Đình Bình Thủy (tên chữ là Long Tuyền Cổ Miếu) là ngôi đình thờ thân tại Cần Thơ có giá trị về nghệ thuật truyền thống của người Việt tại Cần Thơ trong quá trình khai hoang vùng đất miền Tây Nam Bộ. Đặc biệt, đình là nơi lưu giữ nhiều bản sắc tín ngưỡng thần đa dạng cùng nét sinh hoạt văn hóa đặc sắc trong cuộc sống hàng ngày. Show
Đình Bình Thủy tọa lạc ở đâu?Cách trung tâm thành phố Cần Thơ khoảng chừng 6,5km về phía Tây Bắc tại đường Lê Hồng Phong, phường Bình Thủy, quận Bình Thủy. Đình Bình Thủy là một công trình kiến trúc cổ được bao bọc bởi hàng rào tứ giác gồm: mặt Bắc giáp bờ Hậu khoảng 200m; mặt Đông là rạch Bình Thủy hay còn gọi là rạch Long Tuyền; mặt Nam là đường Lê Hồng Phong thông với các đường lớn khác như đường Cách Mạng Tháng Tám, đường Bùi Hữu Nghĩa … và mặt Tây là khu dân cư. Với vị trí này có thể thấy, Đình Bình Thủy là công trình hội tụ đầy đủ các yếu tố phong thủy “nhất cận giang, nhị cận quan, tam cận thị”.  Nguồn gốc tên gọi và lịch sử hình thành đình Bình ThủyDưa theo ghi chép trên bia đá cùng tài liệu đang được lưu giữ tại đình: “Đình Bình Thủy được xây dựng vào năm Giáp Thìn (1884) tại trước con kênh Bình Thủy của làng Bình Hưng, tổng Định Thới, huyện Vĩnh Định, phủ Ba Xuyên, tỉnh An Giang (nay là phường Bình Thủy – quận Bình Thủy – thành phố Cần Thơ). Ban đầu xây dựng, đình chỉ được dựng bằng vách đất, tre gỗ và lợp mái lá để thờ thần hoàng cùng các vị thần thánh nhằm cầu mong bình yên và mưa thuận gió hòa. Năm 1852, quan khâm sai đại thần Huỳnh Mẫn Đạt vâng lệnh vua Tự Đức cùng hạ cấp đi tuần thú trên chiếc hải thuyền tại đây. Khi đến khu vực cồn Linh gần đầu vàm rạch Bình Thủy thì gặp một trần cuồng phong dữ dội làm mọi người ai cũng khiếp sợ. Nhanh chóng, Huỳnh Mật Đạt liền ra lệnh cho thuyền nấp ngay vào rạch Vẹm Bình Thủy để tránh trận cuồng phong và may sao cả đoàn đều bình an vô sự. Thoát nạn, quan đại thần Huỳnh Mẫn Đạt và binh sĩ ai cũng mừng rỡ. Thuyền vào bờ, ông liền dâng lễ lập bàn cúng tạ ơn thần thánh và cùng nhân dân địa phương tổ chức tiệc ăn mừng. Nhân đó, ông cho đổi tên rạch và tên đất này là “Bình Thủy” đồng thời dâng tấu lên vua Tự Đức sắc phong cho thành hoàng làng. Từ đó, ngôi đình có tên mới mới là “đình Bình Thủy”. Một năm sau đó (năm 1853), nhân dân địa phương đã cùng nhau quyên góp cất lại ngôi đình với tường gạch, mái ngói và gỗ tốt. Đặc biệt là xây thêm một nhà võ ca để các đoàn hát dùng làm trình diễn hát bộ. Đến đầu thế kỷ XX (năm 1904), quan tri phủ Nguyễn Đức Nhuận trong một lần đi ngang qua đây, thấy đình sắp sập nên đề nghị cất lại ngôi đình mới ở ngã tư trên sở đất của làng rộng 2,9 ha. Nhân dân đồng ý, quan tri phủ Nguyễn Đức Nhuận ông La Xuân Thanh, một nghiệp chủ vừa giàu có vừa được nhân dân kính mến kêu gọi quyên góp công sức. Chẳng may trước lúc tiến hành xây dựng, quan tri phủ qua đời, công việc xây dựng đình bị tạm ngưng. Mãi cho đến năm 1909, sau khi họp bàn với những vị cao niên, tiền bối. Ông cả Nguyễn Doãn Cung cùng ông thông gia điền chủ đã kêu gọi quyên góp một lần nữa để xây dựng lại Đình tại chỗ cũ trước vàm Bình Thủy với số tiền chung là 5.823 đồng Đông Dương. Công việc xây dựng được khởi công từ ngày 12 tháng 7 năm 1909 theo sự thiết kế của ông Huỳnh Trung Trinh. Sau vài tháng xây dựng, ngôi