Một cổ đông (đặc biệt là một cổ đông nước ngoài) tại một ngân hàng cổ phần Việt Nam (Ngân Hàng VN) phải biết tỷ lệ nắm giữ của họ trong Ngân Hàng VN là bao nhiêu. Điều này là bởi (1) Có các mức sở hữu tối đa áp dụng cho một cổ đông đơn lẻ hoặc một nhóm người liên quan, và (2) một “Cổ Đông Lớn” cần có chấp thuận từ Ngân hàng nhà nước (NHNN). Việc Luật các tổ chức tín dụng 2010 (LCTCTD 2010) và Nghị Định 01/2014 đưa ra khái niệm về “sở hữu gián tiếp” đã dẫn tới khó có thể xác định chính xác tỷ lệ sở hữu cổ phần của một cổ đông trong một Ngân Hàng VN cho mục đích tại (1) và (2) nêu trên. Sở hữu gián tiếp được định nghĩa là việc một tổ chức, cá nhân sở hữu vốn điều lệ, vốn cổ phần của tổ chức tín dụng thông qua người có liên quan hoặc thông qua ủy thác đầu tư. Theo LCTCTD 2010, khái niệm về sở hữu gián tiếp chỉ được quy định trong định nghĩa về “cổ đông lớn”. Vì thế, sẽ là hợp lý nếu coi sở hữu gián tiếp chỉ được sử dụng cho mục đích xác định tỷ lệ sở hữu của cổ đông lớn mà không phải vì mục đích xác định liệu một cổ đông đơn lẻ hay một nhóm người liên quan có tuân thủ mức sở hữu tối đa theo LCTCTD 2010 hay không. Theo LCTCTD 2010, một cổ đông là cá nhân/tổ chức không được sở hữu quá 5%/15% vốn điều lệ của một Ngân Hàng VN và một nhóm người liên quan không được sở hữu quá 20% vốn điều lệ của một Ngân Hàng VN. Đây là cách diễn giải hợp lý bởi nếu sở hữu gián tiếp được sử dụng để xác định liệu một cổ đông đơn lẻ hay một nhóm người liên quan có tuân thủ mức sở hữu tối đa theo LCTCTD 2010 hay không, thì mức sở hữu của một cổ đông đơn lẻ sẽ tương đương với mức sở hữu của cổ đông đó và người có liên quan của họ, và sẽ đều phải chịu mức sở hữu tối đa như nhau. Tuy nhiên, Nghị Định 1/2014 áp dụng đối với mức sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài không tuân theo cấu trúc của LCTCTD 2010. Nghị Định 1/2014 quy định chung chung rằng “sở hữu” nghĩa là cả sở hữu trực tiếp và sở hữu gián tiếp. Điều này chỉ ra rằng thuật ngữ sở hữu trong bất kỳ ngữ cảnh nào theo Nghị Định 1/2014 sẽ bao gồm cả sở hữu trực tiếp và sở hữu gián tiếp. Tuy nhiên, như đã thảo luận ở trên, nếu sử dụng sở hữu gián tiếp để xác định một cổ đông nước ngoài đơn lẻ hoặc một nhóm người có liên quan có tuân thủ mức sở hữu tối đa theo Nghị Định 1/2014 hay không, thì mức sở hữu tối đa 20% vốn điều lệ cho nhà đầu tư nước ngoài và các người liên quan của họ sẽ không liên quan vì mức sở hữu cổ phần áp dụng cho một nhà đầu tư nước ngoài đơn lẻ cũng sẽ bao gồm sở hữu cổ phần của những người liên quan của nhà đầu tư đó. Do đó, không chắc rằng sở hữu gián tiếp sẽ được sử dụng để xác định liệu một cổ đông nước ngoài đơn lẻ hoặc một nhóm người có liên quan có tuân thủ mức sở hữu tối đa theo Nghị Định 1/2014 hay không. Mặt khác, khi một nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phiếu tại một Ngân Hàng VN theo Nghị Định 1/2014, sở hữu gián tiếp có thể vẫn được sử dụng để xác định các thủ tục chấp thuận thích hợp áp dụng đối với nhà đầu tư đó. Ví dụ, nếu việc thâu tóm thực hiện bởi một tổ chức nước ngoài dẫn tới sở hữu cổ phần trực tiếp dưới 10% nhưng sở hữu cổ phần hơn 10% bao gồm cả trực tiếp và gián tiếp, thì tổ chức nước ngoài đó vẫn phải nộp đơn xin chấp thuận của NHNN (xem tại Đây). Việc giải thích như vậy sẽ ngăn cản các tổ chức nước ngoài sử dụng các bên liên quan khác nhau để thâu tóm ít hơn 10% cổ phần từ đó tránh phải xin chấp thuận của NHNN. Bài viết được đóng góp bởi Lưu Hoàng Hải, luật sư cộng sự tại Venture North Law Limited. I. Quyền sở hữu: Quyền sở hữu bao gồm quyền chiếm