Website: http://www.docs.vn Email : Tel (: 0918.775.368A. LỜI MỞ ĐẦU Chính sách mở cửa để hội nhập với thế giới của Nhà nước ta đã và đangđược thực hiện ngày càng sâu rộng. Thông qua việc thực hiện chính sách này màsố lượng người nước ngoài đến sinh sống và làm việc tại Việt Nam ngày càngnhiều. Luật pháp nước ta đã có những quy chế pháp lý riêng để quy định chonhững người nước ngoài đến cư trú tại Việt Nam. Chắc chắn một điều là, vì cóquốc tịch khác nhau nên quy chế pháp lí hành chính của người nước ngoài cư trúở Việt Nam so với quy chế pháp lý hành chính của công dân Việt Nam sẽ cónhững điểm khác biệt nhất định.Bài viết này chúng em xin được đề cập đến vấn đề : Những điểm khác biệttrong quy chế pháp lí hành chính của người nước ngoài cư trú ở Việt Nam so vớiquy chế pháp lý hành chính của công dân Việt Nam và lí do của sự khác biệt đó.B. NỘI DUNG I. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM: 1.Khái niệm và đặc điểm của quy chế pháp lí hành chính của công dân Điều 49 Hiến pháp 1992 quy định: “ Công dân nước Cộng hòa xã hội chủnghĩa Việt Nam là người có quốc tịch Việt Nam”. Điều đó khẳng định công dânViệt Nam là người có quốc tịch Việt Nam. Quốc tịch là một phạm trù chính trị -pháp lí thể hiện mối quan hệ giữa Nhà nước và các cá nhân đồng thời quốc tịchcòn xác định một cá nhân là công dân Việt Nam, trên cơ sở đó làm phát sinhquyền, nghĩa vụ pháp lí hành chính giữa Nhà nước ta và công dân sống ở trongnước cũng như nước ngoài. Quy chế pháp lí hành chính của công dân được hiểu là tổng thể các quyền vànghĩa vụ của công dân trong quản lí hành chính nhà nước được quy định trongcác văn bản pháp luật do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành và được đảmbảo thực hiện trong thực tế. Quyền và nghĩa vụ của công dân trong quản lí hành chính nhà nước bắt nguồntừ Hiến pháp và chỉ có thể trở thành hiện thực khi được cụ thể hóa thành cácquyền, nghĩa vụ cụ thể trong các văn bản pháp luật do các cơ quan nhà nước cóthẩm quyền ban hành. Thông qua việc thực hiện quyền và nghĩa vụ, công dân1Website: http://www.docs.vn Email : Tel (: 0918.775.368tham gia trực tiếp vào hoạt động quản lý nhà nước. Nhà nước tạo mọi điều kiệncần thiết để thu hút nhân dân tham gia đông đảo vào quản lý nhà nước, nâng caotính tích cực chính trị của mỗi cá nhân công dân. Quy chế pháp lí hành chính của công dân có những đặc điểm sau đây:- Mọi công dân Việt Nam được hưởng đầy đủ các quyền về tự do cá nhân,chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội…- Quy chế pháp lí hành chính của công dân xác lập trên cơ sở các quyền vànghĩa vụ cơ bản của công dân do Hiến pháp quy định. Chỉ những cơ quan nhànước có thẩm quyền mới có thể hạn chế quyền và nghĩa vụ của công dân.- Mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật không phân biệt dân tộc,nam nữ, thành phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo, trình độ văn hóa, nghề nghiệp.- Quyền và nghĩa vụ của công dân luôn đi đôi với nhau, là hai mặt khôngthể tách rời. Công dân được hưởng quyền đồng thời phải làm nghĩa vụ đối vớinhà nước. Điều đó thể hiện mối liên hệ về trách nhiệm pháp lý giữa nhà nước vàcông dân.- Nhà nước tạo điều kiện cho nhu cầu chính đáng của cá nhân được thỏamãn, làm cho khả năng của công dân về trí tuệ, vật chất, tinh thần được phát huyđến mức cao nhất.- Nhà nước chỉ truy cứu trách nhiệm pháp lí đối với công dân khi có hànhvi vi phạm do pháp luật quy định và chỉ trong giới hạn mà pháp luật cho phép.