đình khang trang trên nền đất lớn được hoàn thành vào năm 1910. Cũng trong khoảng thời gian này, làng Bình Thủy được đổi tên thành làng Long Tuyền (do rạch Bình Thủy có hình tựa con Rồng nằm), do vậy mà ngoài tên gọi đình Bình Thủy, đình còn có tên gọi khác là đình thần Long Tuyền hay Long Tuyền Cổ Miếu. Đến năm 1979, xã Long Tuyền được chia làm 3 đơn vị hành chính là: phường Bình Thủy, phường An Thới và xã Long Tuyền. Cho nên đình thần Long Tuyền hay đình Long Tuyền lại quay trở về tên nguyên gốc là đình Bình Thủy, và tên này tồn tại cho đến ngày nay. Phong cách nghệ thuật và kiến trúc đình Bình ThủyTrong số tất cả ngôi đình cổ còn tồn tại ở miền Tây Nam Bộ thì có thể nói rằng: “Đình Bình Thủy là một công trình có phong cách nghệ thuật bắt mắt nhất, uy nghi nhất và lộng lẫy nhất”. Phong cách nghệ thuật này được các nhà kiến trúc sư đánh giá và phê bình bằng một ánh nhìn đa chiều, sâu sắc. Đặc biệt để ca ngợi, trong cuốn “Cần Thơ xưa và nay” viết: “Ngôi đình kiến trúc mỹ quan tráng lệ, đình cực kỳ trang nghiêm lộng lẫy dù chỉ một chi tiết”. Bằng những điều này, khi đến tham quan đình Bình Thủy, từ ngoài nhìn vào bất kỳ ai cũng đều thấy được. Đình Bình Thủy là một công trình gồm nhiều hạng mục được hình chữ nhật được xây dựng nối liền nhau trên khu đất nền rộng thoáng đãng gần 4000 mét vuông. Các hạng mục bao gồm cổng chính, các cổng phụ, ngôi đình chính, các dãy nhà, miếu thờ … Ngôi đình chính là tòa nhà vuông phía trước được xây dựng thông nhau với tòa nhà phụ phía sau theo kiểu dáng năm gian điện thờ và lối “thượng lầu hạ hiên”. Sát vách đình chính là hai dãy nhà hình chữ nhật chạy song song sát vào nhau được thiết kế với kích thước chung là ngang 12,5 mét và sâu vào 38 mét. Bên cánh phải từ ngoài nhìn vào đình chính là khu nhà lục ấp được xây dựng liền nhau để làm nơi cho dân làng sáu ấp đưa lễ vật đến dâng cúng. Việc xây dựng dãy nhà này cho thấy sự chu đáo trong thiết kế khu vực đình, tạo nên một không gian thoáng đãng, khoa học và ngăn nắp mà ít có đình nào bố trí, xây dựng được. Điểm nhấn trong phong cách kiến trúc của ngôi đính chính với các dãy nhà trong ngôi đình này chính là nội thất không gian khá giày khi nối liền các tòa nhà, các gian thờ, bệ thờ … lại với nhau tạo nên vẻ nhẹ nhàng, thoáng đãng đầy bắt mắt. Đặc biệt cung cách trang trí nội thất với câu liễn đối, bức hoành phi, các bức võng có đề tài truyền thống như long, phụng, hoa cúc, hoa mai … thể đường nét chạm trổ, trau chuốt, tinh vi, đầy đặn là yếu tố tạo nên vẻ uy nghi, cổ kính cho ngôi đình. Chưa dừng lại, không gian nội thất bên trong ngôi đình chính còn ấn tượng bởi cách bài trí và sắp xếp các tượng thờ theo cách hài hòa. Đứng chính giữa quan sát ở tòa chính điện của đình là bàn thờ chính, bên trái sát vách phía ngoài là bàn thờ Hương chức Tiên Giác, phía trong là bàn thờ Hậu tiền. Từ phía vách nhìn đối diện ở vách bên phải là bàn thờ chức sắc Tiên Giác và bàn thờ Tiền Hiền. Sát vách trong cùng ở gian giữa có bàn thờ Hậu thần, hai bên là hai bàn thờ Hữu Bang và Tả Bang. Bên ngoài đình có hai miếu lớn thờ thần Nông và thần Hổ, gần cổng có hai miếu thờ thần Rừng và thần Khai kênh dẫn nước. Ngoài việc thờ các vị thần linh, thần hoàng làng, các vị tiền hiền có công mở đất, … đình chính Bình Thủy