Tru di tam tộc là gì năm 2024

Dù ở thời đại nào, luật pháp là cơ sở để duy trì sự ổn định và vận hành có trật tự của xã hội, đồng thời việc sửa đổi các quy định pháp luật sau khi thành lập một triều đại mới cũng là điều cần thiết. Bởi vì chỉ có các quy định nghiêm khắc thì con người mới có thể bị kiềm chế và tuân theo pháp luật. Tuy nhiên, sự tàn ác của luật pháp cổ xưa thật đáng kinh ngạc, đặc biệt là khi xử lý các tội phạm nghiêm trọng, chẳng hạn như tịch thu nhà cửa và giết sạch. Mặc dù đây là tội ác đối với một người nào đó nhưng nhiều người sẽ không chọn cách bỏ chạy khi đối mặt với tội ác như vậy. Điều này là do không có lối thoát và thậm chí có thể khiến họ gặp rắc rối lớn hơn.

Nội dung chính Show

Hình phạt “tru di cửu tộc” thường được thi hành dưới các triều đại phong kiến Trung Quốc cổ xưa.
Tru di tam tộc gồm những ai?
Tại sao Nguyễn Trãi lại bị tru di tam tộc?
Ai đã bị trừ đi cửu tộc?
Trong chế độ cửu tộc đứng hạng thấp nhất là gì?

1. Chiếu chỉ "tru di" của triều đình đã ban hành, không còn đường trốn thoát

Thời xưa, một khi ai đó phạm tội ác tày trời, triều đình sẽ ban hành chiếu chỉ "tru di tam tộc" hay "tru di cửu tộc". Lúc này, nhiều phạm nhân không hề hoảng sợ mà lựa chọn ở lại nơi mình sinh sống để nhận sự trừng phạt. Lý do là vì sắc lệnh giết sạch đã đến và họ không còn đường trốn thoát. Thời xưa khả năng săn lùng tội phạm của giới chức không bằng chúng ta bây giờ, khi có chiếu chỉ truy lùng và tiêu diệt gia tộc, hầu như không ai có thời gian trốn thoát. Đây là lý do tại sao nhiều người chọn cách không trốn thoát khi đối mặt với sắc lệnh giết sạch của triều đình mà ở lại nơi mình đang sống và chấp nhận hình phạt.

Thứ hai, khả năng di chuyển của người dân thời xưa rất thấp, mối liên hệ giữa các làng rất chặt chẽ, khi một người trốn thoát khỏi gia đình mình, việc tìm nơi khác để ẩn náu gần như khó khăn nên nhiều người sẽ chọn ở lại khi gia đình bị diệt vong. Bởi vì việc trốn thoát thường xuyên sẽ gây ra rắc rối lớn hơn và có thể nguy hiểm hơn việc ở lại.

Quan trọng hơn, các phác họa nhân vật thời xưa thường rất chung chung, khó mô tả chính xác diện mạo của tội phạm trong thời gian ngắn. Vì vậy, quan lại và quân lính thời đó tuy năng lực hành động thấp nhưng họ đã làm mọi cách có thể, thậm chí còn tiến hành truy lùng toàn diện. Đối mặt với mối đe dọa như vậy, nhiều người chọn cách không trốn thoát, bởi vì dù trốn đến một nơi xa xôi, họ cũng có thể bị xử tử một khi bị phát hiện.

Hình phạt “tru di cửu tộc” thường được thi hành dưới các triều đại phong kiến Trung Quốc cổ xưa.

2. Dân cư trong thành được canh gác nghiêm ngặt và không có nơi nào để trốn

Quan trọng hơn, thời cổ đại có rất ít sự lưu thông, người dân gần như ở nguyên tại chỗ, quan chức cũng sẽ ghi chép hộ khẩu của mọi người. Ở thời đại này việc kiểm soát dân số rất nghiêm ngặt. Đây là lý do tại sao một khi tội phạm được phát hiện ở một ngôi làng nào đó, các cơ quan quản lý và người dân địa phương hầu như sẽ luôn báo cáo trực tiếp với chính quyền. Điều này khiến tội phạm khó trốn thoát hơn.

Hơn nữa, môi trường sống thời xưa còn khó khăn hơn ngày nay, dã thú, thổ phỉ có thể ẩn náu trong rừng sâu, nơi hoang dã. Đối với những kẻ chạy trốn vào núi sâu, rừng già khó có thể tồn tại. Bởi ngoài thú dữ ăn thịt, dù có trốn vào rừng sâu núi rừng cũng khó sống sót vì các yếu tố như việc khan hiếm thức ăn, bệnh tật, cuối cùng thường bị chính quyền bắt.

Ngoài ra, Trung Quốc cổ đại rất coi trọng danh tiếng gia tộc phụ hệ và họ hàng gia tộc. Hành động của một người thường liên lụy đến nhiều người họ hàng và thành viên gia tộc, đây là một trong những lý do khiến các quan lại thời xưa không dám vi phạm tội lớn để gây ra việc khiến gia tộc bị diệt vong. Tuy nhiên, vào thời cổ đại, khi ai đó phạm tội nghiêm trọng, người đó sẽ bị trừng phạt nghiêm khắc nhất và hạn chế gây ra đại họa cho gia đình. Khi bị kết án "tru di", nhiều người sẽ rất sợ nhưng họ thà chọn cách tự sát thay vì rời bỏ quê hương.