hữu, quyền sử dụng và quyền định đoạt tài sản của chủ sở hữu theo quy định của luật. II. Quyền chiếm hữu 1. Chiếm hữu là việc chủ thể nắm giữ, chi phối tài sản một cách trực tiếp hoặc gián tiếp như chủ thể có quyền đối với tài sản. 2. Chiếm hữu bao gồm chiếm hữu của chủ sở hữu và chiếm hữu của người không phải là chủ sở hữu. Việc chiếm hữu của người không phải là chủ sở hữu không thể là căn cứ xác lập quyền sở hữu, trừ trường hợp xác lập quyền sở hữu đối với tài sản vô chủ, tài sản không xác định được chủ sở hữu; xác lập quyền sở hữu đối với tài sản bị chôn, giấu, bị vùi lấp, chìm đắm được tìm thấy; xác lập quyền sở hữu đối với tài sản do người khác đánh rơi, bỏ quên; xác lập quyền sở hữu đối với gia súc bị thất lạc; xác lập quyền sở hữu đối với gia cầm bị thất lạc; xác lập quyền sở hữu đối với vật nuôi dưới nước và xác lập quyền sở hữu theo thời hiệu do chiếm hữu, được lợi về tài sản không có căn cứ pháp luật. III. Chiếm hữu có căn cứ pháp luật 1. Chiếm hữu có căn cứ pháp luật là việc chiếm hữu tài sản trong trường hợp sau đây: a) Chủ sở hữu chiếm hữu tài sản; b) Người được chủ sở hữu ủy quyền quản lý tài sản; c) Người được chuyển giao quyền chiếm hữu thông qua giao dịch dân sự phù hợp với quy định của pháp luật; d) Người phát hiện và giữ tài sản vô chủ, tài sản không xác định được ai là chủ sở hữu, tài sản bị đánh rơi, bị bỏ quên, bị chôn, giấu, bị vùi lấp, chìm đắm phù hợp với điều kiện theo quy định của Bộ luật Dân sự, quy định khác của pháp luật có liên quan; đ) Người phát hiện và giữ gia súc, gia cầm, vật nuôi dưới nước bị thất lạc phù hợp với điều kiện theo quy định của Bộ luật Dân sự, quy định khác của pháp luật có liên quan; e) Trường hợp khác do pháp luật quy định. 2. Việc chiếm hữu tài sản không phù hợp với quy định trên là chiếm hữu không có căn cứ pháp luật. IV. Chiếm hữu ngay tình và không ngay tình 1. Chiếm hữu ngay tình là việc chiếm hữu mà người chiếm hữu có căn cứ để tin rằng mình có quyền đối với tài sản đang chiếm hữu. 2. Chiếm hữu không ngay tình là việc chiếm hữu mà người chiếm hữu biết hoặc phải biết rằng mình không có quyền đối với tài sản đang chiếm hữu. V. Chiếm hữu liên tục 1. Chiếm hữu liên tục là việc chiếm hữu được thực hiện trong một khoảng thời gian mà không có tranh chấp về quyền đối với tài sản đó hoặc có tranh chấp nhưng chưa được giải quyết bằng một bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác, kể cả khi tài sản được giao cho người khác chiếm hữu. 2. Việc chiếm hữu không liên tục không được coi là căn cứ để suy đoán về tình trạng và quyền của người chiếm hữu. VI. Chiếm hữu công khai 1. Chiếm hữu công khai là việc chiếm hữu được thực hiện một cách minh bạch, không giấu giếm; tài sản đang chiếm hữu được sử dụng theo tính năng, công dụng và được người chiếm hữu bảo quản, giữ gìn như tài sản của chính mình. 2. Việc chiếm hữu không công khai không được coi là căn cứ để suy đoán về tình trạng và quyền của người chiếm hữu. VII. Suy đoán về tình trạng và quyền của người chiếm hữu 1. Người chiếm hữu được suy đoán là ngay tình; người nào cho rằng người chiếm hữu không ngay tình thì phải chứng minh. 2. Trường hợp có tranh chấp về quyền đối với tài sản thì người chiếm hữu được suy đoán là người có quyền đó. Người có tranh chấp với người chiếm hữu phải chứng minh về việc người chiếm hữu không có quyền. 