- Nhà nước không ngừng hoàn thiện quy chế pháp lí hành chính của côngdân, đảm bảo cho công dân tham gia tích cực vào quản lí nhà nước. 2. Khái niệm và đặc điểm quy chế pháp lí hành chính của người nướcngoài cư trú ở Việt Nam Theo khoản 5, điều 3 luật quốc tịch Việt Nam 2008 có quy đinh: “Người nướcngoài cư trú ở Việt Nam là công dân nước ngoài và người không quốc tịch thườngtrú hoặc tạm trú ở Việt Nam.” Người nước ngoài cư trú ở Việt Nam là ngườikhông có quốc tịch Việt Nam.2Website: http://www.docs.vn Email : Tel (: 0918.775.368 Quy chế pháp lý hành chính của người nước ngoài cư trú ở Việt Nam là tổngthể các quyền và nghĩa vụ pháp lí của người nước ngoài cư trú ơ Việt Nam đượcnhà nước ta quy định trong Hiến pháp và những văn bản pháp luật khác. Quy chế háp lý hành chính của người nước ngoài có những đặc điểm sau:- Người nước ngoài cư trú ở Việt Nam phải chịu sự tài phán của hai hệthống pháp luật: Pháp luật Việt Nam và pháp luật nước mà họ mang quốc tịch.- Tất cả những người nước ngoài cư trú, làm ăn, sinh sống ở Việt Nam đều bình đẳng về năng lực pháp luật hành chính, không phân biệt màu da, côn giáo,nghiệp.- Quy chế pháp lí hành chính của người nước ngoài có hạn chế nhất địnhso với công dân Việt Nam, xuất phát từ nguyên tắc quốc tịch quy định trong Luậtquốc tịch của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Nói cách khác, phạm viquyền và nghĩa vụ của họ hẹp hơn phạm vi quyền và nghĩa vụ của công dân ViệtNam.II. NHỮNG ĐIỂM KHÁC BIỆT TRONG QUY CHẾ PHÁP LÝ HÀNHCHÍNH CỦA NGƯỜI NƯỚC NGOÀI CƯ TRÚ TẠI VIỆT NAM SO VỚICÔNG DÂN VIỆT NAM và LÝ DO CỦA SỰ KHÁC BIỆT1. Quyền và nghĩa vụ trong lĩnh vực hành chính – chính trị - Người nước ngoài cư trú tại Việt Nam không có quyền bầu cử, ứng cửvào cơ quan quyền lực nhà nước: người nước ngoài cư trú tại Việt Nam khôngthể có quyền này vì quyền tham gia bầu cử, ứng cử là quyền và nghĩa vụ củacông dân, quyền này đã được quy định trong hiến pháp năm 1992 của nước Cônghòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam tại Điều 54: “Công dân, không phân biệt dân tộc,nam nữ, thành phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo, trình độ văn hoá, nghề nghiệp,thời hạn cư trú, đủ mười tám tuổi trở lên đều có quyền bầu cử và đủ hai mươi mốttuổi trở lên đều có quyền ứng cử vào Quốc hội, Hội đồng nhân dân theo quy địnhcủa pháp luật.”. Quyền bầu cử, là một quyền cơ bản của công dân được Hiến pháp, pháp luật quyđịnh, bảo đảm cho mọi công dân có đủ điều kiện thực hiện việc lựa chọn ngườiđại biểu của mình vào cơ quan quyền lực nhà nước. Bầu cử là một thể chế dân3Website: http://www.docs.vn Email : Tel (: 0918.775.368chủ đã có từ lâu. Nhà nước ta là nhà nước của dân, do nhân dân và vì nhân dân.Nhân dân tổ chức ra nhà nước bằng cách bầu ra các cơ quan quyền lực nhà nước.Bầu cử vừa là quyền, vừa là nghĩa vụ của công dân. Vì thông qua bầu cử, nhândân trực tiếp bỏ phiếu tín nhiệm bầu người đại diện cho ý chí, nguyện vọng vàquyền làm chủ của mình, để thay mặt mình thực hiện quyền lực nhà nước; thôngqua bầu cử mà nhân dân góp phần tham gia việc thiết lập ra bộ máy nhà nước đểtiến hành các hoạt động quản lý xã hội. Quyền ứng cử cũng là quyền cơ bản củacông dân, đây là quyền thể hiện đươc tính chất trực tiếp của việc công dân thamgia vào quản lí nhà nước bằng việc ứng cử vào các chức vụ trong bộ máy nhànước mà công dân có thể trực tiếp quản lí, xây dựng đất nước.