Vụ án Lệ Chi Viên, tức vụ án vườn vải là vụ án mà Hành khiển Nguyễn Trãi và vợ là Lễ nghi học sĩ Nguyễn Thị Lộ bị triều đình quy tội giết vua Lê Thái Tông, dẫn tới tru di tam tộc.

Trong cả sách Lịch sử và Ngữ văn của Bộ GD&ĐT từng đề cập đến một vụ án gây rất nhiều tranh cãi, dù đã hàng trăm năm nhưng những sự thật xoay quanh vụ án này vẫn là một dấu hỏi lớn với người đương thời: Vụ án Lệ Chi Viên.

576 năm trước, vào năm Nhâm Tuất (1442) tại Lệ Chi Viên (huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh ngày nay) đã xảy ra vụ án bi thảm tru di tam tộc đại công thần Nguyễn Trãi và người vợ Nguyễn Thị Lộ với tội danh: giết vua Lê Thái Tông. 22 năm sau vụ án, vua Lê Thánh Tông xuống chiếu giải oan cho Nguyễn Trãi.

Riêng với bà Nguyễn Thị Lộ, ông chỉ phê một câu: "Bà Lễ nghi học sĩ không can dự vào tội giết vua".

Khu di tích Lệ Chi Viên tại huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh.

Tuy nhiên, trong Đại Việt sử ký toàn thư do tác giả Ngô Sĩ Liên biên soạn trong khi chép lại vụ án Lệ Chi Viên đã không hề nêu lên một nghi vấn hay phản biện nào và từ đó về sau sách sử cũng không hề có một công bố, một kết luận chính thức nào về sự vô tội của bà Nguyễn Thị Lộ.

Chính vì thế một nỗi oan khuất lớn vẫn cứ treo lơ lửng trong lịch sử và nhân tâm đất Việt suốt 576 năm qua.

Theo sách Đại Việt sử ký toàn thư, ngày 27 tháng 7 (âm lịch) năm Nhâm Tuất (1442), vua Lê Thái Tông đi tuần ở miền Đông, duyệt quân ở thành Chí Linh, Hải Dương. Nguyễn Trãi đón vua ngự ở chùa Côn Sơn, nơi ở của Nguyễn Trãi. Ngày 4 tháng 8 (âm lịch) vua về đến Lệ chi viên thuộc huyện Gia Định (nay thuộc thôn Đại Lai, xã Đại Lai, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh).

Cùng đi với vua có Nguyễn Thị Lộ, một người thiếp của Nguyễn Trãi khi ấy đã vào tuổi 40 được vua Lê Thái Tông yêu quý vì sự xinh đẹp, có tài văn chương, luôn được vào hầu bên cạnh vua. Khi về đến Lệ Chi Viên, vua thức suốt đêm với Nguyễn Thị Lộ rồi mất.

Các quan bí mật đưa về, ngày 6 tháng 8 (âm lịch) mới đến kinh sư, nửa đêm vào đến cung mới phát tang. Triều đình đã quy cho Nguyễn Thị Lộ tội giết vua. Ngay sau khi thái tử Bang Cơ mới 2 tuổi lên nối ngôi (tức là Lê Nhân Tông), triều đình bắt Nguyễn Trãi tru di tam tộc vào ngày 16 tháng 8 (âm lịch) năm này.

Nguyễn Trãi đã phải chịu một bản án oan đầy thảm khốc.

Theo Khâm định Việt sử thông giám cương mục, ngay khi Nguyễn Trãi bị tru di tam tộc, nhiều người đã cho là ông bị oan. Lê Nhân Tông khi xem sách Dư địa chí của Nguyễn Trãi từng có ý kiến rằng:

"Nguyễn Trãi là người trung thành giúp đức Thái Tổ dẹp loạn tặc, giúp đức Thái Tông sửa sang thái bình... không may bị người đàn bà gây biến, để người lương thiện mắc tội rất là đáng thương".

Năm 1464, Lê Thánh Tông chính thức ban chiếu minh oan cho Nguyễn Trãi, truy tặng ông tước Tán Trù bá, cho người con trai sống sót của ông là Nguyễn Anh Vũ làm chức Đồng tri châu. Năm 1512, Lê Tương Dực truy tặng Nguyễn Trãi làm Tế Văn hầu.

Trong giới sử học hiện nay, có ý kiến của các nhà chuyên môn như Vũ Khiêu , Phan Huy Lê , Hoàng Đạo Chúc, Phan Văn Các, Đinh Xuân Lâm cho rằng: còn một người nữa chịu oan khuất chưa từng được minh oan là Nguyễn Thị Lộ.

Trong hội thảo khoa học về Lễ nghi học sĩ Nguyễn Thị Lộ năm 2005, nhiều nhà nghiên cứu cho rằng Nguyễn Thị Lộ đã bị triều đình nhà Lê đương thời (do thái hậu Nguyễn Thị Anh chấp chính cho vua nhỏ Lê Nhân Tông mới lên 2 tuổi) vu khống.

