Tại sao văn học dân gian lại có tính truyền miệng13/09/2021 Ngữ văn Show Tính truyền miệng là gì?Truyền miệng là sự ghi nhớ bằng cách nhập tâm và phổ biến bằng lời nói hoặc trình diễn cho người khác xem, nghe. Văn học dân gian khi được phổ biến lại, đã thông qua lăng kính chủ quan (bộ não người) nên thường được sáng tạo thêm. Văn học dân gian thường được truyền miệng theo không gian (từ vùng này qua vùng khác), hoặc theo thời gian (từ đời trước đến đời sau). Quá trình truyền miệng của văn học dân gian chủ yếu thông qua diễn xướng dân gian. Tại sao văn học dân gian lại có tính truyền miệng?Phương thức sáng tác và tồn tại bằngtruyền miệnglà phương thức chủ yếu, và trong những giai đoạn lịch sử nhất định, là phương thức duy nhất củavăn học dân gian1.Văn học dân gianra đời từ buổi sớm của xã hội loài người, khi con người chưa phát minh ra chữ viết. Trong thời kì đó,truyền miệnglà phương thức duy nhất và tất yếu củavăn học dân gian. Khi nhân loại có chữ viết, đặc biệt là khi chữ viết trở nên phổ biến, một bộ phậnvăn học dân gianđược văn bản hóa, tức phương thứctruyền miệngkhông còn là duy nhất. Tuy vậy, đời sống thực sự của nó vẫn được duy trì bằng con đường mà nó đã nảy sinh. Đặc trưngtruyền miệngphản ánh phương thức sinh thành, tồn tại và phát triển củavăn học dân gian. Được sáng tác và lưu truyền thông qua con đườngtruyền miệng,văn học dân gianđòi hỏi ở người nghệ nhân không chỉ tài năng mà đặc biệt hơn là trí nhớ. Tác phẩmvăn học dân gianthường không giữ được trọn vẹn hình hài khi trải qua quá trình trao lời giữa nhiều cá nhân trong tập thể. Khoảng trắng này một mặt có thể làm giảm sút giá trị của sáng tác dân gian, một mặt là cơ hội để nhiều cá nhân cùng tham gia quá trình sáng tác và bồi đắp cho tác phẩm dân gian thêm nhiều giá trị. Có thể khẳng định, sự tồn tại của tác phẩm dân gian là minh định cho hiện tượng trầm tích giá trị qua nhiều cá nhân, thế hệ của cộng đồng. Điều này có nghĩa là sự bóc mòn giá trị tác phẩm dân gian, nếu có, sẽ xóa tên sáng tác trong kho tàng dân gian của tập thể. Đặc trưngtruyền miệngtạo điều kiện chovăn học dân gianlan tỏa nhanh và rộng. Qua con đườngtruyền miệng, một tác phẩm có thể đồng thời vừa được ứng tác, vừa được lưu truyền đến cùng lúc nhiều cá nhân. Mỗi cá nhân tham gia quá trình dân gian, ngay sau đó sẽ trở thành một điểm sóng, đóng vai trò khởi xướng một chu trình truyền tải mới. Trong đời sống hiện đại, khi chữ viết đã phát triển hoàn thiện, khi công nghệ thông tin đã chiếm vai trò quan trọng trong đời sống,văn học dân giangửi mình trong những môi trường mới, như vỉa hè, quán cócTruyền miệngvới ưu thế tự do, cho phép cá nhân để lại dấu ấn của mình vẫn chưa bao giờ thôi quyến rũ nhân dân lao động. Sự tham gia của trí thức vào những quá trình dân gian ngày càng mặn duyên là một lời hứa cho sự tồn tại song hành của bộ phận văn họctruyền miệng cùng với bộ phận văn học viết trong một nền văn học. Văn học dân gian, mang bản chất nguyên hợp, là một sự tổng hòa. Đặc trưngtruyền miệngcó sự dung hòa đặc biệt với đặc trưngdiễn xướng, trong sự hòa hợp lớn củavăn học dân gian. Đặc trưng này đồng thời là khởi đầu, đồng thời là hệ quả của đặc trưng còn lại.Truyền miệngvàdiễn xướngchuyển hóa không ngừng trong đời sống củavăn học dân gian. + Nhóm tác giả Đinh Gia Khánh Chu Xuân Diên Võ Quang Nhơn quan niệmvăn học dân gianlà một hình thức của nghệ thuật biểu diễn không chuyên1. Giáo trìnhVăn học dân giancủa khoa Ngữ Văn, trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng năm 2010 sử dụng thuật ngữ diễn xướng thay cho biểu diễn. Thuật ngữ diễn xướng thể hiện được đặc trưng củavăn học dân gianở chỗ cộng gộp được mối liên hệ giữa ngườidiễn xướngvới môi trường và các cá nhân tham gia vào không giandiễn xướng. +Diễn xướnglà một đặc trưng quan trọng góp phần định hình toàn vẹn tác phẩm dân gian.Diễn xướngtrảvăn học dân gianvề với môi trường nảy sinh, về với hình hài khởi đầu và về với cái duyên của nó. Lời nói, khác với chữ viết, có một bộ phận ý nghĩa được tạo sinh bằng ngữ điệu. Chính vì vậy,truyền miệnglà môi trường mà lời nói có thể phát huy hiệu quả tiềm năng của ngữ điệu, vàdiễn xướnglà bước hoàn thiện cho sáng tác dân gian. +Diễn xướngđồng thời là sự thể hiện đặc trưng nguyên hợp.Diễn xướngphô diễn vẻ đẹp dân gian qua cả nghệ thuật ngôn từ, âm nhạc và vũ đạo trong môi trường không giandiễn xướng. Tínhdiễn xướngcủavăn học dân gianthể hiện khác nhau ở từng thể loại. Tùy vào thể loại mà phương thứcdiễn xướngtập trung vào lời nói, nhạc điệu hay tạo hình. Đặc trưngtruyền miệnglà phương thức tất yếu củavăn học dân gian, là cơ sở, đồng thời là thành phần quan trọng của quá trìnhdiễn xướng.Diễn xướngđến lượt mình thúc đẩy sự phát triển và hoàn thiện của tác phẩm dân gian, khi đó, tạo thuận lợi cho con đườngtruyền miệng. Chia sẻ
|