3. Người chiếm hữu ngay tình, liên tục, công khai được áp dụng thời hiệu hưởng quyền và được hưởng hoa lợi, lợi tức mà tài sản mang lại theo quy định của Bộ luật Dân sự và luật khác có liên quan. VIII. Bảo vệ việc chiếm hữu Trường hợp việc chiếm hữu bị người khác xâm phạm thì người chiếm hữu có quyền yêu cầu người có hành vi xâm phạm phải chấm dứt hành vi, khôi phục tình trạng ban đầu, trả lại tài sản và bồi thường thiệt hại hoặc yêu cầu Tòa án, cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác buộc người đó chấm dứt hành vi, khôi phục tình trạng ban đầu, trả lại tài sản và bồi thường thiệt hại. IX. Thực hiện quyền chiếm hữu: 1. Quyền chiếm hữu của chủ sở hữu: Chủ sở hữu được thực hiện mọi hành vi theo ý chí của mình để nắm giữ, chi phối tài sản của mình nhưng không được trái pháp luật, đạo đức xã hội. 2. Quyền chiếm hữu của người được chủ sở hữu uỷ quyền quản lý tài sản a) Người được chủ sở hữu uỷ quyền quản lý tài sản thực hiện việc chiếm hữu tài sản đó trong phạm vi, theo cách thức, thời hạn do chủ sở hữu xác định. b) Người được chủ sở hữu uỷ quyền quản lý tài sản không thể trở thành chủ sở hữu đối với tài sản được giao do xác lập quyền sở hữu theo thời hiệu do chiếm hữu, được lợi về tài sản không có căn cứ pháp luật. 3. Quyền chiếm hữu của người được giao tài sản thông qua giao dịch dân sự a) Khi chủ sở hữu giao tài sản cho người khác thông qua giao dịch dân sự mà nội dung không bao gồm việc chuyển quyền sở hữu thì người được giao tài sản phải thực hiện việc chiếm hữu tài sản đó phù hợp với mục đích, nội dung của giao dịch. b) Người được giao tài sản có quyền sử dụng tài sản được giao, được chuyển quyền chiếm hữu, sử dụng tài sản đó cho người khác nếu được chủ sở hữu đồng ý. c) Người được giao tài sản không thể trở thành chủ sở hữu đối với tài sản được giao do xác lập quyền sở hữu theo thời hiệu do chiếm hữu, được lợi về tài sản không có căn cứ pháp luật. X. Quyền sử dụng 1. Quyền sử dụng: Quyền sử dụng là quyền khai thác công dụng, hưởng hoa lợi, lợi tức từ tài sản. Quyền sử dụng có thể được chuyển giao cho người khác theo thỏa thuận hoặc theo quy định của pháp luật. 2. Quyền sử dụng của chủ sở hữu: Chủ sở hữu được sử dụng tài sản theo ý chí của mình nhưng không được gây thiệt hại hoặc làm ảnh hưởng đến lợi ích quốc gia, dân tộc, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của người khác. 3. Quyền sử dụng của người không phải là chủ sở hữu: Người không phải là chủ sở hữu được sử dụng tài sản theo thỏa thuận với chủ sở hữu hoặc theo quy định của pháp luật. XI. Quyền định đoạt 1. Quyền định đoạt là quyền chuyển giao quyền sở hữu tài sản, từ bỏ quyền sở hữu, tiêu dùng hoặc tiêu hủy tài sản. 2. Điều kiện thực hiện quyền định đoạt: Việc định đoạt tài sản phải do người có năng lực hành vi dân sự thực hiện không trái quy định của pháp luật. Trường hợp pháp luật có quy định trình tự, thủ tục định đoạt tài sản thì phải tuân theo trình tự, thủ tục đó. 3. Quyền định đoạt của chủ sở hữu: Chủ sở hữu có quyền bán, trao đổi, tặng cho, cho vay, để thừa kế, từ bỏ quyền sở hữu, tiêu dùng, tiêu hủy hoặc thực hiện các hình thức định đoạt khác phù hợp với quy định của pháp luật đối với tài sản. 4. Quyền định đoạt của người không phải là chủ sở hữu: Người không phải là chủ sở hữu tài sản chỉ có quyền định đoạt tài sản theo uỷ quyền của chủ sở hữu hoặc theo quy định của luật. 5. Hạn chế quyền định đoạt a) Quyền định đoạt chỉ bị hạn chế trong trường hợp do luật quy định. b) Khi tài sản đem bán là tài sản thuộc di tích lịch sử – văn hoá theo quy định của Luật di sản văn hóa thì Nhà nước có quyền ưu tiên mua. Trường hợp cá nhân, pháp nhân có quyền ưu tiên mua đối với tài sản nhất định theo quy định của pháp luật thì khi bán tài sản, chủ sở hữu phải dành quyền ưu tiên mua cho các chủ thể đó. |
