Trong một số trường hợp do gia tăng sản xuất androgen đã được xác định. Ngoài ra, bệnh gai đen còn do thuốc và bệnh tự phát hoặc có tính gia đình đã được các nhà khoa học ghi nhận. Bệnh biểu lộ bằng những mảng da màu nâu thẫm hoặc nâu xám ở các nếp của cơ thể như nách, cổ, bẹn, khoeo chân, rốn, quanh hậu môn hoặc cơ quan sinh dục... Lúc đầu, da vùng bệnh có thể chỉ đổi màu xam xám, nhìn có vẻ như dính bẩn, sau đó da sẽ đen dần lên, sờ thấy sần sùi, nham nhám vì nổi các u nhú và tăng sừng. Thương tổn gai đen cũng có thể xuất hiện ở niêm mạc miệng. Hiếm khi, AN là dấu hiệu cảnh báo khối u ung thư trong cơ quan nội tạng, chẳng hạn như dạ dày hoặc gan. Chứng gai đen không gây nguy hiểm đến tính mạng, tuy nhiên nó làm bạn mất đi sự tự tin, mất thẩm mỹ và nhiều bệnh nhân có thể cảm thấy xấu hổ, mặc cảm. 2. Bệnh AN có triệu chứng gì ? AN có đặc thù là da thay đổi, da bóng tối, dày, mượt như nhung trong nếp gấp và nếp nhăn cơ thể, thường ở háng, nách và cổ. Đôi khi môi, lòng bàn tay hoặc lòng bàn chân bị ảnh hưởng. Thay đổi về da xuất hiện từ từ, đôi khi trong nhiều tháng hoặc nhiều năm. Acanthosis nigricans thường kết hợp với điều kiện làm tăng mức insulin, chẳng hạn như bệnh tiểu đường tuýp 2 hoặc là thừa cân. Nếu mức insulin quá cao, thêm insulin có thể kích hoạt hoạt động trong các tế bào da. Điều này có thể gây ra những thay đổi da đặc trưng. Trong một số trường hợp, acanthosis nigricans thừa hưởng từ gia đình. Một số loại thuốc như thuốc tránh thai và liều lượng lớn của niacin có thể đóng góp điều kiện. Vấn đề hormone khác, rối loạn nội tiết hoặc các khối u có thể đóng một vai trò. Hiếm khi, acanthosis nigricans liên kết với một số loại ung thư. 3. Chẩn đoán và điều trị Bệnh gai đen và béo phì có mối liên quan về cơ chế bệnh sinh, điều trị bệnh gai đen ở nhóm bệnh nhân béo phì cần dựa vào kiểm soát cân nặng. Phẫu thuật nội soi thu nhỏ dạ dày cho bệnh nhân béo phì có kết hợp gai đen đã cho kết quả kiểm soát tốt cả hai. Acanthosis nigricans thường được phát hiện trong kiểm tra da. Đôi khi, một mẫu da nhỏ được lấy ra (sinh thiết) để kiểm tra trong phòng thí nghiệm. Nếu nguyên nhân của acanthosis nigricans không rõ ràng, bác sĩ có thể đề nghị xét nghiệm máu, X-quang, xét nghiệm khác để tìm nguyên nhân cụ thể gây bệnh. Trong những năm gần đây, tỉ lệ bệnh nhân béo phì gia tăng nhanh chóng và có liên quan đến bệnh AN, , bệnh đặc trưng bởi những vệt màu từ nâu nhạt đến đen xuất hiện ở vùng cổ, nách, háng và dưới bầu ngực, các vị trí khác ít gặp hơn. Cơ chế bệnh sinh chính xác của bệnh gai đen liên quan đến béo phì hiện vẫn chưa được làm sáng tỏ đầy đủ. Tuy nhiên nhiều báo cáo đã chỉ ra rằng, bệnh nhân béo phì kết hợp gai đen có mức insulin và c-peptide cao hơn rõ ràng so với nhóm béo phì đơn thuần. Do vậy giả thuyết đưa ra là béo phì và gai đen có cơ sở sinh lý bệnh chung như tăng tiết insulin, mức độ IGF-1 cao. Riêng điều trị rối loạn sắc tố trong bệnh gai đen khá khó khăn, với bệnh nhân gai đen có thể trạng béo phì việc điều trị được khuyến cáo cần dựa vào điều chỉnh cân nặng. Trong nhiều trường hợp, điều trị các vấn đề cơ bản có thể giúp làm mờ vết đổi màu. Bệnh gai đen và béo phì có mối liên quan về cơ chế bệnh sinh, điều trị bệnh gai đen ở nhóm bệnh nhân béo phì cần dựa vào kiểm soát cân nặng. Phẫu thuật nội soi thu nhỏ dạ dày cho bệnh nhân béo phì có kết hợp gai đen đã cho kết quả kiểm soát tốt cả hai. Trong những năm gần đây, tỉ lệ bệnh nhân béo phì đã gia tăng nhanh chóng và là vấn đề thời sự trên phạm vi toàn cầu, bệnh gây ra bởi sự tích tụ quá nhiều chất béo trong cơ thể đến mức gây hại cho sức khỏe, bệnh có liên quan chặt chẽ với một số bệnh mạn tính như tiểu đường type 2, tăng huyết áp, bệnh mạch vành và ung thư. Báo cáo từ Lancet cho thấy, trên toàn thế giới tỷ lệ thừa cân và béo phì đã tăng 27,5% đối với người lớn và 47,1% đối với trẻ em trong giai đoạn 1980-2013. Bệnh Gai đen (Acanthosis nigricans) là một trong những bệnh kết hợp ở bệnh nhân béo phì, bệnh đặc trưng bởi những vệt màu từ nâu nhạt đến đen xuất hiện ở vùng cổ, nách, háng và dưới bầu ngực, các vị trí khác ít gặp hơn.  (Bệnh nhân N.V.Ng 26 tuổi, Béo phì kết hợp gai đen tại lằn cổ, cổ chân) Do sự gia tăng của bệnh nhân béo phì, số lượng bệnh nhân có bệnh gai đen được quan sát thấy ngày càng nhiều. Trên thế giới, ngày càng có nhiều bệnh nhân đến gặp bác sĩ vì chứng đổi màu da hơn là béo phì, đặc biệt là ở thanh thiếu niên. Tại Việt Nam bệnh còn ít được biết và quan tâm, do vậy một bộ phận không nhỏ người bệnh chưa được tư vấn đầy đủ. Cơ chế bệnh sinh chính xác của bệnh gai đen liên quan đến béo phì hiện vẫn chưa được làm sáng tỏ đầy đủ. Tuy nhiên nhiều báo cáo đã chỉ ra rằng, bệnh nhân béo phì kết hợp gai đen có mức insulin và c-peptide cao hơn rõ ràng so với nhóm béo phì đơn thuần. Do vậy giả thuyết đưa ra là béo phì và gai đen có cơ sở sinh lý bệnh chung như tăng tiết insulin, mức độ IGF-1 cao. Điều trị bệnh Gai đen Không có phương pháp điều trị đặc hiệu cho bệnh Gai đen. Việc điều trị bệnh thường dựa vào điều trị các nguyên nhân gây bệnh, cụ thể như:
Phẫu thuật nội soi thu nhỏ dạ dày hình ống trên bệnh nhân béo phì có kết hợp bệnh gai đen Trong thập kỷ vừa qua, số ca phẫu thuật điều trị béo phì được thực hiện trên toàn thế giới đã tăng nhanh chóng, gấp đôi từ năm 2003 đến năm 2013, tương ứng từ 146.301 ca lên 468.609 ca mỗi năm, năm 2019 tổng số bệnh nhân được phẫu thuật giảm béo trên toàn cầu là 833.687 BN. Trong các phương pháp phẫu thuật giảm béo, phẫu thuật nội soi thu nhỏ dạ dày hình ống (Laparoscopic Sleeve Gastrectomy) hiện là phẫu thuật được thực hiện nhiều nhất (theo khảo sát thế giới dựa trên IFSO). Phẫu thuật nội soi thu nhỏ dạ dày hình ống đã được chứng minh cho kết quả tốt trong ngắn hạn và trung hạn, hiệu quả giảm cân trung bình 5 năm đạt 60-80% cân nặng dư thừa, tỷ lệ biến chứng thấp hơn so với các phẫu thuật khác. Điều trị rối loạn sắc tố trong bệnh gai đen khá khó khăn, với bệnh nhân gai đen có thể trạng béo phì việc điều trị được khuyến cáo cần dựa vào điều chỉnh cân nặng. Nếu cân nặng được kiểm soát tốt, bệnh nhân giảm cân về bình thường sẽ cải thiện được tình trạng rối loạn màu sắc da. Các báo cáo gần đây cho thấy: nhóm bệnh nhân béo phì có kết hợp gai đen được phẫu thuật thu nhỏ dạ dày đã cải thiện rõ rệt tình trạng rối loạn sắc tố da. Theo đó, các tác giả phân loại mức độ bệnh làm 4 độ dựa vào độ nặng nhẹ của tình trạng rối loạn, tăng dần từ độ 1 đến đến 4, ở nhóm béo phì có kết hợp gai đen, sau mổ tình trạng bệnh được cải thiện đáng kể, điểm rối loạn sắc tố khác biệt có ý nghĩa (3,52 ± 0,79 so với 1,48 ± 0,73, p <0,0001) trong thời gian theo dõi. PGS.TS. Nguyễn Anh Tuấn - Phó Viện trưởng Viện Phẫu thuật Tiêu hóa, Chủ nhiệm Khoa Phẫu thuật Ống tiêu hóa, chuyên gia phẫu thuật điều trị bệnh béo phì cho biết: “Để chữa khỏi bệnh gai đen cần xác định nguyên nhân gây bệnh, từ đó đưa ra biện pháp điều trị phù hợp, nhằm mang lại hiệu quả tích cực. Tại Bệnh viện TƯQĐ 108 chúng tôi đã phẫu thuật cho một trường hợp thanh niên béo phì nặng có tình tràng gai đen, sau phẫu thuật 6 tháng bệnh cải thiện rõ rệt, các vệt đen mờ dần, hiện tại bệnh nhân đang được theo dõi tiếp tiến triển của bệnh. Chúng tôi khuyến cáo người dân khi nhận thấy có các hiện triệu chứng của bệnh gai đen thì nên đến gặp bác sĩ để thăm khám và được tư vấn phương pháp điều trị tốt nhất.” Để được tư vấn về phẫu thuật nội soi điều trị bệnh béo phì, bạn có thể gọi điện tới PGS.TS. Nguyễn Anh Tuấn theo số: 0982287262. ThS.BS. Nguyễn Văn Dư – Khoa Phẫu thuật Ống tiêu hóa B3A Nguồn: 1. Hướng dẫn chẩn đoán bệnh da liễu - Bộ Y tế 2015 2. Zhang Y, Zhu C, Wen X, Wang X, Li L, Rampersad S, et al. Laparoscopic sleeve gastrectomy improves body composition and alleviates insulin resistance in obesity related acanthosis nigricans. Lipids in Health and Disease. 2017;16(1):209. |
