Khái niệm Y học chứng cứ ( hay y học dựa vào chứng cứ – Evidence based Medicine – EBM) là một khái niệm được đề cập lần đầu tiên năm 1972 bởi Giáo sư Archie Cochrane trong quyển sách của ông có tựa đề “Effectiveness and Efficiency: Random Reflections on Health Services”, và đã trở thành một “học thuyết” y khoa trong thế kỷ 20 và 21, thay thế dần quan niệm y học truyền thống là lấy kinh nghiệm và suy đoán lâm sàng làm nền tảng. Trên thế giới hiện nay hầu như bất cứ bộ môn nào trong y khoa cũng đều ứng dụng các nguyên lý và phương pháp y học chứng cứ (YHCC) trong chẩn đoán, điều trị và phòng bệnh. Thực ra, việc tìm kiếm những chứng cứ tốt để làm cơ sở thực hành cho y khoa có lẽ đã bắt đầu từ việc thử nghiệm của nhân vật Daniel trong Kinh thánh năm 600 trước Công nguyên về so sánh chế độ ăn chay và ăn thịt. Đến thời Phục Hưng, các nghiên cứu về bệnh tật của các nhà khoa học đã dọn đường cho sự ra đời của YHCC như James Lind ( bệnh Scurvy năm 1754 ), Edward Jenner (bệnh đậu mùa năm 1756), Pierre Louis (nghiên cứu về trích máu năm 1835),… Định nghĩa của David Sackett (1934 – 2015), cha đẻ của YHCC nêu rõ “YHCC là một phương pháp thực hành y khoa dựa vào các dữ liệu y học một cách sáng suốt và có ý thức nhằm nâng cao chất lượng điều trị và chăm sóc người bệnh”. Đó là một qui trình tổng hợp gốm 3 yếu tố: chứng cứ khoa học, kinh nghiệm lâm sàng và đặc điểm cụ thể của mỗi người bệnh. Tầm quan trọng của YHCC
Vì sao YHCC chưa được phổ biến rộng rãi? Tuy quan trọng và ngày càng trở nên là một xu thế tất yếu trong giáo dục và thực hành y khoa, nhưng YHCC đã phải gánh chịu không ít sự hoài nghi và phản đối từ chính những người thầy thuốc thực hành và chính điều này đã làm cho việc triển khai YHCC gặp không ít vướng mắc.
Trước nay, người bệnh thường đặt trọn niềm tin vào giới thầy thuốc vì họ tin rằng họ được điều trị theo những cách thức tốt nhất dựa vào chứng cứ khoa học nghiêm túc. Sẽ ra sao nếu họ biết được phần lớn các thầy thuốc không biết hoặc không thích sử dụng YHCC trong công việc hàng ngày? YHCC ra đời với mong muốn thay đổi tình trạng này. Định nghĩa của YHCC nêu rõ là sử dụng các dữ liệu y học “một cách sáng suốt và có ý thức”. Dữ liệu y học ở đây là kết quả nghiên cứu y khoa đã được công bố trên các tập san y học chuyên môn được cộng đồng khoa học công nhận. Người thầy thuốc phải biết cách phân loại, đánh giá, chọn lọc dữ liệu tốt nhất, kết hợp với kinh nghiệm lâm sàng và thông tin từ người bệnh để có hướng điều trị tối ưu cho cá nhân người bệnh đó. Bs. Phan Minh Trí/Báo Thuốc và Sức khỏe |