Phong cách Hồ Chí Minh là một phần của bài viếtPhong cách Hồ Chí Minh cái vĩ đại gắn với cái giản dị của tác giả Lê Anh Trà, trích trong cuốn Hồ Chí Minh và Văn hóa Việt Nam (Viện Văn hóa xuất bản, Hà Nội, 1990). 2. Kiến thức trọng tâm 2.1. Nội dung - Bài Phong cách Hồ Chí Minh chủ yếu nói về phong cách làm việc, phong cách sống của Người. Cốt lõi của phong cách Hồ Chí Minh là vẻ đẹp văn hóa có sự kết tinh của tinh hoa văn hóa dân tộc với tinh hoa văn hóa nhân loại. - Văn bản nổi bật với hai nét nổi bật trong phong cách Hồ Chí Minh: + Kết hợp giữa bản sắc văn hóa dân tộc bền vững với sự hiểu biết sâu rộng, tinh hoa của văn hóa thế giới: Hồ Chí Minh đã tiếp xúc với văn hóa thế giới bằng nhiều con đường. Người đi nhiều nơi, làm nhiều nghề, thông hiểu nhiều ngôn ngữ của các nước,…Bác tiếp thu một cách có chọn lọc những tinh hoa của văn hóa nước ngoài (không chịu ảnh hưởng một cách thụ động mà luôn lựa chon tiếp thu những cái đẹp, cái hay, phê phán những tiêu cực, hạn chế). + Lối sống hết sức giản dị, thanh đạm nhưng cũng rất thanh cao. Đó là một lối sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất phương Đông, nhưng cũng đồng thời rất mới, rất hiện đại. Ở cương vị là một nhà lãnh đạo cao nhất, Hồ Chí Minh có lối sống vô cùng giản dị (nơi ở, nơi làm việc đơn sơ, trang phục giản dị, ăn uống đạm bạc). Cách sống giản dị, đạm bạc của Hồ Chí Minh lại vô cùng thanh cao, sang trọng. Nét đẹp của lối sống dân tộc Hồ Chí Minh khơi gợi phong cách sống của các vị hiền triết như Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm. 2.2. Nghệ thuật - Kết hợp giữa kể và bình luận. Đan xem giữa lời kể và bình luận một cách tự nhiên. - Đan xem giữa thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm, sử dụng từ Hán Việt gợi cho người đọc cảm giác gần gũi giữa Bác với các bậc hiền triết của dân tộc. - Sử dụng biện pháp đối lập: vĩ nhân Thế giới nhưng hết sức giản dị, gần gũi, am hiểu mọi miền văn hóa nhân loại nhưng hết sức Việt Nam. II. Soạn bài Bài 1. Gợi ý: - Chủ tịch Hồ Chí Minh là một người có vốn tri thức sâu rộng: + Người nói và viết thạo nhiều thứ tiếng như: Pháp, Anh, Hoa,… + Am hiểu nhiều về các dân tộc và nhân dân thế giới, văn hóa thế giới tới mức khá uyên thâm. - Nguyên nhân: + Bác đi nhiều nơi, làm nhiều nghề, tiếp xúc văn hóa nhiều vùng trên thế giới. + Đến đâu Bác cùng tìm hiểu sâu, tìm hiểu kĩ lưỡng. + Tiếp thu cái hay, cái đẹp; phê phán cái xấu, cái tiêu cực. Bài 2. Gợi ý: - Lối sống bình dị, rất Việt Nam, rất phương Đông của Bác Hồ được thể hiện trên các phương diện sau: + Nơi ở và nơi làm việc đơn sơ: nhà sàn gỗ cạnh chiếc ao; nhà chỉ có vài ba phòng để ngủ, tiếp khách, họp Bộ Chính trị. + Trang phục và đồ dùng giản dị, mộc mạc với tư trang ít ỏi: quần áo bà ba nâu, áo trấn thủ, dép lốp, chiếc va li con, vài vật kỉ niệm. + Ăn uống đạm bạc, không chút cầu kì: cá kho, rau luộc, dưa ghém, cà muối, cháo hoa. Bài 3. Gợi ý: Có thể nói lối sống của Bác là sự kết hợp giữa giản dị và thanh cao