả truyền thông của các Trang thông tin điện tử, trang thông tin trên mạng xã hội facebook của các tổ chức chính trị xã hội, các tổ chức thiện nguyện đã hoạt động rất mạnh mẽ, góp phần lan truyền những nội dung quảng bá đến cộng đồng về HĐTN phòng chống dịch bệnh, đáng kể nhất là trang Fanpage do Thành đoàn TP. HCM quản lý GO VOLUNTEER. Và trên trang fanpage của trường cũng như Đoàn Thanh niên, Hội sinh viên HVUH cũng đã lan tỏa những thông tin này rất hiệu quả, và càng cần phải phát huy hơn nữa trong thời gian tới. Hiểu biết Nhân tố Hiểu biết có tác động đến ý định tham gia HĐTN của sinh viên HVUH với β = 0,087. Điều này cho thấy, sinh viên tham gia HĐTN với mong muốn được tìm hiểu thêm kiến thức, có cơ hội rèn luyện các kỹ năng cho bản thân, giúp sinh viên hiểu biết thêm nhiều vấn đề trong xã hội, truyền tải năng lượng tích cực đến cộng đồng và ngược lại. Do vậy, HVU cần lồng ghép các HĐTN với huấn luyện kỹ năng cần thiết cho sinh viên, cũng như chuyên môn ngành học vào thực tế, việc này sẽ đáp ứng mong muốn của sinh viên vì sẽ nhận được những lợi ích liên quan đến học tập và phát triển bản thân. Bảo vệ Nhân tố Bảo vệ có tác động với β = 0,078. Điều này cho thấy sinh viên tham gia HĐTN với mong muốn sẽ suy nghĩ và hành động tích cực, tìm kiếm sự vui vẻ khi được chia sẻ, hỗ trợ người khác và được giao lưu, học hỏi với nhiều người. Do vậy, HVUH cần thành lập và phát triển mô hình nhóm tình nguyện nhỏ để đảm bảo việc tạo điều kiện cho các tình nguyện viên luôn có cơ hội gặp gỡ, giao lưu thường xuyên, theo chuyên môn công việc. Khi có đội/nhóm sinh hoạt thường xuyên sẽ giúp bảo vệ các bạn sinh viên, tạo cảm giác an toàn và tích cực. 4.3. Hạn chế của đề tài và đề xuất hướng nghiên cứu trong tương laiNghiên cứu này còn một số hạn chế nhất định như: (1) Phương pháp chọn mẫu thuận tiện, nên có thể chưa khái quát đầy đủ các đối tượng khảo sát, (2) Mô hình ban đầu chỉ chọn 9 yếu tố trong rất nhiều yếu tố ảnh hưởng đến ý định tham gia HĐTN của sinh viên HVUH, còn nhiều yếu tố cần cân nhắc thêm. Đó cũng chính là gợi ý cho những nghiên cứu tiếp theo. TÀI LIỆU THAM KHẢO:
[Tạp chí Công Thương - Các kết quả nghiên cứu khoa học và ứng dụng công nghệ, Số 25, tháng 11 năm 2021] |