còn lập bàn thờ những vị anh hùng có công với đất nước như Nguyễn Trãi, Nguyễn Huệ, Nguyễn Trung Trực, Võ Huy Tập, Đinh Công Trứ, Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, … Đặc biệt sau ngày giải phóng đất nước 30 tháng 4 năm 1975, đình Bình Thủy lập bàn thờ để thờ và tưởng nhớ Chủ tịch Hồ Chí Minh – Anh hùng giải phóng dân tộc, doanh nhân văn hóa thế giới. Rời ngôi đình chính bước ra ngoài ngó lên trên, ngoại thất đình là kiểu dáng kiến trúc hai mái chồng lên nhau theo kiểu kiến trúc “thượng lầu hạ hiên”. Trên nóc đình có gắn tượng hình người, hình kỳ lân, hình cá hóa rồng. Nhìn sang bên trái nóc đình có mảng trang trí bằng xi măng giữa là quyển thư (tựa như cuốn thư đình được bày trí ở các đình miền Bắc) bên cạnh đó là giỏ lam đào và bình hoa, ở bìa mái ngói dưới cùng có ốp lá xoài màu xanh đen và ống ngói cũng được bịt lại bằng sành tráng men xanh. Mặt trước nhà là các cột xi măng trang trí các hình hoa lá đắp nổi thật tinh tế. Tiếp tục quan sát theo bốn góc sân đình, ngôi đình còn có bốn miếu thờ “thần Long”, “thần rừng”, “thần Hổ” và “thần đào kinh mở lộ” được xây dựng khang trang với đường nét mỹ thuật cổ kính. Sự xuất hiện của bốn miếu thờ này nói lên tính đa dạng trong việc thờ cúng đồng thời tín ngưỡng đặc thù của nhân dân. Nhìn chung các hạng mục kiến trúc của đình Bình Thủy, hầu hết đều thể hiện rõ nét cổ kính truyền thống, uy nghi và lộng lẫy. Trải qua khoảng thời gian mưa nắng hơn 100 năm, đến nay ngôi đình vẫn lưu giữ đầy đủ nhất những gì độc đáo nhất mà người xưa đã thể hiện. Mặc dù ngôi đình nhiều lần được trùng tu và sửa chữa. Lễ hội Thượng điền và Hạ điền đình thần Bình ThủySong cùng với danh tiếng là ngôi đình có phong cách nghệ thuật đặc sắc nhất miền Tây Nam Bộ. Thường niên, Đình Bình Thủy còn diễn ra hai lễ lớn là lễ Thượng điền kéo dài trong 3 ngày từ 12 đến 14 tháng tư âm lịch, có rước thuyền, hát bội… và lễ Hạ điền vào hai ngày 14 và 15 tháng chạp, chuẩn bị đón năm mới… thu hút rất nhiều du khách. Nhìn chung, Lễ hội Thượng điền và Hạ điền đình Bình Thủy có nghi thức gần giống như nhau. Ngày đầu tiên sẽ diễn ra lễ Túc Yết – Nghi lễ này diễn ra để cúng các vị tiền hiền khai khẩn, hậu hiền khai cơ, các vị có công với nước, có công xây dựng và bảo quản ngôi đình. Tiếp theo ngày thứ hai là lễ Chánh Tế được tiến hành vào giữa đêm. Vị chủ lễ, chánh tế sẽ đọc văn tế với nội dung ca ngợi trời đất và các thần linh, ca ngợi công lao của những bậc tiền hiền, hậu hiền, những người có công quy dân, lập ấp, phát triển sản xuất… Sau hai ngày lễ này là phần hội. Phần hội được xem là phần sôi động và vui tươi nhất trong dịp cúng đình nên dân làng tham gia rất đông. Mọi người ăn mặc nghiêm trang, chỉnh tề đến tham gia, thưởng thức, diễn trò, từ diễn tuồng đến các trò chơi dân gian như chọi gà, thi bắt vịt, kéo co, thi đấu vật… Tất cả thể hiện nên một nét sinh hoạt văn hóa thiêng liêng và cao đẹp. Trong những ngày diễn ra lễ Thượng điền và lễ Hạ điền ở đình Bình Thủy, du khách phương xa dự lễ hội đình làng sẽ được thưởng thức các nghệ thuật diễn xướng dân gian. Được tham gia các trò chơi, được khám phá tìm hiểu văn hóa và được thưởng thức nhiều món ngon ẩm thực thành phố Cần Thơ. Thông tin tham quan đình Bình Thủy: địa chỉ, giá vé, thời gian mở cửa
|