vì: lối sống của Bác giản dị nhưng không phải là khổ hạnh. Lối sống ấy là “một cách dinh dưỡng tinh thần, một quan niệm thẩm mĩ về cuộc sống, có khả năng đem lại hạnh phúc thanh cao cho tâm hồn về thể xác”. Bài 4. Gợi ý: - Cảm nhận của em về những nét đẹp trong phong cách Hồ Chí Minh: + Hiểu về Bác, chúng ta càng thêm tự hào, kính trọng, yêu quý Người. + Người chính là tấm gương sáng về nhân cách và lối sống. + Trong bối cảnh thế giới và đất nước hiện nay, chúng ta cần “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”- biết phát huy các giá trị truyền thống văn hóa dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại một cách có chọn lọc để hòa nhập nhưng không hòa tan. Với bộ tài liệu tổng hợp các dạng đề văn bài Phong cách Hồ Chí Minh Ngữ văn lớp 9 chọn lọc gồm các dạng đề đọc hiểu, đề văn phân tích, cảm nhận, nghị luận, ... xoay quanh tác phẩm Phong cách Hồ Chí Minh sẽ hỗ trợ Thầy/Cô tốt hơn trong quá trình giúp học sinh hiểu bài môn Ngữ văn 9 từ đó giúp các em ôn luyện để đạt điểm cao trong kì thi tuyển sinh vào lớp 10 môn Văn.  I. Kiến thức cơ bản1. Tác giả Nhà báo Lê Anh Trà 2. Tác phẩm
- Bài Phong cách Hồ Chí Minh chủ yếu nói về phong cách làm việc, phong cách sống của Người. Cốt lõi của phong cách Hồ Chí Minh là vẻ đẹp văn hóa với sự kết hợp hài hòa giữa tinh hoa văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại. - Bài thuộc chủ đề về sự hội nhập với thế giới và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc. Tuy nhiên nó không chỉ mang ý nghĩa cập nhật mà còn có ý nghĩa lâu dài. Bởi lẽ học tập, rèn luyện theo phong cách Hồ Chí Minh là việc làm thiết thực, thường xuyên của các thế hệ người Việt Nam, nhất là lớp trẻ. - Văn bản nói về hai nét nổi bật trong phong cách Hồ Chí Minh : + Kết hợp giữa bản sắc văn hóa dân tộc bền vững với hiểu biết sâu rộng tinh hoa văn hóa thế giới : → Hồ Chí Minh đã tiếp xúc với văn hóa thế giới bằng nhiều con đường (đi nhiều nơi, làm nhiều nghề, học hỏi nhiều thứ tiếng ...) → Người tiếp thu một cách có chọn lọc tinh hoa văn hóa nước ngoài (không chịu ảnh hưởng một cách thụ động, tiếp thu mọi cái hay cái đẹp, phê phán những hạn chế tiêu cực, trên nền tảng văn hóa dân tộc mà tiếp thu ảnh hưởng quốc tế). + Lối sống hết sức giản dị, thanh đạm nhưng cũng rất thanh cao. Đó là “Một lối sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất phương Đông, nhưng cũng đồng thời rất mới, rất hiện đại”: → Ở cương vị lãnh đạo cao nhất Hồ Chí Minh có lối sống vô cùng giản dị (nơi ở, nơi làm việc đơn sơ, trang phục hết sức giản dị, ăn uống đạm bạc) → Cách sống giản dị, đạm bạc của Hồ Chí Minh lại vô cùng thanh cao, sang trọng (không phải là lối sống khắc khổ của những con người tự vui trong nghèo khó, không phải là tự thần thánh hóa cho khác đời, hơn đời, mà là cách sống có văn hóa với quan niệm : cái đẹp là sự giản dị tự nhiên). → Nét đẹp của lối sống dân tộc của Hồ Chí Minh gợi nhớ tới cách sống của các vị hiền triết (Nguyễn Bỉnh Khiêm, Nguyễn Trãi).