- Người nước ngoài cư trú tại Việt Nam không có quyền tự do cư trú, đilại: Điều 68 hiến pháp năm 1992 quy định “Công dân có quyền tự do đi lại và cưtrú ở trong nước, có quyền ra nước ngoài và từ nước ngoài về nước theo quy địnhcủa pháp luật” Theo quy định này thì công dân Việt Nam có quyền tự do đi lại vàcư trú theo quy định của pháp luật. Nhưng người nước ngoài không thể tự do đilaị, cư trú trên lãnh thổ Việt Nam. Pháp luật nước ta quy định một cách cụ thể vềcư trú, đi lại của người nước ngoài, tạo điều kiện thuận lợi cho người nước ngoàinhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh. Người nước ngoài cư trú tại Việt Nam phải đăngkí mục đích, thời hạn và địa điểm cư trú tại Việt Nam và phải hoạt động đúngmục đích đã đăng kí, nếu thường trú tại Việt Nam thì phải đươc cơ quan quản líxuất nhập cảnh có thẩm quyền cấp thẻ thường trú. Phải trình diện, xuất trình thẻthường trú với cơ quan cấp thể 3 năm một lần… Người tạm trú tại Việt Nam phảiphù hợp với mục đích thời hạn đã đăng kí. Tạm trú từ một năm trở lên thì đượccấp thẻ tạm trú tại cơ quan có thẩm quyền. Thẻ tạm trú có thời hạn từ một nămđến ba năm.- Người nước ngoài cư trú tại Việt Nam không phải gánh vác nghĩa vụquân sự. Điều 44 hiến pháp năm 1992 quy định: “Bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xãhội chủ nghĩa, giữ vững an ninh quốc gia là sự nghiệp của toàn dân. Nhà nướccủng cố và tăng cường nền quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân nòng cốt làcác lực lượng vũ trang nhân dân; phát huy sức mạnh tổng hợp của đất nước để4Website: http://www.docs.vn Email : Tel (: 0918.775.368bảo vệ vững chắc Tổ quốc. Cơ quan Nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội vàcông dân phải làm đầy đủ nhiệm vụ quốc phòng và an ninh do pháp luật quyđịnh.” Theo như quy định này thì công dân Việt Nam phải làm đầy đủ các nhiệmvụ quốc phòng và an ninh do pháp luật quy định. Đây là nghĩa vụ cơ bản củacông dân Việt Nam và chỉ công dân Việt Nam mới phải thực hiện còn ngườinước ngoài cư trú tại Việt Nam không phải thực hiện nghĩa vụ này họ chỉ thực hiện nghĩa vụ này với quốc gia mà họ mang quốc tịch.- Người nước ngoài cư trú tại Việt Nam phải chịu thêm hình phạt trụcxuất khỏi lãnh thổ Việt Nam khi vi phạm pháp luật Việt Nam trong các trườnghợp cụ thể. Đối với công dân Việt Nam khi vi phạm pháp luật thì phải chịu cáchình thức xủ lí cụ thể theo pháp luật nhưng không có hình thức trục xuất. Còn đốivới người nước ngoài cư trú tại Việt Nam thì sẽ có trường hợp phải chịu hìnhphạt trục xuất khỏi lãnh thổ Việt Nam. Vì người nước ngoài cư trú tại Việt Namkhông mang quốc tịch Việt Nam mà họ mang quốc tịch nước khác tùy theo từngtrường hợp mà họ vi phạm pháp luật ở mức độ khác nhau thì họ có thể phải chịuhình phạt trục xuất.Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam dành quyền ưu đãi miễn trừngoại giao cho các cơ quan ngoại giao, cơ quan lãnh sự nước ngoài, cơ quan đạidiện của tổ chức quốc tế tại Việt Nam và các thành viên những cơ quan đó, thànhviên gia đình họ. Quyền ưu đãi miễn trừ được luật Việt Nam ghi nhận phù hợpvới điều ước quốc tế mà nhà nước ta kí kết hoặc tham gia vào tập quán quốc tế.Cụ thể các viên chức ngoài giao được hưởng quyền miễn trừ xét xử về hình sự tạiViệt Nam, được hưởng quyền miễn trừ xét xử về dân sự và xử phạt hành chínhtrừ một số trường hợp họ tham gia với tư cách cá nhân vào các vụ tranh chấp liênquan đến: bất động sản trên lãnh thổ Việt Nam, thừa kế, hoạt động thương mạihoặc nghề nghiệp mà họ tiến hành tại Việt Nam ngoài phạm vi chức năng chínhcủa họTất cả những sự khác nhau trong quy chế pháp lí hành chính về quyền vànghĩa vụ hành chính - chính trị đều là do sự khác biệt giữ một bên là công dânViệt Nam mang quốc tịch Việt Nam và một bên là người nước ngoài cư trú tại5 |