Nhóm tác giả nghiên cứu lịch sử đương đại Phan Duy Kha, Lã Duy Lan, Đinh Công Vĩ trong tác phẩm "Nhìn lại lịch sử", xuất bản năm 2003, cho rằng chủ mưu vụ án chính là Nguyễn Thị Anh, vợ thứ vua Lê Thái Tông.

Trong dân gian vẫn tương truyền một giai thoại về vụ án lịch sử này như sau:

Một hôm ông Nguyễn Phi Khanh (cha của Nguyễn Trãi) cho học trò phát cỏ trong vườn để cất lớp học. Đến đêm, ông nằm mộng thấy 1 người đàn bà dẫn bầy con nhỏ đến xin ông thư thả ít hôm, vì bận con mọn nên chưa kịp dời nhà, ông nhận lời. Đến khi học trò của ông phát cỏ đập chết 1 bầy rắn con, lúc ấy ông mới hiểu ra ý nghĩa của giấc mộng, nhưng muộn rồi.

Đêm đó khi ông ngồi đọc sách thì có con rắn bò trên xà nhà, nhỏ xuống 1 giọt máu thấm ngay chữ "tộc" qua 3 lớp giấy, ứng với việc gia tộc của ông bị hại đến 3 họ. Ngày sau con rắn mẹ hóa kiếp là nàng Thị Lộ để làm hại 3 họ nhà ông. Đến đời Nguyễn, trong Lịch triều hiến chương loại chí lại có thêm chi tiết:

Con rắn thành tinh ngầm mang thù oán, mới đầu thai thành Thị Lộ, nàng sinh ra dưới sườn có vảy… Mặc dù câu chuyện được truyền tụng, nhưng nhiều người tin rằng nó chỉ nhằm đổ tội cho Nguyễn Thị Lộ, giải thích nguyên nhân tiền định về cái chết của vua Thái Tông và Nguyễn Trãi.

Vụ án Lệ chi viên từng được thể hiện trong nhiều tác phẩm văn học và nghệ thuật trong đó có các tác phẩm được báo chí đánh giá cao như vở cải lương Rạng ngọc Côn Sơn của Sân khấu đoàn cải lương Trần Hữu Trang, vở chèo Oan khuất một thời của nhà hát chèo Hà Nội.

Vở kịch Bí mật Lệ Chi Viên của Công ty Thái Dương (sân khấu IDECAF) từng được báo chí hết lời ca ngợi đã giành được ba giải Mai Vàng (năm 2007) (giải Đạo diễn sân khấu cho Nghệ sĩ ưu tú Thành Lộc, giải Nam diễn viên kịch nói cho Hữu Châu (vai Nguyễn Trãi), giải Nữ diễn viên kịch nói cho Thanh Thủy (vai Nguyễn Thị Anh).

Phim tài liệu Bí mật vụ án Lệ chi viên cũng từng được chiếu trên VTV1. Bộ phim Thiên mệnh anh hùng của đạo diễn Victor Vũ cũng lấy bối cảnh là 12 năm sau khi Nguyễn Trãi chết, các thế lực vương tôn tranh giành nhau, trong đó có Tuyên Từ Thái Hậu.

Tru di tam tộc gồm những ai?

Tru di tam tộc có nghĩa là đem ra xử tử, giết sạch cả 3 họ của người phạm tội bao gồm: họ cha, họ mẹ và họ vợ (hoặc họ chồng). Hình minh họa. Từ tru (tiếng Hán: 誅, đọc là Zhū) và từ di (tiếng Hán: 夷, đọc là yí) trong tru di tam tộc, tru di cửu tộc đều cùng mang nghĩa là giết sạch.

Tại sao Nguyễn Trãi lại bị tru di tam tộc?

15 năm sau, vào năm 1442, Nguyễn Trãi bị vu oan trong án giết vua ở Lệ Chi Viên, khiến ông bị tru di tam tộc. Dù Nguyễn Trãi là dòng dõi họ Nguyễn, nhưng người ảnh hưởng đến ông nhất lại chính là ông ngoại Trần Nguyên Đán.

Ai đã bị trừ đi cửu tộc?

Trong lịch sử Việt Nam, vụ án tru di tam tộc nổi tiếng nhất là vụ án Lệ Chi Viên nhà Lê sơ khi lão thần Nguyễn Trãi và người thiếp là Nguyễn Thị Lộ bị vu tội giết vua Lê Thái Tông, bị triều đình khép án.

Trong chế độ cửu tộc đứng hạng thấp nhất là gì?

Sau này có thêm bộ Học) là quan Thượng thư (hàm Nhị phẩm). Đứng đầu các vùng hành chính cũng là một chức quan hàm Nhị phẩm là Tổng đốc (phụ trách hai hay ba tỉnh thành). Cửu phẩm là tước vị thấp nhất, thường được dùng để ban cho quan lại, không chỉ ở triều đình mà còn ở các địa phương, làng xã.