- Kết hợp giữa kể và bình luận. Đan xen giữa lời kể là lời bình luận một cách tự nhiên (có thể nói ít có vị lãnh tụ nào ... cổ tích). - Chọn lọc những chi tiết tiêu biểu (dẫn chứng trong văn bản) - Đan xen thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm, dùng từ Hán Việt gợi cho người đọc sự gần gũi giữa Bác với các bậc hiền triết dân tộc. - Sử dụng nghệ thuật đối lập : vĩ nhân mà hết sức giản dị, gần gũi, am hiểu mọi nền văn hóa nhân loại mà hết sức Việt Nam. II. Các dạng đề bài1. Dạng đề 2 hoặc 3 điểmĐề 1: Văn bản có tựa đề Phong cách Hồ Chí Minh. Tác giả không giải thích “phong cách” là gì nhưng qua nội dung văn bản, em hiểu từ “phong cách” trong trường hợp này có ý nghĩa như thế nào ?Nét nổi bật trong phong cách Hồ Chí Minh được Lê Anh Trà nêu trong bài viết là gì ? Trả lời: - Từ “phong cách” có nhiều nghĩa. Ở văn bản này “phong cách” được hiểu là đặc điểm có tính ổn định trong lối sống, sinh hoạt, làm việc của một người tạo nên nét riêng của người đó. - Nét nổi bật trong phong cách Hồ Chí Minh: + Kết hợp giữa bản sắc văn hóa dân tộc bền vững với hiểu biết sâu rộng tinh hoa văn hóa thế giới : + Lối sống hết sức giản dị, thanh đạm nhưng cũng rất thanh cao. Đó là “Một lối sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất phương Đông, nhưng cũng đồng thời rất mới, rất hiện đại”. Đề 2 : Vì sao có thể nói lối sống giản dị của Bác Hồ là một “lối sống thanh cao” và “có khả năng đem lại hạnh phúc thanh cao cho tâm hồn và thể xác” ? Trả lời: - Lối sống giản dị của Bác thể hiện một quan niệm sống đẹp, văn minh, một quan niệm thẩm mĩ sâu sắc. Đó là sự coi trọng các giá trị tinh thần, là cách sống không lệ thuộc vào điều kiện vật chất, không coi mục đích sống chỉ là hưởng thụ vật chất. Đó cũng là cách sống coi trọng và luôn tạo được sự hài hòa giữa con người và thiên nhiên, đem lại niềm vui, sự khỏe khoắn và thanh cao cho tâm hồn thể xác. Chẳng hạn ngôi nhà sàn của Bác dù ở giữa chốn đô thị vẫn có sự hài hòa với thiên nhiên vườn cây, ao cá như những ngôi nhà sàn giản dị ở làng quê. - Lối sống giản dị và thanh cao của Bác là sự kế tục truyền thống của các bậc hiền triết phương Đông. Cách sống ấy thể hiện quan niệm thẩm mĩ : cái đẹp là sự giản dị. 2- Dạng đề 5 hoặc 7 điểmĐề 1: Nêu và phân tích những biện pháp nghệ thuật làm nổi bật vẻ đẹp trong phong cách Hồ Chí Minh qua văn bản “Phong cách Hồ Chí Minh” của Lê Anh Trà. Trả lời: Yêu cầu viết thành bài văn, đảm bảo các ý chính sau : - Kết hợp giữa kể và bình luận. Đan xen giữa lời kể là lời bình luận một cách tự nhiên (dẫn chứng) - Chọn lọc những chi tiết tiêu biểu (dẫn chứng) - Đan xen thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm, dùng từ Hán Việt gợi cho người đọc sự gần gũi giữa Bác với các bậc hiền triết dân tộc (dẫn chứng). - Sử dụng nghệ thuật đối lập : vĩ nhân mà hết sức giản dị, gần gũi, am hiểu mọi nền văn hóa nhân loại mà hết sức Việt Nam (dẫn chứng). Đề 2 : Trong tình hình đất nước ta đang mở cửa hội nhập với thế giới như hiện nay, việc học tập phong cách Hồ Chí Minh có ý nghĩa như thế nào ?Từ ý nghĩa đó em cần học tập và rèn luyện như thế nào ? Trả lời: Yêu cầu HS viết thành bài văn nêu và phân tích những suy nghĩ, cảm nhận của mình, trong đó đảm bảo các ý chính sau : - Trong tình hình đất nước ta đang mở cửa hội nhập với thế giới, một vấn đề được đặt ra và cần giải quyết tốt đó là tiếp thu tinh hoa văn hóa, văn minh của nhân loại, của thế giới, đồng thời giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Đó là một nhiệm vụ to lớn và không dễ dàng. Phong cách Hồ Chí Minh là một tấm gương về phương diện này. Vì thế việc học tập phong cách Hồ Chí Minh sẽ giúp cho mọi người, đặc biệt là thế hệ trẻ, có được một bài học sinh động về việc kết hợp tinh hoa văn hóa thế giới với bản sắc văn hóa dân tộc. - Em nhận thức được thế nào là lối sống có văn hóa, thế nào là “mốt”, là hiện đại trong ăn mặc nói năng ... |
